کویر ورزنه

کویر ورزنه که برخی از مردم آن را با نام کویر حسن آباد می شناسند، شنزاری بسیار گسترده به وسعت 16 هکتار می باشد. این کویر در 117 کیلومتری شرق اصفهان واقع شده است. در نزدیکی این کویر زیبا، دو روستای ورزنه و حسن آباد واقع شده اند و در کیلومتر آن طرف تر نیز زاینده رود جاری است. از این کویر تا تالاب گاوخونی نیز فاصله چندانی وجود ندارد. موهبت نزدیکی تالاب گاوخونی به این کویر موجب شده تا در این شن زار گیاهان متنوعی و خاصی رشد کند. اگر سفر به کویر را دوست دارید با ادامه این یادداشت همراه باشید تا اطلاعات لازم را در این خصوص با شما در میان بگذاریم.

کویر ورزنه کجاست و مسیر دسترسی به آن

این کویر در شرق استان اصفهان قرار دارد. برای رسیدن به آن ابتدا باید وارد جاده آبشار در شرق این استان شوید و سپس خود را به کمربندی شرقی اصفهان برسانید. از بزرگراه، مسیر خود را تا جاده اصفهان به ورزنه ادامه دهید. زمانی که وارد شهر شدید خود را به میدان آزادی برسانید و از آنجا به خیابان بهشتی بروید. در انتهای خیابان بهشتی، مجموعه گردشگری واحه را خواهید دید.

یک راه دیگر برای رسیدن به تپه های شنی ورزنه آن است که از طریق بزرگراه شهید دستگردی اصفهان به سمت شرق جاده برانید تا به بلوار غدیر برسید. از آنجا باید به خیابان فرهنگ و سپس خیابان قلعه شور بروید تا به بلوار 15 خرداد برسید. از این بلوار به خیابان نیک آباد_اژیه می رسید. در آنجا بلواری به نام شهدا وجود دارد که شما را به جاده دستجرد ورزنه می رساند. مسیر خود را در این جاده تا زمانی که به مجتمع گردشگری واحه برسید. در آنجا تپه های شنی این کویر را خواهید دید.

مسیر دسترسی به کویر ورزنه از طریق خودرو به شدت سرراست می باشد. این کویر در بخش شرقی حسن آباد و در امتداد زاینده رود قرار دارد. برخی از گردشگران مایلند از حاشیه شرقی این کویر نیز بازدید به عمل بیاورند. در این صورت باید از سمت روستای ورزنه از میان شنزارها عبور کرده تا به حاشیه جنوبی روستای ورزنه برسند. پیمودن ادامه مسیر تنها با خودروهای آفرودی که دو دیفرانسیل داشته باشند امکان پذیر است. با توجه به اینکه حرکت خودروهای آفرود روی شن های کویر موجب آسیب دیدن گونه های جانوری و گیاهی خاک کویر می شوید بهتر است از این کار پرهیز کنید.

آدرس کویر ورزنه: ایران، اصفهان، جاده اصفهان-ورزنه، تپه‌های شنی ورزنه

معرفی کویر ورزنه

در شرق استان زیبای اصفهان، در جایی نزدیک به مرکز و قلب کشور عزیزمان ایران، کویری وجود دارد که با تپه های شنی بزرگش، هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جذب می کند. در دنیای انسان ها، مجسمه سازانی را می بینیم که با ابزار تراشکاری، تندیس ها و فرم های زیبایی را با هنرمندی هر چه تمام می سازند و می آرایند. مادر طبیعت در کویر باد را به مثابه ابزار تراشکاری در دست گرفته و تپه های شنی کویر ورزنه را به زیباترین شکل ممکن خلق کرده است. تپه های شنی این کویر به صورت های هرمی، طولی و هلالی دیده می شوند.

شاید به نظر بیاید که کویرگردی تفریح مورد علاقه قشری خاص باشد. ولی با توجه به استقبالی که در دو دهه اخیر از تورهای کویرگردی به عمل آمده است می توان فهمید که دنیای عجیب و اسرارآمیز کویر برای هر فرد و هر سلیقه، جاذبه خاص خود را دارد. مثلا افرادی که به تفریحات هیجان انگیزی مانند آفرود و شن سواری و حتی شترسواری علاقه مندند یک جور از کویر لذت می برند. افراد اهل آرامش، تفکر و تعمق و علم نیز به نحوی دیگر از زیبایی های کویر بهره مند می شوند. در کویر برای همه افراد، دلخوشی هایی وجود دارد. پیاده روی با پای برهنه روی ماسه های داغ هم که برای هر انسانی لذت بخش است. بزرگترین سایت تفریح کویری ایران در ورزنه واقع شده است.

