دیوار بزرگ گرگان

دیوار بزرگ گرگان یا دیوار بزرگ اسکندر یا دیوار سرخ یکی از جاهای دیدنی گرگان است که جزء جاذبه ها و بناهای تاریخی کشور شناخته می شود و که از حاشیه شرقی دریای خزر در محدوده گمیشان شروع شده و تا ارتفاعات گیلداغ در محدوده شمال شرق کلاله امتداد دارد. بناهای تاریخی و آثار باستانی در بسیاری از گوشه و کنار ایران وجود دارند که هر کدام از آن ها بیانگر دوره ها و رویدادهای مختلفی از تاریخ ایران می باشند. دیوار تاریخی گرگان که دیواری با صلابت و بسیار عظیم می باشد، حاصل دست هنرمند معماران ایرانی بوده و به عنوان دومین دیوار طولانی قاره آسیا و سومین دیوار طولانی جهان شناخته می شود. شهر گرگان، شهری سرسبز و مملو از جنگل های سرسبز و انبوه می باشد که هر کدام از آن ها از بهترین جاذبه های گردشگری و زیبای این شهر به شمار می آیند و گردشگران زیادی در طول سال برای گردش و استراحت به شهر زیبای گرگان سفر می کنند. همچنین علاوه بر انواع جاذبه های سرسبز و تماشایی، بناهای تاریخی و آثار باستانی متنوعی در این شهر وجود دارند که می توانند گویای دوره های مختلفی از تاریخ ایران در شهر گرگان باشند. در ادامه این مطلب همراه لوکس ویلا باشید تا با دیوار بزرگ گرگان که از جاذبه های تاریخی این شهر است آشنا شویم.

دیوار بزرگ گرگان کجاست و مسیر دسترسی

دیوار بزرگ گرگان همانطور که نامش پیداست، دارای طول زیادی بوده و طول آن به حدود 200 کیلومتر می رسد. لذا در بخش های مختلفی از این شهر می توانید به این دیوار دسترسی پیدا کنید. از بهترین مناطقی که می توانید از این دیوار دیدن کنید می توان به شمال گنبد کاووس به طرف کلاله، منطقه پیشکمر در ناحیه شمال شرقی کلاله، روستای تمرقره قوزی و مراوه تپه اشاره نمود. در صورتی که بخواهید از تهران راهی این منطقه شوید، خوب است بدانید که مسافتی حدود 535 کیلومتر وجود دارد که با گذر از شهرهایی همچون فیروزکوه، ساری، گرگان، آزادشهر، مینودشت و کلاله به این منطقه برسید. پس از آن که به منطقه کلاله رسیدید، باید مسیر خودرا به سمت روستای تمرقره قوزی ادامه دهید و با پرسش از اهالی و بومیان منطقه می توانید خود را به منطقه پیشکمر و روستای تمرقره قوزی برسانید و از این دیوار دیدن کنید.

آدرس دیوار بزرگ گرگان: استان گلستان، شمال گنبد کاووس به طرف کلاله و مراوه تپه

آشنایی با دیوار بزرگ گرگان

کشور عزیز ما ایران، دوره های پر فراز و نشیبی را در طول تاریخ به خود دیده که برخی از آن ها به عنوان دوران طلایی و اوج ایران شناخته می شدند و دیوار بزرگ و تاریخی گرگان در یکی از مهمترین دوره های ایران ساخته شده است. دیوار بزرگ گرگان که از دیدنی های گرگان محسوب می شود، با نام های مختلف دیگری همچون دیوار تاریخی گرگان، دیوار بزرگ اسکندر، دیوار سرخ، سد فیروز، سد سکندر، سد انوشیروان، قزل آلان و مار سرخ هم شناخته می شود و این دیوار طویل از حاشیه های دریای خزر در محدوده گمیشان آغاز می شود و تا ارتفاعات و کوه های گلیداغ در محدوده شمال شرق کلاله امتداد یافته است. دیوار تاریخی گرگان که از ارزشمندترین بناهای تاریخی گرگان محسوب می شود، قدمت آن به دوره ساسانیان بازمی گردد و اثر دست هنرمند معماران خوش ذوق ایرانی آن زمان می باشد که با توجه به آسیب های فراوانی به آن وارد آمده، همچنان توانسته تا کنون صلابت خود را حفظ نماید.

