میدان امیر چخماق یزد

میدان امیر چخماق یزد از مهمترین و قدیمی ترین جاذبه های دیدنی شهر یزد می باشد که در مرکز این شهر واقع شده و گردشگران زیادی را به سمت خود جذب می کند. شهر یزد از جمله تاریخی ترین شهرهای ایران است که از گذشته تا به امروز توانسته بافت تاریخی خود را حفظ کند و همین موضوع مهمترین دلیلی است که در تمام طول سال، هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به سمت جذب می کند. این میدان از مهمترین میدان های تاریخی ایران است که هر گردشگری به این شهر سفر می کند، بدون بازدید از امیر چخماق، سفر خود را به پایان نمی رساند و یزد را ترک نمی کند. این میدان نه تنها به لحاظ تاریخی بسیار اهمیت دارد، بلکه به لحاظ زیبایی نیز زبان زد مردم بوده و توجه گردشگران را به خود جلب می کند. در ادامه این مطلب همراه لوکس ویلا باشید تا اگر هنوز این میدان زیبا را از نزدیک مشاهده نکرده اید، با آن بیشتر آشنا شویم و اطلاعات بیشتری درباره آن کسب کنیم.

میدان امیر چخماق یزد کجاست و مسیر دسترسی

میدان امیر چخماق یزد که از اصلی ترین میدان های شهر یزد می باشد، در منطقه ای از این شهر قرار گرفته که در امتداد خیابان سلمان فارسی واقع شده و چهارراه شهدا در خیابان امام خمینی از کنار آن عبور می کند. این منطقه جزء بافت قدیمی شهر یزد محسوب می شود و با مراجعه به میدان، می توانید انواع جاذبه های تاریخی دیگر را نیز مشاهده کنید. برای دسترسی به این میدان می توانید علاوه بر خودروی شخصی، از انواع وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. اگر می خواهید برای رسیدن به این خیابان از خودروی شخصی استفاده نمایید، ابتدا می توانید خود را به خیابان شهید رجایی رسانده و این خیابان را تا رسیدن به میدان شهید بهشتی طی کنید. سپس وارد خیابان امام خمینی شده و به سمت میدان امیر چخماق که از معروف ترین دیدنی های یزد به شمار می رود، بروید.

در صورتی هم که بخواهید با استفاده از وسایل نقلیه عمومی به سراغ این میدان تاریخی حرکت کنید، می توانید سوار اتوبوس های خط پایانه دروازه قرآن – پایانه شهید محراب و یا اتوبوس های خط چهارراه بعثت – راه آهن شده و در ایستگاه چهارراه شهدا که نزدیک ترین ایستگاه اتوبوس به این میدان می باشد، پیاده شوید و مابقی مسیر را که تنها چند دقیقه بیشتر نیست، به صورت پیاده طی نمایید.

آدرس میدان امیرچخماق یزد: استان یزد، شهر یزد، مرکز یزد، میدان امیر چخماق یزد

آشنایی با میدان امیر چخماق یزد

میدان امیر چخماق یزد که با نام میدان امیر چقماق نیز شناخته می شود، از جمله معروف ترین جاذبه های تاریخی در میان شهر یزد می باشد که خود از بخش های مختلف و متنوعی تشکیل شده و آن ها نیز به تنهایی از دیدنی های یزد به شمار می روند. از بخش های مختلف این میدان می توان به مسجد، بازار، تکیه و دو آب انبار اشاره نمود. همچنین مجموعه ای از حجره های مختلف در در کنار این میدان وجود دارند و خودنمایی می کنند. یک استخر آب نسبتا بزرگ در میان میدان امیر چخماق یزد قرار دارد که فواره های مرکزی و بسیار زیبایی در آن قرار دارند و نورپردازی های بی نظیری در آن وجود دارند که شب ها جلوه فوق العاده ای را برای این میدان پدید می آورند.

همه ما می دانیم که اصلی ترین شهرت شهر یزد، بافت تاریخی آن می باشد و در میان این بافت تاریخی، انواع جاذبه ها و آثار باستانی دیگر وجود دارند که هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به سمت خود جذب می کنند. این میدان تاریخی یکی از یادگاری های دوره تیموری است که از آن زمان تا به امروز مانده و از جاذبه های تاریخی یزد به شمار می رود. جاذبه های تاریخی معروف در ایران، علاوه بر آن که به لحاظ تاریخی بسیار حائز اهمیت هستند، بلکه به لحاظ فرهنگی و اجتماعی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. از جمله مهمترین ویژگی های این میدان تاریخی، تقارن است که به خوبی در طراحی و معماری میدان به کار رفته و موجب جلب توجه بازدیدکنندگان شده است.

