عمارت عین الدوله

عمارت عین الدوله، بنایی تاریخی و ارزشمند در منطقه هروی تهران است که از اواخر دوران قاجار برجای مانده است. عین الدوله مالک این باغ، وزیر سه تن از پادشاهان دوره قاجار بوده است. پس از سقوط سلسله قاجاریه، این عمارت، به خاندان بصیرالدوله اختصاص یافت و آنها ساکن این بنا شدند. این بنا سال ها متروکه باقی مانده بود تا آنکه در صدمین سالگرد تاسیس بلدیه در تهران، دختر بصیرالدوله این خانه را شهرداری فروخت.

عمارت عین الدوله کجاست و مسیر دسترسی به آن

این عمارت تاریخی در محله پاسداران و خیابان هروی تهران قرار دارد. برای رسیدن به این محوطه تاریخی هم می توانید از خودروی شخصی استفاده کنید و هم از وسایل نقلیه عمومی بهره مند شوید. اگر بخواهید با مترو به مقصد برسید، نزدیکترین ایستگاه، حسین آباد است. جلوی ایستگاه متروی حسین آباد، خطوط تاکسی وجود دارد که شما را به خیابان وفامنش و از آنجا به هروی می رساند. اگر هم می خواهید با اتوبوس بروید در ایستگاه آزادی، بی آرتی های خط 9 را سوار شوید. تاکسی های خطوط مختلف نیز شما را به خیابان هروی می رساند. اما اگر می خواهید با خودروی شخصی بروید باید در ابتدا از اتوبان امام علی و صیاد شیرازی عبور کنید تا به هروی برسید. سپس به خیابان وفامنش بروید و از آنجا به سمت خیابان جمالی بپیچید. شماره این عمارت 17 است.

آدرس عمارت عین الدوله: میدان هروی، خیابان وفامنش، خیابان جمالی

معرفی عمارت عین الدوله

در اواخر دوران قاجار تصمیم به ساخت عمارتی در شرق تهران (هروی فعلی) گرفته شد که تکمیل آن تا اوایل دوران پهلوی به طول انجامید.  این بنا در ابتدا شامل یک عمارت اعیانی و تشریفاتی مجلل به همراه یک استخر و باغی بزرگ و زیبا بود. تعدادی از درختان باغ به مرور زمان از بین رفته اند. علت این امر از نذر کارشناسان، تغییر مسیر آب قنات و قرارگیری دیوار باغ همسایه در سمت جنوب غربی باغ عین الدوله بوده است. یکی از مهم ترین وقایعی که در عمارت عین الدوله رخ داده، اسکان چرچیل، استالین و فرانکلین روزولت در این بنا در هنگام برگزاری اجلاس سران سه کشور انگلیس، شوروی و آمریکا بوده است.

یکی از خلاقیت های به کار رفته در این عمارت، ساخت جزایر مصنوعی کوچک در میان استخر بسیار بزرگ آن است. در این بنا انواع تزئینات گچبری، آیینه کاری، مشبک و نقاشی دیواری دیده می شود. تمامی تزئینات به صورت قاب بندی شده و با کیفیت عالی انجام شده اند. این عمارت در سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. این عمارت در ابتدا توسط فردی به نام بصیرت الدوله هروی از عین الدوله خریداری شد و سپس به پسر ایشان یعنی دکتر نصرت الله هروی به ارث رسید. در نهایت شیرین هروی این ملک را به شهرداری فروخت و واگذار کرد. در سال 1386 این عمارت مورد مرمت و بازسازی مفصل قرار گرفت.

امروزه در این عمارت یک فضای نمایشگاهی برای ارائه آثار هنری در زمینه تجسمی فراهم آمده است. البته اکثر آثار ماکت سازی و مجسمه سازی موجود در این فضا در کارگاهی خارج از عمارت ساخته می شوند. برخی از دانشجویان رشته های هنر و معماری آثارشان را در فضای عمارت ارائه می دهند. یکی از اتفاقات بد در خصوص این بنای اعیانی، تغییر رنگ دیوارهای گچبری شده آن هستند. در هنگام مرمت بنا از مصالح مدرن استفاده شده و به همین خاطر کفپوش ها و تراس طبقه دوم حالتی امروزی دارند و این به لحاظ گردشگری و هنری اتفاقی بسیار بد به حساب می آید. این خانه مدت ها متروک بوده تا سال 1376 که  مرمت آن آغاز شد.