دیوار بزرگ گرگان بعد از دیوار دیوار چین، به عنوان دومین دیوار بزرگ در جهان جهان می شود. برای ساخت این دیوار بزرگ و تاریخی از رحی قدیمی استفاده شده بود. دیوار تاریخی گرگان که طول آن به حدود 200 کیلومتر می رسد، توانسته به خوبی سیستم دفاعی ایرانیان در زمان های قدیم را نشان دهد و هیچ دشمنی نمی توانست به مرز ایران ورود پیدا کند. در حال حاضر بسیاری از بخش های این دیوار تاریخی تخریب گردیده و تنها بخش های کمی از آن که در زیر خاک دفن شده اند، به جا مانده اند و جزء بناهای تاریخی گرگان شناخته می شود. دیوار بزرگ گرگان در زمان های گذشته امنیت و آسایش را برای مردم رقم می زد و امروزه نیز شکوه و عظمت بناهای تاریخی ایران را به رخ جهانیان می کشد.

جالب است بدانید این دیوار تاریخی و بزرگ، به عنوان نخستین دیوار آجری جهان شناخته می شود و از آنجایی که طول این دیوار بسیار زیاد بوده، 36 قلعه متعدد و 3 برج نگهبانی ساخته شده اند و از مهمترین و بزرگترین بناهای استحکامی و نظامی ایران در دوران ساسانیان محسوب می شد. بر اساس یافته هایی که از تاریخ آن دوران به دست آمده، دریافته اند که دیوار بزرگ گرگان به عنوان طولانی ترین بنای تاریخی ایران بوده و مدت زمانی حدود 90 تا 94 سال ساخت آن به طول انجامیده است. بسیاری از تاریخ شناسان بر این باورند که سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران، از جمله خاص ترین و حیرت انگیزترین معماری های دوران پیش از اسلام به شمار می آید.

عوامل متعددی در طول تاریخ در آسیب رساندن و تخریب این بنای عظیم و با شکوه نقش داشته که می توان به فرسایش های ناشی از آب و هوا و ساختار و تأسیساتی که در این منطقه روی داده اند اشاره نمود که بر اثر آن ها بخش های زیادی از این دیوار تاریخی مورد تخریب و ویرانی قرار گرفته اند و بخش های دیگری هم در زیر خاک دفن شده اند. اما با توجه به آن که بخش هایی از این دیوار همچنان باقی مانده اند، گردشگران و علاقه مندان به تاریخ به بازدید از آن اقدام می کنند. دیوار بزرگ گرگان علاوه بر آن که به عنوان یکی از آثار تاریخی ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو، یکی از بناهای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران می باشد که با شماره 2345 در تاریخ 29 تیر ماه 1378 ثبت گردیده است.

تاریخچه دیوار بزرگ گرگان

بر اساس نظریه های مختلفی که وجود دارند، برخی قدمت دیوار بزرگ گرگان را متعلق به اسکندر مقدونی و برخی دیگر قدمت آن را متعلق به دوران کوروش هخامنشیان یا دوران اشکانیان می دانند. در مقابل نیز، کارشناسان دیگری بر این عقیده هستند که ساخت دیوار تاریخی گرگان هم زمان با دیوار بزرگ چین بوده که هر دوی آن ها برای مقابله و عدم نفوذ گروهی از مهاجمان بوده که ورود آن ها از شمال بوده و با نام هپتال ها شناخته می شدند، ساخته شده اند. اما در نهایت، طبق بسیاری از مطالعات باستان شناسی متعددی که در این بنا صورت پذیرفته است، قدمت دیوار تاریخی و بزرگ گرگان به سال های 429 تا 615 میلادی می رسد و هم زمان با دوران ساسانیان بوده است. همچنین برخی از تاریخ نگاران معتقدند که دستور ساخت این دیوار تاریخی را انوشیروان دادگر صادر نموده است.

