مدرسه مروی

مدرسه مروی به عنوان گوشه ای کوچک از تاریخ ایران شناخته می شود که از دوران قاجار به جای مانده و در یکی از اصلی ترین مناطق پایتخت واقع شده است. این مدرسه در طول عمر خود، درست از زمانی که ساخته شد تا به امروز وقایع مختلفی از تاریخ ایران را به خود دیده است. تهران به عنوان پایتخت کشور، جاذبه های متعدد تاریخ را در گوشه و کنار خود جای داده که مدرسه مروی یکی از آن ها می باشد. این مدرسه شخصیت های برجسته ای را در خود پرورانده و از گذشته تا به امروز کاربری های مختلفی داشته است. در ادامه این مطلب با لوکس ویلا همراه باشید تا با این مدرسه تاریخی و معروف بیشتر آشنا شویم.

آشنایی با مدرسه مروی

مدرسه مروی یکی از قدیمی ترین مدارس پایتخت می باشد که با نام دیگری به نام مدرسه فخریه نیز شناخته می شود. این مدرسه در سال 1195 هجری شمسی در یکی از قدیمی ترین محله های تهران به نام ناصرخسرو ساخته شده است. در حال حاضر این مدرسه قدیمی به نام مدرسه علمیه مروی شناخته می شود و مسجدی قدیمی هم در کنار آن دارد که آن هم مسجد مروی نام دارد. این مدرسه و مسجد توسط شخصی خیر و ثروتمند به نام حاج محمد حسین خان ملقب به فخرالدوله، فرزند بیرامعلی خان، بنا شده است. قدمت این بنای تاریخی به زمان فتحعلی شاه قاجار می رسد که نام مدرسه خان مروی نام نهاده شد و با نام مدرسه فخریه نیز شناخته می شد. از محمد حسین خان بناهای تاریخی مختلفی در تهران بر جای مانده که مدرسه علمیه مروی یکی از آن ها به شمار می رود. شخصیت های برجسته ای در این مدرسه به تحصیل پرداخته اند که می توان به میر حسین موسوی و جواد فکوری اشاره کرد. این مدرسه به لحاظ علمی با دبیرستان دارالفنون و ادیب در یک سطح قرار دارد. این مدرسه به عنوان اثری ملی با شماره ثبت 412 در تاریخ 11 بهمن ماه سال 1334 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.

تاریخچه مدرسه مروی

مدرسه مروی که از قدیمی ترین مدارس تهران به شمار می رود، از دوران قاجار در یکی از قدیمی ترین محله های تهران به جا مانده و در طول عمر خود با کاربری های مختلفی مواجه شده است. این مدرسه تاریخی که توسط محمد حسین خان، معروف به خان مروی، ساخته شده است. از آنجایی که محمد حسین خان جزء طایفه قاجار بودند و از حاکمان مرو کشور ترکمنستان به شمار می رفتند. از همین رو به آن ها لقب مروی داده شده بود. طی حمله ای که حاکم بخارا به مرو داشت، حاج محمد حسین خان و خانواده اش به اسارت گرفته شدند. اما سرانجام پس از مدتی محمدحسین خان موفق شد خود را از اسارت رها سازد و فرار کند. در این مسیر از تبت، کابل، سیستان، قاین گذر کرد و در نهایت به تهران رسید.

در آن زمان، فتحعلی شاه قاجار حاکم ایران بود و در ملاقات با محمدحسین خان، از وی به گرمی استقبال کرد. فتحعلی شاه لقب فخرالدوله را برای محمد حسین خان برگزید. ایشان در تهران ماندند و در سال 1198 هجری شمسی در این خاک از دنیا رفت. ایشان در طول مدتی که در تهران به سر می برد، مسجد و مدرسه مروی را تاسیس نمود. این مدرسه از طرف محمدحسین خان وقف طلاب علوم دینی گردید. درآمدهایی که از این مدرسه به دست می آمد، بین طلابی که در مدرسه علمیه مروی سکونت داشتند تقسیم می شد و هرچه باقی می ماند را صرف خرید کتب فقهی و روایی می کردند. هرچه از ساخت این مدرسه می گذشت و متولیان آن تغییر می کردند، وقفیات آن نیز بیشتر می شد. مدرسه علمیه مروی در دهه های 70 و 80 هجری شمسی که تحت اداره حوزه مروی بود، بخش هایی از زمین آن به مغازه های اطراف که امروزه می بینیم تبدیل شده اند. اغلب افرادی که در این مدرسه متولی بودند، جزء مجتهدان طراز اول شناخته می شدند و نقش های مهم سیاسی و اجتماعی داشتند. در برهه ای زمان، صدر اعظم شاه به تعویض تولیت مدرسه اقدام نمود. در ادامه با چندین تن از متولیان این مدرسه آشنا خواهیم شد:

• حاج ملا علی کنی
• حاج میرزا مسیح تهرانی
• حاج میرزا حسن آشتیانی

با گذشت زمان و روی کار آمدن حکومت پهلوی دوم، مدرسه علمیه مروی تبدیل به دبستان و دبیرستان گردید. اما باز هم با گذر زمان و وارد شدن به دوران انقلاب اسلامی، این مدرسه از دبستان و دبیرستان تغییر کاربری داد و به حوزه علمیه تبدیل شد. امام خمینی در سال 1363 هجری شمسی دستور صادر کردند آیت الله محمدرضا مهدوی کنی به تولیت مدرسه انتخاب شود و به عنوان نهمین متولی این مدرسه بود. امام خمینی در رابطه با مدرسه مروی این گونه بیان می دارند که این مدرسه به عنوان فیضیه تهران، بزرگترین، اصیل ترین و قدیمی ترین حوزه علمیه تهران شناخته می شود.

آشنایی با معماری مدرسه مروی

در زمان های قدیم، معماری تمام مدارس به صورت مساجد چهار ایوانی طراحی می شد. مدرسه مروی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و معماری آن به مساجد چهار ایوانی شباهت دارد. بدین صورت می باشند که یک حیاط توسط چهار ایوان در اطراف محاصره گردیده است. معماری این مدرسه تاریخی به گونه ای است که گویا از دو مدرسه کوچک و بزرگ به وجود آمده است. مدرسه کوچکتر در بخش ضلع جنوب غربی مدرسه بزرگ و کمی قبل تر از آن واقع شده است. این مدرسه یک صحن مستطیلی شکل داشته که ایوانی بزرگ در بخش شمال صحن قرار دارد. این صحن بزرگ دارای طول شمالی می باشد و همچنین بخش های صحن از حجره ها، تعدادی باغچه، یک حوض در میان حیاط و یک کتابخانه تشکیل شده است.

بخش جنوبی صحن مدرسه از بخش های ایوان و شبستان بزرگ تشکیل شده که در آن نیز یک محراب مرتفع قرار گرفته است. همچنین در زیرزمین این شبستان آب انباری برای استفاده عموم مردم قرار داده اند. درب ورودی مدرسه در بخش جنوب و رو به میدان می باشد. افرادی که می خواهند به مسجد مروی مراجعه کنند نیز از همین در می بایست استفاده کنند. در این مدرسه تعداد 34 حجره سنتی و قدیمی و تعداد 8 حجره جدید وجود دارد که روی هم 42 حجره در مدرسه فخریه قرار دارد. بر اساس کتیبه ای که در بنا وجود دارد، تاریخ ساخت بنا به سال 1321 هجری قمری می رسد. از تزئینات بنای مدرسه خان مروی می توان به کاشی کاری هایی اشاره کرد که بر روی آن ها می توان اشعاری عالمانه به همراه نام فتحعلی شاه قاجار و فخرالدوله را مشاهده نمود.

کتابخانه مدرسه مروی

کتابخانه ای در ضلع شمال غربی مدرسه قرار دارد که کتاب های زیادی در آن وجود دارد و بسیاری از آن ها توسط محمد حسین خان که بانی مدرسه می باشد، وقف شده اند. تاریخ تاسیس کتابخانه مدرسه علمیه مروی با تاریخ ساخت خود مدرسه یکی می باشد. وقف نامه ای برای این کتابخانه در نظر گرفته شده که هیچکس اجازه بیرون بردن کتاب های کتابخانه را ندارد، اما در صورتی که اجازه برای خروج کتاب را دریافت کند، تنها می تواند یک شبانه روز کتاب دست او امانت بماند و پس از یک شبانه روز بایستی به کتابخانه مدرسه تحویل دهد. بالغ بر 1050 نسخه خطی و 8 هزار نسخه چاپی در این کتابخانه وجود دارند و اغلب آن ها در زمینه هایی همچون علوم اسلامی می باشند.