البته تمام جذابیت این کویر، منحصر به جاذبه های طبیعی نیست. یک شهر زیبا و تاریخی با هزاران جاذبه دیدنی در نزدیکی آن قرار دارد. تالاب گاوخونی و زاینده رود نیز در همان حوالی هستند. سفر به این کویر مانند زدن یک تیر با چند نشان می باشد. چندین گونه گیاهی و جانوری کمیاب که به غیر از این کویر در کمتر جایی می توان آن ها را یافت نیز از دیگر جاذبه های گردشگری کویر ورزنه هستند. چه بخواهید به صورت کمپی سفر به این کویر را تجربه کنید و چه بخواهید با تور و یا حالت لاکچری و استفاده از انواع امکانات به ورزنه بروید به شما قول می دهیم تجربه خوب و خیال انگیزی را داشته باشید. اگر هم در زمینه هنر عکاسی، زمینه و تخصص داشته باشید قطعا با آلبومی متنوع از بهترین عکس ها از سفرتان به این کویر بازخواهید گشت.

دلیل نامگذاری کویر ورزنه

ریشه کلمه ورزنه را هم می توان از افراد محلی پرسید و هم با مطالعه کتاب های اساطیری آن را پیدا کرد. هر دو به یک معنی می رسند. از نظر افراد محلی، ورزنه به معنی کشاورزی و کاشت دانه است. شغل مردمان این دیار از گذشته های دور تا به اکنون، کشاورزی بوده است. ریشه کلمه ورزنه، مصدر ورزیدن است. از این مصدر واژگان بسیاری از جمله ورز به معنای کشت و کار، ورزنده و برزگر به معنای کشاور و غیره مشتق شده اند. در ادبیات اساطیری و باستانی ایران نیز طبق نوشته محمد قائمی در کتاب ادبیات داستانی، ورزندگان از جمله یاران اشو زرتشت بودند که شغلشان کشاورزی و دامپروری بوده است. یاران پیامبر ایران باستان به سه دسته ختیو یا افرادی خودمانی که شامل نزدیکان، ورزنه که به گروه کشاورزان و دامپروران و دسته سوم آریامنش ها که دسته دوستان را تشکیل می دادند، تقسیم می شدند.

تاریخچه کویر ورزنه

طبق آنچه در ادبیات قدیمی فارسی موجود است روی دشت اصفهان یکی از نقاط پرجمعیت این استان بوده است. ورزنه نیز همواره نامش در کنار روی دشت ذکر سده است. به عنوان مثال پتروس گیلانی که از وی گزارش های بسیار زیادی باقی مانده در توصیف ورزنه نوشته که ورزنه یک قصبه بزرگ است که در 30 کیلومتری آخند قرار دارد. آفتاب آن نرم نشدنی است و مردم آن برای خلاص شدن از گرما خانه هایشان را به صورت مسدود ساخته اند.

ماکسیم سیرو معمار فرانسوی که در گذشته از جمله اساتید دانشکده هنرهای زیبا در دانشگاه تهران بوده است در خصوص ورزنه نوشته: دو راه از ورزنه عبور می کند که یکی خشک و کویری است. در این کویر فقط یک چاه وجود دارد که به عقدا می رسد. در انتهای این راه کویری روستاهای گل شور و انارستان قرار دارند. در کتاب سقوط اصفهان به دست افغان ها نیز به کویر ورزنه اشاره شده که بر سر راهشان قرار داشته است.

به لحاظ جغرافیای تاریخی نیز، ورزنه یکی از کهن ترین سکونتگاه ها در فلات ایران بوده است. طبق برخی از افسانه ها کویر ورزنه همان شهر مدفون شده “سبا” می باشد. برخی دیگر معتقدند که منطقه باستانی ریگ سرای همان ورزنه است. اما برای اثبات چنین دیدگاه هایی هیچ مدرک قانع کننده ای وجود ندارد. از مناطق اطراف کویر ورزنه تعداد زیادی سفال به رنگ های نخودی و قرمز به دست آمده که این نشان می دهد که دمای کوره هایشان چندان بالا نبوده است. در نزدیکی این منطقه یک آتشکده ساسانی نیز وجود داشته است.

این منطقه پیش از اسلام، زرتشتی نشین بوده و موبدان بسیاری در آن حوالی مشغول زندگی بوده اند. برخی می گویند که علت سفید پوش بودن زنان مناطق نزدیک کویر ورزنه عادتی از دوران حکومت موبدان برجای مانده است. زیرا لباس موبدان نیز باید کاملا سفید باشد و هیچ نقش و رنگ دیگری روی آن نباشد. چادر زنان این منطقه نیز به همین شکل است. ورزنه در چند دوره تاریخی بسیار پر رونق بوده است. از جمله مهم ترین این ادوار می توان به ساسانیان، سلجوقی، تیموری و ایلخانی اشاره کرد. به همین خاطر آثار تاریخی متعددی در این منطقه باقی مانده است.