تاریخچه عمارت عین الدوله

شاهزاده عبدالمجید میرزا عین الدوله در دوران مظفرالدین شاه به مقام صدراعظمی رسیده بود. او فردی مستبد بود و با مردم آزادی خواهی که به مبارزه با شاهان قاجار می پرداختند با نهایت خشونت رفتار می کرد. او به شدت با انقلاب مشروطه مخالف بود و طرفداران این جنبش را سرکوب می کرد. از وی هیچ خاطره خوشایندی در ذهن مردمان آن زمان باقی نمانده است. عین الدوله تصمیم گرفت در مبارک آباد (هروی کنونی) یک باغ و عمارت اعیانی را بنا نهد. در آن زمان، مبارک آباد مکانی ویران و به دور از آبادانی بود و در حصار ناصری تهران قرار نداشت.

عین الدوله مالک بسیاری از اراضی مبارک آباد بود. نام محله مجیدیه تهران از نام وی (عبدالمجید میرزا) گرفته شده است. باغ شازده که در جنوب مبارک آباد قرار دارد نیز متعلق به اوست. بخشی از این باغ بعدها تبدیل به کارخانه آبجوسازی شد. در اطراف باغ و عمارت عین الدوله، باغ های مشهوری ساخته شد که از جمله آن ها می توان به باغ سلطنت آباد،باغ ضرابخانه (باغ حلج امین الضرب)، باغ مهران و غیره اشاره کرد.اما پس از گذشت زمان و افزایش جمعیت مردم، بخش زیادی از باغ های این منطقه تبدیل به منازل و اماکن اداری شدند.

عین الدوله در سال 1306 دارفانی را وداع گفت. او اما در واپسین سال های زندگی اش از لحاظ مالی به شدت در تنگنا قرار گرفت و بخش زیادی از دارایی هایش را مجبور شد به طلبکارانش بدهد. پسر او نیز بسیار ضعیف و نالایق بود و نتوانست به اوضاع نا به سامان اموال پدرش، رسیدگی کند. تمامی این عوامل منجر به این شد که مسیر تاریخچه عمارت عین الدوله به نحوی دیگر رقم بخورد. مالکیت این بنا به شخصی به نام بصیرالدوله هروی اختصاص یافت. او تغییراتی در معماری این بنا به وجود آورد و با خانواده اش در آنجا به سکونت پرداخت.

دکتر نصرت الله هروی فرزند ارشد بصیرالدوله مالک بعدی بنا بود. پس از آن شیرین دختر بصیرالدوله این عمارت را تصاحب یافت و تا سال 1376 مالک بنا باقی ماند. البته مدت زیادی این بنا متروکه باقی مانده بود تا آنکه شهرداری این بنا را خریداری کرد و پس از مرمت آن را به مکانی و موزه ای عمومی تبدیل نمود. بخشی از این موزه تبدیل به نگارخانه شده است. این عمارت چندین بار مورد مرمت قرار گرفته است و در این مرمت ها متاسفانه بخش هایی از بنا شکل سنتیشان را از دست داده اند و به حالتی ناخوشایند درآمده اند.

برگزاری کنفرانس تهران با حضور چرچیل و استالین

در سال 1322 خورشیدی در اواخر جنگ جهانی دوم، کنفرانس تهران برگزار شد. در این کنفرانس، سران سه قدرت بزرگ دنیا یعنی آمریکا، انگلیس و شوری حضور داشتند و درباره مسائل مربوط به پایان جنگ جهانی و پس از آن به مشورت پرداختند. استارت شکست نیروهای هیتلر و آلمان در جنگ جهانی دوم در این کنفرانس زده شد. استالین، چرچیل و روزولت در این عمارت ساکن بودند. عکس مشهوری از حضور سه رهبر کمونیست و جنجالی شوروی در این بنا انتشار یافته است. در آن زمان ایران در تصرف نیروهای روسیه (شوروی سابق) و انگلیس بود. پس از اتمام جنگ جهانی اول، نیروهای انگلیس، خاک ایران را ترک کردند اما قوای روس در ایران باقی ماندند و تلاش در جدا کردن برخی از مناطق ایران داشتند.