میدان امیر چخماق که یزدی ها در زبان محلی خود آن را میدان میرچمخماق می نامند و از اصلی ترین میدان های یزد به شمار می رود و به همین جهت بسیاری از برنامه ها، تجمعات مهم و مراسم ها را در این میدان برگزار می کنند. از مهمترین برنامه هایی که در این میدان برگزار می شود می توان به مراسم های مذهبی اشاره نمود که یکی از آن برنامه های مذهبی، مراسم نخل گردانی می باشد که هر ساله در ماه محرم برگزار می شود و علاوه بر یزدی ها، گردشگرانی که به این شهر سفر کرده اند، به بازدید از این مراسم اقدام می کنند. میدان تاریخی امیرچخماق نه تنها یکی از تاریخی ترین و شاخصه های اصلی شهر یزد محسوب می شود، بلکه یکی از میدان های تاریخی و معروف در جهان نیز شناخته می شود. در ادامه می خواهیم به آشنایی بیشتر با تاریخچه و سرگذشت این میدان تاریخی بپردازیم.

تاریخچه میدان امیر چخماق یزد

میدان امیر چخماق که از میدان های اصلی شهر یزد محسوب می شود، دارای قدمتی بسیار طولانی می باشد و به دوران حکومت تیموریان باز می گردد و از گذشته تا به امروز از مهمترین آثار به جا مانده از دوران گذشته به لحاظ سبک معماری به شمار می رود و همچنین از بناهای بسیار ارزنده ای در این شهر به شمار می رود. این میدان که از یادگاری های دوران تیموری است و به قرن 9 هجری قمری می رسد، به دستور امیر جلال الدین چخماق که از سرداران شاهرخ تیموری بود، ساخته شد و به همین دلیل نام میر چخماق را برای آن انتخاب کردند. بعد از آن که امیر جلال الدین به عنوان حاکم شهر یزد ممعرفی شد، به همراهی همسرش، ستی فاطمه، موفق به ساخت مسجدی در ده دهوک سفلی شدند و آن را مسجد جامع نو نامگذاری کردند.

پس از ساخت مسجد، میدانگاهی را نیز در مقابل آن ساختند و بعد از مدتی که از ساخت آن ها گذشت، به نام مسجد امیر چخماق و میدان امیر چخماق شناخته شدند و تا به امروز شهرت جهانی خود را حفظ نموده اند. از اصلی ترین دلایل ساخت این میدان می توان به آباد سازی و رونق بیشتر بخشیدن به شهر یزد اشاره کرد. علاوه بر مسجد، به مرور زمان بناهای دیگری اضافه گردیده و شامل بازار، کاروانسرا، آب انبار، چاه آب سرد، قناد خانه، حمام و غیره می شدند که همگی دور میدان قرار گرفته اند و میدانی تاریخی و معروف همانند میدان نقش جهان اصفهان را با تفاوت هایی پدید آورده اند. از دیگر بناهای مهم اطراف این میدان تاریخی می توان به کاروانسرای شعبان در شمال میدان و حمام و کاروانسرای بافتی ها در غرب تیکه میدان اشاره کرد.

جالب است بدانید که در قرن 13 هجری شمسی سردر بازار به همراه میدان مقابل مسجد با تغییر کاربری مواجه شدند و با توجه به آن که در آن زمان ساخت مکان هایی شبیه به حسینیه رایج بودند، این مسجد را به حسینیه تبدیل نمودند، اما با کاربری حسینیه از آن استفاده نکردند. در زمان شاه عباس صفوی، تغییرات چشمگیری در این میدان و بناهای اطراف آن صورت پذیرفتند و همچنین بازسازی هایی در آن انجام شدند. در زمان حکومت صفویان، چهارسوقی بر روی بنای کاروانسرا نیز ساخته شد. با توجه به آن که در گذشت زمان، آسیب هایی به بنای مسجد دور میدان وارد شده بود، در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار، با همت و تلاش های فردی به نام حاجی حسین عطار، قسمت هایی از این مسجد تاریخی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. تا زمان قبل از حکومت پهلوی، میدان امیر چخماق نیز همانند بسیاری از میدان های تاریخی و مهم کشور، به عنوان محلی برای دفن اجساد مردگان نیز به شمار می رفت.