امکانات تفریحی و گردشگری کویر ورزنه

این کویر در نزدیکی شهر قرار دارد، و انواع امکانات رفاهی به آن نزدیک است. جدای از نزدیکی این کویر به شهر ورزنه، سایت تفریحی واحه که در این کویر ساخته شده امکانات خوب و کاملی را در اختیار گردشگران قرار می دهد. در سایت تفریحی واحه می توانید به امکاناتی تفریحی دسترسی پیدا کنید که تنها در کلانشهرها پیدا می شوند. در این مجموعه امکانات متنوعی نظیر باشگاه پینت بال، هواپیمای تفریحی، رصدخانه، تعمیرگاه خودرو، باشگاه تیراندازی، پیست های شترسواری و موتورسواری، شربت خانه، مجموعه آب درمانی، رستوران، آمفی تئاتر و سالن کنسرت روباز برای گردشگران موجود می باشد. البته در ایام مختلف سال مثلا نوروز، شب یلدا، هالووین و غیره در این مجموعه مراسم مختلفی مانند اجرای موسیقی زنده، آتش بازی، تئاتر، جشن و پایکوبی نیز برگزار می شود. بازدید از باغ انار در دل کویر ویژه ترین امکانی است که برای گردشگران فراهم آمده است.

چند نکته ضروری در خصوص سفر به کویر ورزنه

به هیچ عنوان به تنهایی یا به همراه گروهی که لیدر مجرب و کارآزموده ندارد پا به چنین سفری نگذارید. شن در همه جا پراکنده است مراقبت باشید به لوازم دیجیتالی تان نفوذ کند. در مناطق کویری بدن انسان آب زیادی را از دست می دهد چون سرعت و شدت تبخیر آب در این مناطق بسیار بالا می باشد. بیش از مصرف معمول روزانه تان با خود آب به همراه داشته باشید. یکی دیگر از اتفاقات فیزیولوژیک در مناطق کویری، افت فشار خون و قند می باشد. مواد دارای کربوهیدرات نیز با خود به همراه داشته باشید.

اگر پا برهنه روی شن ها مشغول قدم زدن بودید و مورد گزش جانورانی مانند عقرب و مار قرار گرفتید، سریع کفش نپوشید. اقدامات مربوط به گزیدگی را پله به پله طی کنید. اگر در شب می خواهید به عکاسی بپردازید دور محلی که قرار است در آن بایستید را یک دایره با استفاده از گازوئیل و یا نفت بکشید. به این طریق دیگر خزندگان خطرناک به شما برای نیش زدن نزدیک نمی شوند. کرم ضدگزیدگی با خود به همراه داشته باشید. اگر چشمانتان ضعیف است سعی کنید فقط از عینک استفاده کنید و به سراغ لنزهای چشمی نروید. چه به دلایل طبی و چه به دلایل زیبایی، زیرا احتمال نفوذ شن به درون آن بسیار بالا است.

بهترین زمان برای سفر به کویر ورزنه

انتخاب بهترین زمان برای کویرگردی یک موضوع مهم برای گردشگران است. اگر گردشگر حرفه ای هستید و بدنتان آنقدر قوی و ورزیده است که می تواند سختی های سفر در هر شرایطی را تحمل کند، شما در هر فصلی که به این کویر بروید، از آن لذت خواهید برد. اما عموم مردم به خصوص آن هایی که آب و هوای محل زندگیشان بسیار متفاوت از مناطق کویری است، قطعا از گرما و خشکی کویر در فصل و ماه های گرم اذیت خواهند شد. در کل اگر می خواهید بهار به بازدید از این کویر بروید و از تفریحتان بدون هیچ سختی لذت ببرید تنها فروردین ماه این اجازه را به شما می دهد. در دو ماه دیگر فصل بهار و همچنین سه ماه تابستان، گرمای آن طاقت فرسا خواهد بود. بهترین فصل سفر به کویر ورزنه پاییز به خصوص در دو ماه آذر و آبان است. زیرا در آن موقع نه سرمای شب ها استخوان سوز است و نه گرمای روز طاقت فرسا. در زمستان نیز روزها هوا بسیار مطبوع است اما شب های کویری به شدت سرد هستند. اگر در زمستان می روید، لباس های گرم فراوان به همراه کیسه خواب با خود به همراه داشته باشید.

کویر ورزنه در زمستان

بسیاری از گردشگران، فصل زمستان را برای سفر به این کویر انتخاب می کنند. این انتخاب با توجه به سوزناک بودن سرمای کویر در زمستان ممکن است برایتان عجیب باشد. اما سفر به کویر ورزنه در فصل زمستان، مزایای زیادی دارد. یکی از مهم ترین مزایا و دلایل این است در فصل های سرد، بسیاری از خزندگان خطرناکی که در محیط های کویری زندگی می کنند از جمله مار و عقرب، از لانه هایشان بیرون نمی آیند. بنابراین خطر مورد گزیدگی قرار گرفتن به شدت کاهش می یابد. رمل های این کویر بافت بسیار قوی دارند و در زمستان جلوه زیباتری برای عکاسی پیدا می کنند. از سوی دیگر در تابستان، هوای گرم کویر به حدی داغ و سوزان می شود که جز عده ای گردشگر حرفه ای فرد دیگری نمی تواند آن را تحمل کند. در کل باید گفت که تحمل سوز سرمای زمستان در این کویر آسانتر از تحمل گرمای آن در تابستان می باشد.