معماری عمارت عین الدوله

این مجموعه باغ و عمارت دارای 800 متر زیر بنا و 11900 متر مربع مساحت می باشد. وسعت و امکانات این عمارت به حدی زیاد است که می توان به آن به چشم قلعه یا کاخ نگاه کرد. ساختمان اولیه همانطور که از نامش مشخص است به عین الدوله یکی از وزرای قاجار تعلق داشته است. عمارت اولیه با وجود اشرافی بودن، ویژگی های ییلاقی و ساده ای داشت. این ساختمان دارای دو طبقه بوده که یک طبقه آن شامل یک طبقه همکف می شده که در آن شاه نشین آیینه کاری شده وجود داشت و با دو راهرو و یک راه پله به طبقه دوم می رسید. پیچیدگی های معماری عمارت عین الدوله به مروز زمان شکل گرفته است.

در ابتدا باغات این عمارت آنقدر گسترده بوده اند که کل منطقه را در برگرفته بودند، اما امروزه بخش های زیادی از آن ها جدا شده اند. زمین اصلی باغ دارای پلنی مستطیلی شکل بوده است. این باغ دو ورودی اصلی در سمت های شمالی جنوبی و دو ورودی فرعی در جهات غربی و شرقی داشته است. مطبخ و خانه سرایدار در نزدیکی ورودی شرقی واقع شده بوده اند. ساکنین اصلی خانه مدت ها از این ورودی برای رفت و آمد استفاده می کرده اند. درب تشریفاتی و اعیانی منزل که ویژه مهمانان رسمی بوده در سمت شمالی قرار داشته است. این درب اکنون تنها ورودی باز این عمارت می باشد که بازدیدکنندگان از آن استفاده می کنند.

تغییرات معماری عمارت در زمان بصیرالدوله

زمانی که بصیرالدوله این خانه را خریداری می کند و در آن به همراه خانواده اش ساکن می شود، تغییراتی در پلان آن به وجود می آورد. او در ابتدا یک سالن را در جهت شمالی شاه نشین بنا در طبقه همکف اضافه می کند. سپس یک بالکن را به طبقه دوم می افزاید تا ورودی عمارت تقویت گردد. کمی بعدتر مکان قرارگیری راه پله تغییر پیدا می کند و به ضلع غربی منتقل می شود. هدف از این کار، گسترش فضای سالن جدیدی بود که به تازگی به این عمارت افزوده بودند. در طبق همکف چند اتاق گوشواره نیز ساخته شد. محل قرار گیری گوشواره های عمارت عین الدوله به صورت متقارن می باشد.

به مرور زمان سرویس بهداشتی و حمام اختصاصی به عمارت افزوده گردید. در آن زمان، داشتن حمام اختصاصی در داخل خانه ها اتفاقی بسیار اعیانی، نادر و اشرافی تلقی می شد. در کل باید گفت که تغییراتی که خاندان بصیرالدوله در ساختمان این عمارت ایجاد کردند با هدف فراهم سازی مکانی امن، راحت و دلپذیر انجام پذیرفته است تا خانواده بتواند به طور دائمی و نه ییلاقی در این بنا مستقر شوند. زیرا عین الدوله در ابتدا این بنا را با هدف ساخت بنایی برای گذراندن ییلاق احداث کرده بود ولی خاندان بصیرالدوله هروی قصد داشتند در تمامی فصول سال در این عمارت زندگی کنند. امروز در نزدیکی این عمارت، بسیاری از پارک های تهران احداث شده اند.

تزئینات عمارت

تزئینات و معماری این عمارت تاریخی از دو شیوه ایرانی و غربی به طور همزمان تاثیر پذیرفته است. اساسا ورود تاثیرات هنر غربی به هنر ایرانی در دوران قاجار اتفاق افتاده است. این بنا با وجود آنکه برای فردی اعیان و ثروتمند ساخته شده اما از سادگی خاصی برخوردار است. تاثیرات چند مرحله مرمت این بنا، باعث ایجاد حالتی نه چندان دلچسب در بخش هایی از آن شده است. الگوگیری معماران از سبک غربی در ابتدا تنها از طریق تماشای کارت پستال ها و نقاشی های اروپایی اتفاق افتاد. سبک معماری قجری تا حدود 10 سال پس از انقراض این سلسله در معماری بناهای تهران دیده می شد.