همچنین وجود حسینیه نیز در این محل دلیلی شده بود که مردم اموات خود را جهت افزایش خیر و ثواب در این محل دفن کنند. اما با روی کار آمدن حکومت پهلوی، رسم دفن مردگان در این میدان منحل گردید و در پی آن تمام گورهایی که وجود داشتند، تخریب شدند و میدان میر چخماق به شکل اولیه خود تبدیل شد و بیشترین تغییر و تحول در این میدان را می توان به دوره پهلوی نسبت داد. دوره حکومت رضا شاه پهلوی نیز شاهد تغییرات زیادی در میدان امیر چخماق یزد بودیم که یکی از مهمترین آن ها به خیابان کشی اطراف میدان اشاره نمود.

در پی خیابان کشی های این منطقه، میدانی کوچک به وجود آمد و مسجد و میدان مقابل حسینیه با یکدیگر ادغام گردیدند. تنها بخشی که از این میدان به همان شکل خود باقی ماند، بخش جنوب شرقی آن بود. از آنجایی که این میدان به عنوان یکی از محل ها برای گردهمایی ها و تجمعات مردم یزد نظیر تظاهرات، مراسم های مذهبی، راهپمایی ها و غیره به شمار می رفت، میدان حماسه های یزدی ها نامگذاری شد.

امیر چخماق که بود؟

اکنون می خواهیم با امیر چخماق آشنا شویم و بدانیم که بود و در چه دوره ای از تاریخ می زیست؟ امیر چخماق که نام اصلی او امیر جلال الدین چخماق شامی بود، یکی از سرداران و بزرگان شاهرخ تیموری بود و در سال 811 هجری شمسی به عنوان حاکم شهر یزد معرفی شد. امیر چخماق در دوران حکومت خود برای آباد سازی و ساخت و ساز بیشتر بناهای مختلف شهر اقداماتی انجام داد. از مهمترین افرادی که در این راستا امیر چخماق را بسیار کمک و همراهی می کرد، همسرش ستی فاطمه بود. میدان امیر چخماق، مسجد جامع نو، تکیه و دو آب انبار از جمله فعالیت های وی جهت آبادانی شهر یزد به شمار می روند.

این میدان تا به امروز توانسته از مهمترین جاذبه های دیدنی شهر یزد محسوب می شود که به شهرت جهانی رسیده است. از دیگر اقدامات و فعالیت های امیر چخماق می توان به مواردی همچون ساخت منبر آجری به همراه نقوش اسلامی مسجد جامع، ساخت گرمابه مقابل مسجد جامع کبیر یزد، حفر چاهی در محدوده اطراف مسجد جامع نو، احیای آب محله دهوک یزد و غیره اشاره کرد که تأثیر به سزا و چشمگیری در بهبود این شهر تاریخی داشتند.

جاذبه های دیدنی میدان امیر چخماق یزد

میدان امیر چخماق یزد که خود یکی از دیدنی های یزد به شمار می رود و به همراه بناهایی که در اطراف آن ساخته شده اند، به عنوان مجموعه تاریخی میدان میر چخماق شناخته می شوند و محدوده گسترده ای از شهر یزد را از آن خود کرده اند. برخی از بناهای اطراف میدان در دوران حکومت و پادشاهی شاهرخ تیموری و پادشاهان و حکمرانان بعدی ساخته شده اند و تا به امروز باقی مانده اند و تبدیل به تاریخی ترین جاذبه های یزد گردیده اند. گردشگرانی که به این شهر تاریخی سفر می کنند، می توانند علاوه بر بازدید از این میدان، به بازدید از دیگر بناهای اطراف میدان نیز بپردازند. در ادامه این بخش به آشنایی با جاذبه های دیدنی میدان امیر چخماق یزد می پردازیم.