شب های کویر ورزنه

آسمان پرستاره شب در همه جای جهان زیبا است ولی اگر بگوییم زیباترین آسمان شب در جهان متعلق به مناطق کویری می باشد به گزافه سخن نگفته ایم. کویر ورزنه، جایی است که در آن، زمین آسمان را در آغوش کشیده است. در کویر هیچ گونه آلودگی نوری و هوایی وجود ندارد. به همین خاطرف ستارگان و سحابی های آسمان بسیار زیباتر و درخشان تر دیده می شوند. فضای کویر به شکلی است که آسمان بسیار نزدیک به زمین دیده می شود. بسیاری از گروه های نجومی و ستاره شناسی برای انجام تورهای تحقیقاتی خود به کویر می روند. بسیاری از عرفای بزرگ و نویسندگان نامدار از زیبایی و عمق شب های کویر نوشته اند.

بیابان خارا کجاست؟

شاید بسیاری از ما، اصطلاح بیابان خارا را از مادربزرگ هایمان شنیده باشیم و یا در ادبیات قدیم با آن برخورد کرده باشیم. اما ندانیم که بیابان و یا کویر خارا کجاست. آن را تنها به عنوان جایی می شناسیم که هیچ آب و علفی در آن نیست و هیچ انسان و موجود زنده ای نمی تواند در آن به حیاتش ادامه دهد. اما بیابان خارا در واقعیت با آنچه که در ذهن برخی از ماست تا حدودی متفاوت می باشد. در گذشته کل منطقه کویر ورزنه را به عنوان بیابان خارا می شناختند که رفتن به دل آن و بازگشت از آن با امکانات قدیم (مثلا صد سال پیش یا قبل تر) از جمله امور بسیار دشوار و یا محال به شمار می آمده است.

در حال حاضر کویر خارا به دو بخش کویر ورزنه و بیابان خارا تقسیم شده است. بخشی که اکنون با نام بیابان خارا شناخته می شود حدود 30 کیلومتر با کویر و شنزار ورزنه فاصله دارد و به روستای خارا نزدیک است. بیابان خارا بسیار کم امکانات است و گردش در رمل های آن از سوی مسافران چندان مورد استقبال قرار نمی گیرد. تپه های موجود در بیابان خارا سست هستند و انجام برخی از تفریحات بر روی آن ها بسیار خطرناک می باشد. از سویی فرو رفتن در دل آن بدون حضور راهنمای بسیار حرفه ای و کار بلد ممکن است به سفری بی بازگشت تبدیل شود.

یکی دیگر از نکات مهم که در خصوص بیابان خارا باید گفته شود آن است که این منطقه،به لحاظ جغرافیایی در دسته کویرها قرار نمی گیرد. زیرا محیط آن ریگزار است و ریگزارها در دسته بیابان ها قرار می گیرند. پوشش گیاهی و جانوری بیابان خارا بسیار غنی می باشد و حیوانات کم نظیری را در آنجا می شود مشاهده کرد. از جمله حیوانات کم نظیری که در اینجا دیده می شود می توان به روباه شنی، سارگپه و پامسواکی اشاره کرد. گیاهان کمیابی از جمله تق تقو و اسکبیل را نیز می شود در این بیابان دید.

تفریحات رایج در کویر ورزنه

اینکه بخواهید در این کویر به انجام چه تفریحاتی بپردازید بستگی به روحیه شما دارد. در این کویر بزرگترین سایت تفریحات کویری قرار دارد و به همین خاطر دست شما برای انتخاب تفریح مورد نظرتان با توجه به علایق و روحیاتتان باز است. یک اتفاق خوب دیگر در خصوص این کویر آن است که قیمت بسیاری از تفریحات در آن پایین و مناسب می باشد. برای انجام تفریحات شما از ساعت 8 صبح تا 8 شب به مدت 12 ساعت فرصت دارید. در ادامه به معرفی رایج ترین تفریحات و خوشگذرانی های موجود در این کویر می پردازیم.

قدم زدن با پای برهنه روی شن های داغ: پیاده روی، روی شن های داغ و یا ولرم کویر، بیشتر از آنکه یک تفریح باشد نوعی تراپی به حساب می آید. انسان می تواند بخش زیادی از انرژی های منفی اش را از این طریق تخلیه نماید. آرامشی که از این طریق می توانید تجربه نمایید از همان لحظات نخست قابل احساس است.

شترسواری: شتر، حیوانی است که در محیط کویر به زیست خود ادامه می دهد. بسیاری از بومیان مناطق کویری به نگهداری از شتر می پردزاند. هدف برخی از آن ها استفاده از محصولات شیری شتر و یا گوشت آن ها است. برخی دیگر نیز علاوه بر استفاده از شیر شتر، از این حیوان برای مقاصد گردشگری نیز بهره می برند. از جمله اینکه شترهایشان را پس از رام کردن می آرایند و جهاز بر تنشان می کنند و به افرادی که علاقه مند به شترسواری هستند کرایه می دهند. برخی از مردم در حالی که افسار شتر به دست ساربان است سواری می کنند برخی دیگر نیز خود افسار را به دست می گیرند.