در قف نامه آمده است، اگر شخصی کتابی را به صورت امانت از کتابخانه تحویل گیرد و در آن مشکلی پدید آید یا مفقود شود، در صورت امکان، متولی مبلغ کتاب را از شخص دریافت نموده و آن مبلغ را صرف بر طرف کردن عیب یا خرید دوباره همان کتاب نمایند. همچنین از دیگر سفارشاتی که در وقف نامه آمده این است که متولی هرسال مقداری از درآمد مدرسه را باید صرف خرید کتاب های فقهی و روایی برای طلاب کند.

وقایع و رویدادهای تاریخی مدرسه مروی

همانطور که در ابتدای مطلب اشاره شد، مدرسه مروی از زمان ساخت تا به امروز وقایع و رویدادهای مهمی را به خود دیده است. دولت عین الدوله در سال 1284 هجری شمسی، دو تن از سرشناسان بازار را به دلیل آن که قیمت قند را گران کرده بودند، به عنوان تنبیه با چوب زدند. روز پس از این رویداد، تمام کسبه و بازاریان حجره های خود بستند و در مسجد شاه در بازار دست به تجمع و اعتراض زدند. از آنجایی که این حادثه از پیش تعیین شده بود، نیروهای دولتی وارد مسجد شدند و به کتک زدن جمعیت پرداختند. در پی این حادثه، جمعیت زیادی از مردم برای فرار از حادثه به این مدرسه پناه بردند و تا ساعت 3 بامداد در آنجا ماندند. در تاریخ 22 آذر ماه سال 1284 هجری قمری جریان مهاجرت صغرای عالم رخ داد و در همین حین بود که تعدادی از مساجد و مدارس توسط دولت از مشروطه خواهان و طرفداران مشروطه گرفته شد و به دست دولتی ها سپرده شد که یکی از این مدارس، مدرسه علمیه مروی بود که به دولت سپرده شد.

مردم بسیار از این حرکت ناپسند دولت ناراحت شدند و اعلامیه ها و نامه هایی را برای علما ارسال کردند و دولت را برای این حرکت نا شایست محکوم نمودند. افرادی که در جریان مهاجرت صغرای علما مهاجرت کرده بودند، 8 مورد درخواست از دولت عین الدوله داشتند. یکی از این درخواست ها بازگرداندن مدرسه علمیه مروی به شیخ مرتضی آشتانی، متولی مدرسه، بود. در نهایت فرمان مشروطه امضا شد و در تاریخ 4 تا 10 دی ماه سال 1286 هجری شمسی، مخالفان مشروطه در مدرسه قدیمی مروی تجمع یافتند و دست به تحصن زدند. تجمع هایی که در این مدرسه صورت می پذیرفت تنها به این موارد ختم نمی شوند. یک اجتماع دیگر در این مدرسه زمانی رخ داد که خبر قتل عبدالله بهبهانی به گوش مردم رسید و همگانی شد. در تاریخ 26 تیر ماه سال 1289 هجری شمسی، درست فردای همان روز مردم جهت اعتراض در این مدرسه تجمع یافتند و دست به اعتراض زدند.

از دیگر تجمعاتی که در این مدرسه صورت پذیرفت مربوط به جریان تبعید علمای مخالف انتخابات مجلس عراق بود. بدین گونه بود که در سال 1302 هجری قمری، دولت انگلستان دستور داد تا عده ای از علمای مخالف انتخابات تبعید شوند. در پی همین موضوع بود که علمای تهران در مدرسه و مسجد مروی تجمع کردند.

محرم های مدرسه مروی

یکی از درباریان ناصرالدین شاه قاجار به نام اعتمادالسلطنه خاطراتی درباره این مدرسه نوشته است که بر اساس یکی از آن ها، واقف این مدرسه از طلاب خواسته که در روز عاشورا از مدرسه بیرون نروند و شب های محرم مجالس روضه خوانی برپا باشد و تدارکات شام به عزاداران حسینی نیز دیده شود. همچنین اعتمادالسلطنه یکی از شب های محرم را در این مدرسه بوده و از خاطراتش در رابطه با محرم های مدرسه مروی می گوید: ابتدا نماز را به صورت جماعت خواندیم و سپس مراسم روضه خوانی بسیار منظم و دلنشینی در مدرسه برگزار شد. تمام خدمتکارانی که در مدرسه کار می کردند، معمم بودند. این مراسم تا به امروز در دهه اول محرم هر سال برگزار می شود و پس از برگزاری مراسم عزاداری، به حدود 2 هزار نفر عزادار حسینی شام داده می شود.