تکیه امیر چخماق

از جمله جاذبه های دیدنی میدان امیر چخماق می توان به تکیه امیر چخماق اشاره نمود. این تکیه به نام تکیه سه طبقه امیر چخماق شناخته می شود و در بخش شرقی این میدان واقع شده است. در این تکیه یک بخش شاه نشین وجود داشت و اطراف آن نیز غرفه هایی قرار داشتند که در زمان های گذشته شاهان و بزرگان در بخش شاه نشین آن و بانوان نیز در غرفه های آن می نشستند و در مراسم ها شرکت می کردند. از جمله این مراسم ها مراسم نخل برداری بود که در ماه های محرم هر سال برگزار می شد. حال می خواهیم بدانیم این تکیه از کجا آمد و در چه زمانی پایه ریزی شد. در پی تغییر و تحولاتی که در میدان و بناهای اطراف آن صورت پذیرفتند، در قرن 13 و همزمان با دوره حکومت قاجاریان و در پی تغییراتی که در میدان انجام شد، دو مناره و یک تکیه به این میدان اضافه گردیدند.

همانطور که پیش تر ذکر شد، در دوران پهلوی اصلی ترین تغییرات در این میدان صورت پذیرفتند که بر اثر آن تنها بخشی که دست نخورده باقی ماند، جداره اصلی در سمت شرق میدان بود. این جداره به صورت 3 طبقه بود و غرفه های آجری در آن وجود داشتند و سبک قرار گیری آن ها به صورت پلکانی بر روی هم بود. یکی از غرفه ها که در بخش میانی غرفه ها قرار داشت و ارتفاع آن نسبت به دیگر غرفه ها بیشتر بود، به عنوان بخش شاه نشین تکیه شناخته می شد و از دیگر تفاوت ها آن نسبت به دیگر غرفه ها، تزئینات آن است و کاشی کاری های متنوع و زیبایی برای آن به کار رفته اند. به همین جهت شاهان در این بخش به تماشای مراسم های عزاداری و تعزینه می پرداختند.

کتیبه ای در بخش شاه نشین این تکیه وجود دارد که سال 1221 هجری شمسی بر روی آن حکاکی شده و نشان از قدمت طولانی آن دارد. دو مناره ای که برای این بنا قرار گرفته اند، دارای ارتفاع بیشتری از بخش شاه نشین هستند و نوای اذان از آن ها به گوش می رسید. موقعیت مکانی بنای تکیه به عنوان سر در ورودی بازار حاج قنبر بوده و جنب مسجد جامع این میدان قرار گرفته است و آب انباری که در محدوده این میدان ساخته شده بود نیز، امکان دسترسی به یکی از غرفه های تکیه امیر چخماق را دارد. لازم به ذکر است که تکیه امیر چخماق در سال 1330 هجری شمسی به فهرست آثار ملی ایران اضافه گردید.

مجموعه سهل بن علی

از دیگر بخش های دیدنی میدان تاریخی امیر چخماق می توان به مجموعه سهل بن علی اشاره نمود که در آن مسجد و بقعه قرار دارد و همچنین احتمال می رود یکی از عرفای مشهور یزد که در قرن 9 هجری قمری می زیست و شیخ الاسلام سعید جمال الاسلام محمد بن احمد بن محمد بن مهریزد در آن به خاک سپرده شده است. بر اساس روایات دریافته ایم که شخصی به نام علی منشی از افراد مشهور دوران آل مظفر که از یاران ایشان نیز بوده است، این بنا را ساخته و زمان ساخت ان به سال 784 هجری قمری باز می گردد.

بنای این مجموعه از مصالحی همچون گل و خشت ساخته شده و دیوارهای فضای داخلی آن گچ کاری شده اند. کتیبه های گچی نیز که با خط ثلث نوشته شده اند را می توانید در این بنا مشاهده کنید. این مجموعه دارای یک ایوان به ارتفاع 3.5 متر و عمق 5.5 متر می باشد و پس از آن که از ورودی بگذرید، می توانید به صحن بنا برسید.

مسجد امیر چخماق

از دیگر بناهای دیدنی و مهمی که در اطراف این میدان قرار دارد، می توان به مسجد امیر چخماق اشاره نمود که در سال 841 ساخته شد. این مسجد تاریخی با نام های مسجد دهوک و مسجد جامع نو نیز شناخته می شود و تزئینات چشمنوازی برای آن به کار رفته اند. از جمله این تزئینات می توان به مواردی نظیر طاق های مقرنس، کاشی کاری های معرق و غیره اشاره نمود که سبب زیبایی و چشمنوازی این بنا گردیده اند. این مسجد تاریخی به دستور امیر چخماق و همسرش ساخته شده و در بخش جنوبی این میدان قرار دارد. از مهمترین مواردی که سبب شده این مسجد از مهمترین مساجد شهر یزد شناخته و زبانزد همه مردم شود، تزئینات زیبایی است که در آن به کار رفته اند.