شن سواری: تپه های شنی و رمل های کویر ورزنه به واسطه سفتی نسبی و حجیم بودن شن هایشان، مکان بسیار مناسبی برای شن سواری هستند. شما هم می توانید به صورت درازکش و یا ایستاده (در صورت داشتن تخصص) شن سواری کنید و هم می توانید از بردهایی که در این محوطه وجود دارد و به گردشگران کرایه داده می شود استفاده کنید.

آفرود سواری و موتور چهارچرخ: این دو مورد با وجود آنکه از پرطرفدارترین تفریحات کویری هستند و جوانان علاقه مند به طبیعت از آن بسیار استقبال به عمل می آورند، اما به شدت مضر و آسیب زننده برای طبیعت کویر هستند و انجام مکرر این تفریحات باعث از بین رفتن کویر و تبدیل آن به بیابان خواهد شد. در خصوص مضرات و آسیب های این تفریحات در کویر ورزنه و سایر مناطق طبیعی در ادامه یادداشت به طور مفصل صحبت خواهیم کرد.

زیپ لاین: کویر ورزنه نسبت به سایر کویرهای ایران، امکانات تفریحی بیشتری دارد. شما حتی می توانید در این کویر سوار زیپ لاین نیز بشوید. در اینجا دو زیپ لاین وجود دارد که یکی از آن ها از بیابان خارا شروع می شود و به طول 30 متر در این بیابان ادامه می یابد. یکی دیگر از آن ها نیز در سایت تفریحی واحه ورزنه قرار دارد که بزرگتر  و دارای 400 متر طول می باشد. اگر تصمیم دارید زیپ لاین سواری کنید سعی کنید حتما سبک بار باشید و وسایل تان را پیش از سوار شدن به دوستانتان بسپارید. زیرا این احتمال وجود دارد که در حین سواری، برخی از وسایلتان مانند عینک، تلفن همراه، ظرف آب، دوربین و غیره بر زمین بیفتد. در صورت بروز چنین اتفاقی پیدا کردن وسایلتان در زمین پر از شن کویر کاری سخت و در پاره ای از موارد غیرممکن می باشد.

پاراگلایدر (چترسواری): اگر به انجام تفریحات هوایی علاقه مندید و قصد سفر به کویر ورزنه را دارید باید این مژده را به شما بدهیم که جایی بسیار مناسب را انتخاب کرده اید. زیرا مناطق کویری به دلیل بادخیز بودن محیط بسیار مناسبی برای انجام چنین تفریحاتی می باشند. البته قبل از انجام این کار از ایمن بودن تجهیزات و رعایت شدن استانداردها اطمینان حاصل کنید. اگر خودتان خلبان نیستید حتما در مورد رزومه خلبانی که به همراه او سوار چتر می شوید تحقیق کنید. زیرا کوچکترین بی احتیاطی و عدم رعایت موارد ایمنی در انجام چنین تفریحاتی خطر مرگ را با خود به همراه دارد.

برگزاری تورهای نجومی: بسیاری از گروه های نجومی حرفه ای و آماتور اقدام به برگزاری تورهای نجومی و ستاره شناسی در کویر ورزنه کرده اند. با توجه به دوری کویر از آلودگی های شهری و نیز باز بودن فضای آسمان آن بدون هیچ گونه ساختمان، درخت و غیره، شرایط برای رصد آسمان و انجام فعالیت های نجومی ایده آل است.

عکاسی و تماشای آسمان شب: اگر شما دانش و فعالیت در زمینه ستاره شناسی ندارید ولی از تماشای زیبایی های آسمان شب لذت می برید، قطعا کویر ورزنه به واسطه داشتن آسمانی پرستاره جایی جذاب و دوست داشتنی برای شما خواهد بود. اگر هم دارای دوربین های حرفه ای با قابلیت عکاسی از آسمان هستید، پس فرصت گردش در این کویر را از دست ندهید.

[widgetkit id=”689″ name=”کویر ورزنه”]

چرا نباید در کویر آفرود سواری کرد؟

آفرود سواری یکی از شاخه های مسابقات اتومبیل سواری می باشد. مسابقات آفرود سواری از نخستین سال های تاریخچه شکل گیریشان در مناطق طبیعی بکر انجام می شدند. زیرا این مناطق خلوت بودند و امکان رانندگی با سرعت بسیار بالا و انجام حرکات نمایشی و سخت در آن ها امکان پذیر بود. یکی از ویژگی های مناطق طبیعی بکر و به خصوص کویرها آن است که در آن بسیاری از گونه های نادر گیاهی و حیوانی که حیاتشان برای ادامه حیاط محیط زیست و کره زمین واجب است، زندگی می کنند. آفرود سواری باعث می شد بسیاری از این گیاهان و جانوران جانشان را از دست بدهند و به علت کم تعداد بودن به منقرض شوند.