نگارخانه برگ

این نگارخانه یکی از معتبرترین نگارخانه های ایران است که در عمارت عین الدوله، فعالیتش را ادامه می دهد. در نگارخانه برگ، نمایشگاه های هنرهای تجسمی برگزار می شود. بسیاری از هنرمندان موفق و ارزشمند کشور، کارهایشان را در این نگارخانه به نمایش درآورده اند. عمده نمایشگاه هایی که در نگارخانه برگ برگزار شده، معطوف به هنر نقاشی بوده است. علاوه بر نقاشی، نمایشگاه هایی مانند چاپ دستی، طراحی، عکاسی، مجسمه و اینستالیشن آرت نیز برگزار می شود.

مجسمه های عمارت

در سال 1389 تعدادی از مجسمه های مهم شهر تهران دزدیده شدند. با توجه به اینکه خطر دزدیده شدن سایر مجسمه های شهر را تهدید می کرد، شهردار وقت آن زمان دستور داد تا چندین مجسمه مهم از جمله مجسمه برخی از مشاهیر، به این عمارت انتقال داده شوند. از جمله مجسمه های موجود در این عمارت می توان به مجسمه حکیم عمر خیام، گاو واژگون که بر شاخ هایش ایستاده، سردیس عبید زاکانی، مجسمه ملانصرالدین و یک خروار بار کتاب، سردیس استاد شجریان، مرتضی مطهری و غیره اشاره کرد. تماشای این مجسمه ها در فضای سرسبز باغ تجربه ای شیرین و لذت بخش خواهد بود.

ساعات بازدید و قیمت بلیط ورودی به عمارت عین الدوله

شما همه روزه به غیر از ایام تعطیلات رسمی و روزهای جمعه می توانید به بازدید از این عمارت بروید. ساعات بازدید از عمارت از هشت صبح تا 16 عصر می باشد. برای گردش کامل در فضای اطراف این محوطه تاریخی به حدود یک و نیم الی دو ساعت زمان نیاز دارید. متاسفانه در حال حاضر امکان بازدید از داخل بنا وجود ندارد ولی به هر حال محوطه بیرونی آن ارزش دیدن را دارد. این احتمال وجود دارد که در آینده مرمت هایی صورت بگیرد و امکان ورود به این بنا محیا شود.

اماکن تفریحی اطراف عمارت عین الدوله

شهر تهران در سه دوره تاریخی، پایتخت ایران بوده است. با توجه به نزدیک بودن این سه دوره به عصر کنونی، به همین خاطر آثار تاریخی بسیاری در این شهر باقی مانده است. از سوی دیگر پایتخت بودن این شهر موجب شده تا امکانات تفریحی متنوعی در آن ساخته شود. قطعا در تهران، برای گردشگری جاذبه های فراوانی را خواهید یافت. اگر هم تصمیم بگیرید روزی را به گردشگری در این شهر اختصاص دهید می توانید گزینه های بسیاری داشته باشید. در ادامه به معرفی اماکن تفریحی تهران در اطراف این عمارت می پردازیم.

پارک جنگلی لویزان: این پارک، یکی از بهترین تفرجگاه های تهران است که به خاطر آب و هوای بسیار خوشی که دارد شناخته شده است. پارک لویزان دارای 1100 هکتار وسعت می باشد و به نوعی از وسیع ترین پارک های تهران به حساب می آید. پارک جنگلی لویزان در حدود 7/1 کیلومتر با این عمارت فاصله دارد و با یک ربع رانندگی در خیابان هنگام و یا اتوبان شهید بابایی می توان به آن رسید.

بازار گل شهید بابایی: در این بازار گل غرفه های بزرگ و متنوعی وجود دارد که در آن انواع گل ها و حتی کمیاب ترین گیاهان را می توان یافت. در این محل، همه جور گیاه در تمامی رنج های قیمتی وجود دارد و می توان گفت کسی دست خالی از آن جا بازنمی گردد. شما می توانید از طریق اتوبان بابایی با هفت دقیقه رانندگی به بازار گل شهید بابایی برسید.

باغ پرندگان تهران: در قفس کردن حیوانات و پرندگان به منظور اینکه انسان به تماشای آن ها بپردازند، حرکتی بسیار غیراخلاقی و غیرانسانی است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، چنین کاری ستم بر حیوانات و طبیعت به شمار می آید. به هر حال در کشور ایران، همچنان باغ وحش هایی برای پرندگان و حیوانات افتتاح می شود و علاقمندان بسیار زیادی را جذب می کند. اگر شما هم از آن دسته افراد علاقه مند هستید می توانید خیابان کوهستان و بزرگراه امام علی، فاصله 7/3 کیلومتری تا باغ پرندگان را در عرض یک ربع طی کنید.