محلی که این مسجد در زمان ساخت در آن قرار داشت، محله دهوک نام داشت و به عنوان محلی خارج از شهر یزد بود. سپس بناهای متعددی که بعد از این مسجد ساخته شدند، سبب گردیدند محله دهوک نیز به بخش بافت شهری یزد نیز اضافه گردد. مسجد امیر چخماق به دلیل وسعت و زیبایی، بعد از مسجد جامع یزد، به عنوان دومین مسجد مهم در شهر یزد شناخته می شود. برای این مسجد دو ورودی در نظر گرفته شده که یکی از آن ها ورودی شمالی در میدان و ورودی شرقی در کوچه مسجد قرار دارد. گنبدی به رنگ سبز و زیبا بر روی بنای این مسجد قرار دارد که دور آن عبارت السلطان ضل الله به زبان کوفی به چشم می خورد. همچنین عبارت عربی دیگری بر روی گنبد دیده می شود که متأسفانه غیر قابل خواندن می باشد.

از دیگر بخش های این مسجد می توان به دو شبستان آن اشاره نمود که یکی از آن شبستان ها به عنوان شبستان تابستان و دیگری شبستان زمستان محسوب می شوند. شبستان تابستانی این مسجد بدین گونه است که بادگیرهای زیبایی در آن قرار داده اند که سبب خنک شدن هوای مسجد در فصل های تابستان می شود. سنگ های مرمری نیز برای شبستان زمستانی به کار رفته اند که باعث می شوند نور خورشید به آن ها منعکس شوند و فضای داخلی گرم تر شود.

از دیگر ویژگی های جالب توجه این مسجد فاقد مناره بودن آن می باشد که برای عدم وجود مناره در مسجد امیر چخماق دو نظریه وجود دارند که یکی از آن ها به این موضوع اشاره دارد که بانی این مسجد بانوان بوده اند و به همین جهت مناره ای در آن به کار برده نشده اند و نظریه دیگری که وجود دارد به موضوع شیعه و سنی مربوط می شود.

خوب است بدانیم که در ساخت مساجد شیعیان دو مناره و در ساخت مساجد اهل سنت یک مناره به کار برده می شوند. بر همین اساس تصمیم بر آن شده که جهت اتحاد در میان شیعیان و اهل سنت، این مسجد را بدون مناره بسازند. این مسجد دارای کتیبه دیگری هم می باشد که با خط ثلث بر روی آن نوشته شده و در قسمت سر در شرقی بنا قرار گرفته است.

نخل امیر چخماق

کمی پیش تر دانستیم که نخل گردانی یکی از مهمترین و معروف ترین مراسم های یزدی ها می باشد که در این میدان برگزار می شود و افراد در این محل گرد هم می آیند. در واقع نخل نوعی تابوت بزرگ و چوبی اطلاق می شود که هر ساله در ماه محرم برای برگزاری مراسم نخل گردانی توسط عزاداران به این میدان می آید. از جمله مهمترین نخل های مراسم این میدان، نخل حیدری ها می باشد که از قدیمی ترین نخل های این شهر محسوب می شود و قدمت آن به سال 1229 هجری قمری می رسد. این نخل چوبی به صورت درخت سرو می باشد و نمادی از آزادگی را به نمایش می گذارد و دارای ارتفاع 8.5 متر می باشد.

مراسم نخل گردانی تنها متعلق به شهر یزد نبوده و در شهرهای دیگری از ایران همچون کاشان، شاهرود، استهبان و غیره برگزار می شوند. اما مراسم نخل گردانی یزدی ها به شهرت جهانی رسیده است. بر روی این نخل ها عناصری نظیر پارچه های سیاه، خنجر، آینه و غیره نصب می شوند و هر کدام از آن ها نمادی از واقعه عاشورا را به تصویر می کشند. این نخل در گوشه ای از میدان امیر چخماق یزد نگهداری می شود و تنها در روزهای محرم برای برگزاری مراسم عزاداری آن را به حرکت در می آورند.