پس از انقراض این موجودات، محیط طبیعی که آن ها در آن زندگی می کردند نیز از بین می رود. به این صورت که اگر به طور مثال گونه های جانوری و گیاهی کویر ورزنه از بین بروند، آن کویر هم نابود خواهد شد. آفرود سواری باعث شد تا جنگل های هیرکانی آسیب فراوانی ببینند و یونسکو این جنگل ها را از لیست ثبت جهانی خارج کرد. زمانی که یک ماشین با وزن بالا به زمین کوبیده می شود، حیات بسیاری از جانوران و گیاهان به خطر می افتد. حتی گیاهان خودرویی که مقاومت بسیار بالایی دارند نیز به همین علت از بین می روند. شاید برایتان جالب باشید که سر و صدای بالای این ماشین ها باعث ترس بسیاری از حیوانات می شود و آن ها بر اثر ترس ممکن است دیگر نتوانند جفت گیری و تولید مثل کنند.

اگر مسافر کویر هستید و عاشق تفریحات هیجانی در همین جا از شما دعوت می کنیم که آفرود سواری و یا سوار شدن بر موتورهای چهار چرخ را در محیط های طبیعی بی خیال شوید تا کویر و یا به بیان بهتر کره زمین بتواند به حیاتش ادامه دهد. تلخ ترین موضوع در خصوص کویر ورزنه آن است که با وجود اطلاع مسئولان از وضعیت تلخی که برای جنگل های هیرکانی به وجود آمد باز هم هیچ نظارت و کنترلی برای جلوگیری از این تفریح نا سالم و آسیب زننده انجام نمی دهند و تنها به دادن تذکرهای کلامی اکتفا می کنند. حتی اطلاع رسانی دقیقی هم در این باره انجام نمی پذیرد و بسیاری از مردم از سر بی اطلاعی به انجام چنین تفریحاتی می پردازند.

امروزه تردد خودروهای آفرود در شهرها و نیز برخی از جنگل ها ممنوع اعلام شده اما متاسفانه هنوز هم بسیاری از مردم بدون اینکه برایشان مشکلی پیش بیاید به این تفریحات در طبیعت مشغولند و باعث انقراض نسل بسیاری از جانوران و از بین رفتن گیاهان می شوند. متاسفانه در کویر ورزنه هنوز ممنوعیتی برای آفرودسواری اعلام نشده است. شاید مسئولان مربوطه منتظرند تا این کویر نیز از بین برود و مانند بیابان خارا، تبدیل به محیطی نابود شده شود، بعد ممنوعیت را اعلام کنند. از شما دعوت می کنیم تا در خصوص مضرات آفرود سواری برای طبیعت دوستان و اطرافیانتان را آگاه کنید.

ویژگی های جغرافیایی کویر ورزنه

این کویر به شکل بیضی است و تپه های شنی آن به صورت شمال به جنوب گسترش یافته اند. ارتفاع تپه های آن در نوار دور تا دور آن بسیار بالاست. اما هر چه بیشتر به درون آن برویم به سمت مرکز از ارتفاع تپه ها کاسته می شود. عرض کویر نیز از جهت شمال به سمت نواحی جنوبی کاسته می شود. در جنوب کویر دو دیواره ماسه ای وجود دارد که با نام دیواره های ماسه ای جنوبی و شمالی شناخته می شوند. در بین این دو دیواره، خاک هایی وجود دارد که آغشته به آهک قلیایی می باشند. این دیواره های کویر در جنوب غربی تالاب گاوخونی به هم می رسند و تبدیل به یک دیواره می شوند.

پوشش گیاهی کویر ورزنه

این منطقه همانطور که اشاره شد از پوشش گیاهی کویری خوب و متنوعی برخوردار است و بسیاری از گونه های کمیاب در آن منطقه پیدا می شود. اساسا یکی از مهم ترین نقاط قوت این کویر و بیابان خارا که در نزدیکی آن قرار دارد تنوع گونه های گیاهی آن است. بسیاری از دانش آموختگان محیط زیست بر این عقیده اند که این محیط گردشگری، پتانسیل تبدیل شدن به ژئو پارک را دارد. در ادامه به معرفی چند نمونه از گیاهان مشهوری که در این منطقه به بار می نشینند، می پردازیم.

گل های اسکنبیل: از جمله گیاهان بسیار خاصی که در کویر ورزنه یافت می شود می توان به گیاه اسکنبیل اشاره کرد. از گیاه از خانواده علف های هفت بند می باشد و در برخی دیگر از مناطق کویری ایران نیز دیده می شود. این گیاه به شکل گل های ریز و سفید در ماه های اسفند، فروردین و اردیبهشت دیده می شود. فضل رویش اسکنبیل که در زبان عربی بطباط نامیده می شود زمستان است.

درختچه تاغ ها یا هالوکسیلون: این درختچه ها در زمره گیاهان تاج خروسی قرار می گیرند و مهم ترین ویژگیشان، مقاومت بسیار بالا در برابر گرما و خشکی است. ریشه تاغ ها در زیر خاک بسیار گسترده است و از طریق آن ها می توان عملیات بیابان زدایی (بیابان با کویر متفاوت است) را انجام داد.