نظام آموزشی مدرسه مروی

این مدرسه محل تدریس چهره های بسیار سرشناسی همچون آیت الله جواد آملی و شهید مرتضی مطهری بوده است. علاوه بر این مدرسه تعدادی مدارس دیگر در تهران هستند که در آن ها علوم دینی در دو سطح آموزش داده می شوند که شامل مدارسی همچون: مدرسه مسجد، مدرسه رضائیه، مدرسه سپهسالار قدیم، مدرسه حاج ابوالحسن معمارباشی و مدرسه قنبرعلی خان می باشند. نظام آموزشی این مدارس بدین گونه است که در سطح اول دروسی مقدماتی همچون ادبیات عرب و منطق را آموش می بینند که حدود 4 سال زمان می برد. سپس سطح دوم از سال پنجم آغاز می شود و دروس عالی را در سطح دوم آموزش می بینند. طلاب، سطح مقدماتی را در مدارس تحت پوشش مدرسه مروی آموزش می بینند و زمانی که بخواهند سطح دوم یا دروس عالی را آموزش ببیند وارد این مدرسه می شوند.

از آنجایی که این مدرسه تحت نظارت حوزه علمیه قم طلبه پذیرش می کند، آن را می توان نماینده حوزه علمیه قم در تهران و حومه دانست. به تازگی تغییر و تحولاتی در سطح مقدماتی نظام آمورشی صورت پذیرفته و طلاب می توانند دروس قدیم را به روش های جدید نظام آموزشی فرا گیرند و همچنین مسئولان در حال تلاش هستند تا بتوانند سطح دروس عالی را نیز همانند سطح مقدماتی به روش نظام آموزشی جدید به طلاب آموزش دهند. از تحولاتی که در دروس طلاب صورت پذیرفته می توان به آموزش کامپیوتر و آموزش زبان انگلیسی اشاره نمود.

این مدرسه را می توان به عنوان شعبه مرکز خدمات درمانی حوزه علمیه قم و همچنین شعبه مرکز تحقیقات کامپیوتری این حوزه در استان تهران به شمار آورد. بیت رهبری و آیت الله سیستانی برای طلاب مقرری در نظر گرفته و به آن ها پرداخت می شود.

شرایط فعلی مدرسه علمیه مروی

زمانی که آیت الله مهدوی کنی به تولیت این مدرسه انتخاب شد، مرمت هایی در مدرسه انجام پذیرفت که می توان به تجهیز کتابخانه، مرمت حجره ها و سطح کف حیاط اشاره نمود. آیت الله مهدوی کنی در تاریخ 29 مهر سال 1393 از دنیا رفت و در تاریخ 15 مرداد سال 1396 هجری شمسی بر اساس دستور آیت الله خامنه ای، حاج شیخ محمدباقر تحریری به عنوان تولیت این مدرسه انتخاب گردید. اتاق های مدرسه دارای ظرفیت 200 نفر را دارند و طلاب می توانند در آن ها بمانند. همچنین در حال حاضر حدود 300 طلبه در این مدرسه مشغول تحصیل هستند.

بازدید از مدرسه مروی

محمد حسین خان مروی که بنیان گذار این مدرسه تاریخی می باشد، در وقف نامه ای عنوان نموده افرادی که برای بازدید از این مدرسه می روند، بیش از 1 ساعت در مدرسه نمانند. پس اگر شما هم قصد داشتید از این جاذبه تاریخی دیدنی کنید، زمان بازدیدتان را به کمتر از 1 ساعت برسانید.

مدرسه مروی کجاست و مسیر دسترسی به آن

مدرسه مروی که از مناطق دیدنی تهران به شمار می رود، در یکی از قدیمی ترین و معروف ترین محله های تهران که یکی از خیابان های منتهی به بازار بزرگ می باشد و در خیابان ناصر خسرو واقع شده است. این منطقه یکی از مناطق شلوغ و پر تردد تهران به شمار می رود که برای دسترسی به آن بهتر است از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. علاوه بر آن که امکان دارد در ترافیک سنگین بمانید، جای پارک ماشین نیز به سختی پیدا می شود. لذا بهترین مسیر می تواند استفاده از مترو باشد. برای این منظور سوار مترو خط کهریزک – تجریش و یا خط فرهنگسرا – صادقیه شده و در ایستگاه امام خمینی یا ایستگاه پانزده خرداد از مترو پیاده شوید. مابقی مسیر نسبتا کوتاه بوده و کمتر از مدت زمان 10 دقیقه می توانید به صورت پیاده خود را به این جاذبه تاریخی برسانید.

آدرس مدرسه مروی: تهران، خیابان ناصرخسرو، کوچه رو به روی شمس العماره، پلاک 4730