بازار حاجی قنبر

بازارها معمولا جزء پرطرفدارترین جاذبه ها در هر شهری محسوب می شوند که به آن سفر می کنیم. به هر شهری که سفر می کنیم علاوه بر گردش و تفریح، به دنبال بازاری هستیم تا بتوانیم برای خود و عزیزانمان یادگاری و سوغاتی تهیه کنیم. در نزدیکی این میدان بازاری سنتی و پر جاذبه وجود دارد که از دیدنی های میدان امیر چخماق به شمار می رود و با نام بازار حاجی قنبر شناخته می شود و از معروف ترین بازارهای یزد می باشد. این بازار توسط یکی از حاکمان یزد در دوران حکومت جهانشاه قره قویونلو که نظام الدین حاجی قنبر جهانشاهی نام داشت، ساخته شده و نام حاجی قنبر برای آن انتخاب شده است. گردشگران علاوه بر گردش در این میدان، به سراغ بازار حاجی قنبر می روند تا در آن گشتی بزنند و در صورت تمایل از حجره های آن خریدی هم داشته باشند.

در این بازار حجره های مختلفی وجود دارند که در انواع مختلفی نظیر شیرینی فروشی، پارچه فروشی، طلا فروشی و غیره می باشند. بازار حاجی قنبر جزء بازارهای سرپوشیده یزد بوده که در طراحی و معماری آن از انواع تزئینات همچون کاشی کاری های زیبا استفاده شده و با توجه به آن که مدت زمان زیادی از طول عمر آن می گذرد، همچنان استوار و مقاوم باقی مانده است. یکی از بخش های این بازار که قیصریه نام دارد، از دیگر بخش ها دارای رونق بیشتری می باشد. از دیگر بخش های بازار حاجی قنبر می توان به شکارگاه مازاری، کارگاه رنگرزی و کارگاه حلوایی اشاره نمود. در دوران پهلوی یک خیابان در این بخش از شهر یزد احداث گردید که سبب شد این بازار به دو قسمت تقسیم شود.

موزه میدان تاریخی امیر چخماق

موزه یکی دیگر از بخش های دیدنی و گردشگری این میدان تاریخی به شمار می رود که در بخش ورودی آب انبار تکیه قرار گرفته است. این موزه تاریخی و کوچک با نام موزه میدان امیر چخماق یزد شناخته می شود و انواع وسایل قدیمی مردمان این شهر در آن قرار دارند و می توانید با مراجعه به این موزه، از انواع اشیاء و وسایل قدیمی و کهنه ای که در آن جمع آوری شده اند، دیدن کنید. این موزه در واقع همان آب انبار تکیه است که دارای یک ورودی بوده و با عبور از 49 پله می توانید به محل پاشیر آب انبار و محل برداشت آب برسید.

در این بخش از آب انبار یک ورودی به خزانه وجود دارد که تبدیل به همین موزه میدان شده است و چهار دریچه در قسمت بالای مخزن وجود دارند که مربوط به 4 بادگیر آن هستند و یکی از این بادگیرها دارای راه ارتباطی به اتاق لجن کش می باشد. اگر بخواهید از این موزه دیدن کنید، بایستی مبلغی را به عنوان ورودی پرداخت کنید. موزه میدان میر چخماق در تاریخ 14 اسفند ماه سال 1385 با شماره 17894 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

زمان بازدید از موزه میدان امیر چخماق یزد: در نیمه اول سال همه روزه از ساعت 9 صبح تا 13 بعد از ظهر و 16:30 بعد از ظهر تا 20 شب، در نیمه دوم سال همه روزه از ساعت 8 صبح تا 14:30 بعد از ظهر و 15:30 بعد از ظهر تا 19 عصر

آرامگاه ستی فاطمه

آرامگاه ستی فاطمه از دیگر دیدنی های میدان امیر چخماق یزد می باشد که در ضلع شمالی میدان قرار گرفته و متعلق به ستی فاطمه یا بی بی فاطمه خاتون، همسر امیر جلال الدین چخماق شامی، می باشد. ستی فاطمه یکی از بانوان بزرگوار، عالم و قدرتمند آن روزگار بود که به پاکدامنی و نیکوکاری مشهور بود. ستی فاطمه به همراه همسرش بناهای عمومی زیادی در سطح شهر ساختند که می توان به بناهای مختلفی نظیر گرمابه، کاروانسرا، حفر تعدادی حلقه چاه، مسجد جامع امیر چخماق، رباط و غیره اشاره نمود. امیر چخماق و ستی فاطمه بسیاری از سرمایه خود را در راه آبادسازی شهر و ساخت بناهای مختلف صرف نمودند و امروزه یادگاری های زیادی از آن به جا مانده اند. آرامگاه ستی فاطمه از جمله بناهایی بود که به دستور فاطمه ستی ساخته شده بود که بعد از مرگ، و را در این مکان به خاک بسپارند.