نسی: این گیاه نیز از جمله گیاهان نادری است که در مناطق کویری یافت می شود و می تواند در خاک هایی که آغشته به گچ و آهک هستند می تواند رشد کنند. اساسا در هر خاکی که آهک باشد رویش گیاه متوقف می شود اما این گیاهان بسیار مقاومند می توانند در چنین خاک هایی رشد کنند. نسی ها از خانواده گندمیان می باشند. در اطراف ریشه نسی، غلافی ساخته می شود که از دانه های شن ساخته شده است. این غلاف به گیاه کمک می کند تا در موافع کم آبی مقاومتش را حفظ کند.

گونه های جانوری کویر ورزنه

در این کویر در گذشته گونه های جانوری بسیار متنوع تر بودند و حیواناتی را در آنجا می شد پیدا کرد که در کمتر جایی وجود داشتند. اما متاسفانه در سال های اخیر، کم آب شدن تالاب گاوخونی و خشک شدن زاینده رود مشکلات بسیار زیادی را در محیط طبیعی این منطقه به وجود آورد که یکی از آن ها کاهش حیوانات و پرندگانی بود که در آن اکوسیستم به زیست خود ادامه می دادند. هر چند با تمام این مشکلات هنوز هم چند نمونه از جانوران خاص و کمیاب در این منطقه زندگی می کنند. در ادامه این یادداشت به معرفی چند نمونه از جانوران کویر ورزنه می پردازیم.

موش پامسواکی: این گونه خاص از موش ها ظاهری بسیار دوست داشتنی و جذاب دارند و به خاطر داشتن چشم های درشت و گوش های بامزه مانند موش های معمولی شهری ترسناک نیستند. البته جذاب ترین بخش در اندام های ظاهری این حیوان پاهای اوست که شبیه مسواک می باشد. پوزه این جانور کوچک نیز بسیار جالب است. کف پاهای موش پامسواکی بسیار پشمالو و پر مو است. داشتن چنین پاهایی باعث می شود این موش به راحتی بتواند در شن های کویر راه برود و حرکت کند. این حیوان شب ها از لانه اش بیرون می آید. البته شب های مهتابی تمایلش برای بیرون آمدن کمتر می شود.

سارگپه: از جمله پرندگانی که خوشبختانه هنوز این محیط کویری را ترک نکرده اند می توان به سارگپه های پابلند اشاره کرد. این پرندگان، شکارچی هستند و بیشتر به خاطر صدایشان مشهور هستند. این پرنده اکنون در دسته حیوانات مورد حمایت محیط زیست قرار گرفته است. آن ها معمولا روی تک درخت زندگی می کنند. سارگپه ها از جمله پرندگان بومی ایران می باشند.

روباه شنی: از جمله زیباترین، جذابترین و دوست داشتنی ترین حیوانات وحشی هستند که تاکنون دیده اید. آن ها به خاطر چشمان درشت و گوش های بسیار بزرگشان که روی صورت و بدنی ظریف قرار دارد مشهور شده اند. روباه پاشنی، پاهایی بسیار پشمالو و پر موتر از روباه معمولی دارد تا به وسیله آن ها بتواند به راحتی در کویر گردش کند. این روباه ها مانند موش های پامسواکی، شبگرد هستند.

جاذبه های گردشگری اطراف کویر ورزنه

محوطه طبیعی ورزنه 308 هکتار وسعیت دارد و در دل خود جاذبه های گردشگری بسیار متنوعی را جای داده است. از کوه آتشفشان گرفته تا بناهای تاریخی و تالاب و رودخانه، همه و همه در محدوده ای جای دارند که شاید برخی مردم آن را به حالت بیابان و کویر بی آب و علف تصور کنند. منطقه ورزنه به طور کلی تصورات عامیانه از کویر و بیابان را بر هم می زند. با شناخت این محیط دیگر نیاز نیست با شنیدن کلمه کویر تنها شنزار و ریگزار را تجسم کنیم. این منطقه علاوه بر جاذبه های گردشگری تاریخی و طبیعی، به لحاظ فرهنگی نیز جذابیت هایی را در دل خود جای داده است. مثلا سبک پوشش و لباس زنان این منطقه با سایر نقاط دیگر متفاوت است. تنها جایی که می توانید زنانی را با چادرهای کاملا سفید و بدون نقش ببینید در همین منطقه است.

به واسطه به کار گیری چنین پوشش متفاوتی برخی به ورزنه لقب سفیدترین شهر ایران را دارند. برخی نیز به آن لقب شهر ملائک و یا کبوتران سفید را داده اند. نخستین شهر و تمدنی که در ساحل زاینده رود شکل گرفت همین ورزنه بود. تالاب گاوخونی که در این منطقه قرار دارد تنها تالاب بین المللی در کل فلات ایران می باشد. نخستین گاوچاه ایران (استفاده از گاو برای بالا کشیدن آب از چاه) در این منطقه ساخته شد. آسیاب شتر و حنای احیا شده نیز در اینجا برای اولین بار به ساخت و بهره برداری رسید. در ادامه به طور جداگانه چند نمونه از جاذبه های طبیعی این منطقه را برای شما معرفی می کنیم تا در صورت تمایل پس از گردش در کویر به سراغ آن ها نیز بروید.