در ساخت این بنا تزئینات و ظرافت های زنانه به کار برده شده اند. برای بخش ورودی این آرامگاه درب چوبی دو لنگه ای قرار داده شده و در ادامه آن راهروی کوچکی وجود دارد که مسیر ورودی را به داخل گنبد متصل می کند. مقبره ستی فاطمه در بخش مرکزی گنبد قرار داشته و به صورت قبر دو طبقه مرمری می باشد. طرح زیبایی از سرو که نمادی از زندگی است، بر روی قبر وی حکاکی شده است. گنبدی هم که بر روی بنای این مقبره قرار گرفته از جنس گل بوده و به عنوان تنها گنبد خیاره ای کشور شناخته می شود و در ساخت آن از سبک معماری دوره تیموری استفاده شده است. ستی از واژه سانسکریت الهام گرفته شده و معنای آن در طول زمان به بانوی بلند مرتبه تبدیل شده است.

تا سال 1399 که بناهای متعددی در اطراف آرامگاه ستی فاطمه ساخته شده بودند و جلوی دید این بنای تاریخی گرفته شده بود، سازمان میراث فرهنگی یزد اقدام به خرید برخی از آن ساختمان هایی که مقابل این بنا قرار داشتند، نمود و آن ها را تخریب کرد تا در پی آن بنای آرمگاه نیز بتواند به صورت گذشته در میان شهر یزد، خودنمایی کند. کتابی به نام جامع مفیدی که نوشته ای از محمد مفیدبن نجم الدین محمود بن حبیب الله بافقی یزدی که در رابطه با تاریخ و جغرافیای یزد می باشد، درباره آرامگاه ستی خاتون میز در آن نوشته شده که به شرح زیر می باشد:

“به قرب بازار محله میرچقماق در حوالی خانقاه امیر معظم ‌الیه، گنبدی به جهت مدفن خود بنا فرمود و به کاشی الوان مزین کرد و مرحومه مذکوره در آنجا مدفون است. همچنین آسیابی را بر بقعه خود وقف فرمود و حاصل آن هرساله مقدار ۸۰۰ من به وزن شاه آرد گندم است که یک‌ دهم صرف آرامگاه مذکور می ‌شود”.

آب انبارهای میدان امیر چخماق یزد

میدان میر چخماق مجموعه ای از دیدنی های یزد را در دل خود جای داده است. تعدادی آب انبار در این مجموعه تماشایی وجود دارند که از دیدنی های این میدان محسوب می شوند و گردشگران می توانند از آن ها دیدن کنند. تعداد این آب انبار ها به 3 عدد می رسند و یکی از آن ها آب انبار میدان نام داشت که در حال حاضر هیچ خبری از آن نیست و به صورت کامل تخریب شده است. اما دو آب انبار دیگر همچنان وجود دارند و یکی از آن ها در قسمت زیر تکیه میدان واقع شده است. آب انبار در واقع به صورت حوض یا استخری سرپوشیده است که در زیرزمینی قرار گرفته و در مناطق کویری و کم آب آن ها را حفر می کنند تا مردم بتوانند آب مورد نیاز خود را از آن تأمین کنند. در ادامه با آب انبارهای میدان امیر چخماق آشنا می شویم:

آب انبار ستی فاطمه

در ضلع شمالی میدان میر چخماق یزد، یکی از 3 آب انبارهای این میدان، آب انبار ستی فاطمه می باشد که دستور ساخت آن را ستی فاطمه داده بود. گنبدی تخم مرغی شکل بر روی این بنا قرار گرفته و سردر آجری و بسیار زیبایی برای آن در نظر گرفته شده و حتی 5 بادگیر بلند هشت وجهی برای آن قرار داده شده است و به همین دلیل از آب انبار های پنج بادگیری شهر یزد به شمار می رود. بخش ورودی این آب انبار به صورت سرپوشیده بوده و بعد از آن به راه پله می رسد که از دو بخش سرپوشیده و روباز تشکیل شده است. نا گفته نماند، مخزن بزرگی برای این آب انبار در نظر گرفته شده و همراه با سقف ضربی و قوسی می باشد. آب انبار ستی فاطمه در سال 1385 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آب انبار زورخانه صاحب الزمان

به مرور زمان استفاده از آب انبار کاهش یافت و در بسیاری از مناطق به صورت کامل از بین رفت. همچنین در سیستم آب رسانی که با پیشرفت هایی مواجه شد و در پی این پیشرفت، در سال 1380 یکی از آب انبارهای میدان امیر چخماق یزد با تغییر کاربری مواجه شد و به زورخانه تبدیل شد. این زورخانه به صاحب الزمان نامگذاری شد و جزء یکی از بزرگترین زورخانه های یزد شناخته شد. در این زورخانه علاوه بر ورزش های باستانی و پهلوانی، کشتی، مراسم گلریزان انجام می شود. این زورخانه نیز از جاذبه های دیدنی میدان میر چخماق محسوب می شود و گردشگران می توانند به سراغ آن بروند و علاوه بر تماشای ورزش های باستانی و زورخانه ای، از آب انبار قدیمی و زیرزمین زورخانه دیدن کنید.

آب انبار تکیه میدان امیر چخماق

همانطور که پیش تر ذکر شد، یکی از آب ابنارهای این میدان در زیر تکیه قرار گرفته و امروزه به عنوان یکی از بخش های موزه آب یزد محسوب می شود. دستور ساخت این آب انبار را نیز نظام الدین حاجی قنبر جهانشاهی صادر نمود و سقف آن به عنوان همکف بازارچه می باشد. برای این آب انبار یک ورودی در نظر گرفته شده و برای رسیدن به آن بایستی از 5 پله پایین بروید. خزینه آب انبار تکیه در عمق 14 متری قرار داشته و قطر آن به 9 متر می رسد. چهار بادگیر چهار وجهی برای این آب انبار در نظر گرفته شده اند و از آنجایی که این آب انبار در نزدیکی بازارچه حاجی قنبر قرار گرفته، 2 تا از بادگیرهای آن از پشت بام بازارچه قابل مشاهده هستند.

از مهمترین ویژگی های این آب انبار می توان به آن اشاره نمود که به صورت کامل در زمین قرار داشته و حتی گنبد آن نیز که وظلفه تهویه هوا را دارد، به همراه دیگر بخش ها در داخل زمین قرار دارند و تنها تیزه گنبد را می توان در سطح زمین مشاهده نمود. از دیگر ویژگی های این آب انبار می توان به پلکان آن اشاره نمود که در مجاورت خزینه واقع شده اند، اما پلکان دیگر آب انبارها در قسمت میانی خزینه قرار دارند.

سایر بخش های میدان امیر چخماق یزد

این میدان تاریخی و وسیع، تنها به بخش هایی که در قسمت های پیشین معرفی کردیم محدود نمی شود و دیدنی های دیگری را در خود جای داده که می توانید در صورت تمایل از آن ها نیز دیدن کنید و شامل بخش های زیر می باشند:

• مزار شهدای گمنام
• حمام و کاروانسرای بافتی ها جنب تکیه میدان
• حوض پرآب و بزرگ در مقابل تکیه امیرچخماق
• کاروانسرای شعبان در ضلع شمالی میدان
• مجسمه های داخل استخر

بهترین زمان از میدان امیر چخماق یزد

میدان امیر چخماق از آن دسته جاذبه های دیدنی شهر یزد است که در هر زمانی که بخواهید می توانید به سراغ آن بروید و از آن دیدن کنید. اما اگر به دنبال بهترین زمان بازدید از این میدان تاریخی هستید، می توانید با توجه به بهترین زمان سفر به شهر یزد، زمان بازدید از میدان را نیز در نظر بگیرید. یزد شهری کویری با آب و هوایی گرم و خشک است که فصل های پاییز، زمستان و اوایل بهار از بهترین زمان های سفر به این شهر محسوب می شوند.

اطلاعات بازدید از میدان امیر چخماق

میدان امیر چخماق از آن دسته جاذبه های دیدنی شهر یزد می باشد که ساعت کاری آن به صورت شبانه روزی بوده و گردشگران می توانند در هر ساعتی از شبانه روز به بازدید از آن اقدام نمایند. همچنین بازدید از این جاذبه تاریخی رایگان می باشد.