تالاب بین المللی گاوخونی: این تالاب، در میان 14 تالاب ایران از اهمیت بیشتری برخوردار است و به ثبت جهانی رسیده است. بخش زیادی از محیط این تالاب در فصل های گرم به صورت نمکزار و بلورهای کریستالی نمک دیده می شود. در برخی از ماه های سال نیز پر آب می باشد. قرار گرفتن در محیط نمکزار این تالاب برای از بین بردن انرژی های منفی و دریافت حال خوب موثر است. یک اتفاق بد در خصوص تالاب گاوخونی این است که متاسفانه به علت عدم مدیریت صحیح منابع آبی کشور به خصوص در حوزه زاینده رود، بخش زیادی از تالاب خشک شده است. بین کویر ورزنه و تالاب گاوخونی فاصله چندانی وجود ندارد. تالاب گاوخونی در جنوب شرقی این کویر قرار دارد.

کوه آتشفشانی سیاه: برای رسیدن به این کوه آتش فشانی باید وارد جاده گاوخونی شوید و به سمت جنوب و یا شرق کویر حرکت کنید. از راه جاده گاوخونی 36 کیلومتر فاصله از کویر ورزنه تا کوه سیاه وجود دارد که این مسافت بدون ترافیک را به نیم ساعت رانندگی می توانید به راحتی طی کنید. اگر هم از راه جاده دستجرد ورزنه بخواهید حرکت کنید و سپس وارد جاده گاوخونی بشوید به اندازه 3 کیلومتر مسیرتان طولانی تر خواهد بود. کوه سیاه در شمال تالاب گاوخونی قرار دارد و به لحاظ زمین شناسی دارای ارزش فراوانی است. این کوه آتشفشانی، دهانه ندارد و حدود 12 میلیون سال قبل شکل گرفته است. در هنگام شکل گیری اولیه به صورت یک گدازه گنبدی شکل بوده است. در اطراف آن سنگ ها بازالت بسیار مرغوبی پیدا می شود.

آب بند شاخ کنار: این آب بند نیز در مسیر تالاب گاوخونی قرار و با ورزنه 18 کیلومتر فاصله دارد. شاخ کنار، اخرین آب بندی است که بر زاینده رود ساخته شده است. قدمت این آب بند به دوران قاجار بازمیگردد و هدف از ساخت آن هدایت آب رودخانه زاینده رود به سمت زمین های کشاورزی بوده است. جالب است بدانید که تصاویری از دوران قاجار برجای مانده که نشان می دهد در همان زمان هم به واسطه ساخت همین آب بندها و سدها در برخی از فصول این رودخانه خشک می شده است.

کاروانسرای شاه عباسی ورزنه: این کاروانسرا در فاصله 106 کیلومتری کویر ورزنه قرار دارد که مسافت رسیدن به آن در عرض یک ساعت و چهل دقیقه طی خواهد شد. این کاروانسرای در دوره صفویه به منظور استراحت کردن کاروانیانی بوده که مسافر جاده ابریشم بودند و گذرشان به سمت اصفهان و ری می افتاده است. شاه عباس صفوی 999 کاروانسرا ساخت و کاروانسرای ورزنه یکی از آن هاست که هنوز هم باقی مانده است. این کاروانسرا با نام قلعه خرگوشی نیز شناخته می شود. بازدید از کاروانسرای قلعه خرگوشی را از دست ندهید.

مسجد جامع ورزنه: این مسجد بر روی یک آتشکده زرتشتی قدیمی ساخته شده است و بنای فعلی آن در دوره تیموریان ساخته شده است. این مسجد که دارای دو شبستان و یک مناره بلند می باشد به واسطه هندسه خاص موجود در صحن و کاشی کاری های چشم نوازش مشهور شده است. این مسجد تقریبا چسبیده به کویر است و در نزدیکی موزه مردم شناسی واقع شده است.

موزه مردم شناسی ورزنه: موزه مردم شناسی ورزنه: این موزه که در خانه تاریخی شخصی به نام حاج حسن یوسفی ساخته شده و در آن ابزارآلات و سبک زندگی مردمان بومی این منطقه به نمایش درآمده اند.

اقامت در کویر

در اطراف این کویر اقامتگاه های بسیاری وجود دارد. از اقامتگاه های بومگردی نیز می توانید استفاده کنید. به غیر از اینها اتاق های مجتمع گردشگری واحه نیز وجود دارند. اگر هم این ها را نخواستید می توانید به شهر ورزنه بروید که تنها 11 کیلومتر با این کویر فاصله دارد. در خصوص کمپ زدن پیشنهاد می کنیم این اقدام را انجام ندهید. زیرا هیچ تضمینی وجود ندارد که از سوی حیوانات موجود در کویر مورد گزش قرار نگیرید. البته آتش هایی هم که در آن جا روشن می کنید نیز آسیب های زیادی به محیط زیست می زنند.