در آن دوران بین پادشاهان ساسانیان و امپراتوری روم شرقی جنگ های پی در پی وجود داشتند و مهاجمانی که از سمت شمال حمله می کردند و با نام قوم هون شناخته می شدند، این منطقه را مورد تهدید قرار داده بودند. در بین سال های 459 تا 484 میلادی که پیروز به عنوان پادشاه ساسانی منصور گردیده بود، با هون های سفید به جنگ پرداخت. از همین رو این احتمال می رود که این پادشاه یا پادشاهی که قبل یا بعد از آن بود، دستور ساخت این دیوار طویل را برای محافظت از منطقه داده بود. از آنجایی که این دیوار با طول 200 کیلومتر بسیار طولانی بود، توانسته بود که هیچگونه محلی را برای نفوذ دشمنان در فواصل مختلفی از کوهستان های قفقاز و خط ساحلی دریای مازندران به جا نگذارد.

در نوشته هایی که از یک خاورشناس آلمانی به نام یوزف مارکوارت به جای مانده، می توان دریافت که دیوار بزرگ گرگان توسط یزدگرد، کمش تپه توسط آژی دهاک و شهر دهستان نیز توسط نرسی اشکانی بنا گردیده اند. همچنین بر اساس نوشته هایی که از تاریخ شناس ایرانی به نام سعید نفیسی گفته شده که این دیوار توسط فرمانروای طبرستان به نام مازیار مورد مرمت قرار گرفته است. اکنون می خواهیم در رابطه با قدمت این دیوار تاریخی صحبت کنیم؛ در واقع کوره های آجرپزی مختلفی در در محدوده نزدیک این دیوار وجود داشتند که خاکسترها و زغال هایی از آن ها وجود داشتند و باستان شناسانی ایرانی و برتانیایی آزمایش هایی را روی آن ها انجام دادند که طبق این آزمایش ها، قدمت دیوار بزرگ گرگان به قرن های 5 و 6 میلادی تخمین زدند. همانطور که می دانیم، برای ساخت این دیوار تاریخی، از آجرهای قرمز رنگی استفاده شده که از سبک معماری دوران ساسانیان می باشد.

بر اساس بسیاری از اسناد و مدارک تاریخی، شهر گرگان در زمان ساسانیان و اشکانیان درگیری های زیادی با دشمنان در آن صورت می پذیرفت و امروزه می توان نشانه هایی از مقاومت پادشاهان سلسله های ساسانیان و اشکانیان وجود دارند. پس از مدت زمانی، به حضور تعداد سربازان بیشتری برای مقاومت در برابر حمله امپراتوری بیزانس و همچنین مقاومت در برابر حمله اعراب، این دیوار ویژگی محافظتی خود را از دست داد و در طول مدت زمان به حالت متروک درآمد. زمانی که دیوار بزرگ گرگان در حال احداث بود، میزان سطح آب دریای خزر کمتر از سطح فعلی آن بود و با بالا آمدن میزان سطح آب دریا در طول مدت زمانی که تا امروز سپری گردیده، بخش هایی از این دیوار بزرگ به زیر آب فرو رفته است.

در سال 2007 میلادی، کند و کاوهایی در این منطقه صورت پذیرفتند که قسمت هایی از یک دیوار تاریخی کشف شدند که با نام دیوار تمیشه شناخته می شد و بر اساس کشفیاتی که صورت پذیرفتند، دریافتند که در محدوده ای مشخص، دیوار تمیشه با دیوار بزرگ گرگان به یک دیگر متصل می شدند. بر اساس حدس و گمان هایی که درباره این دیوار وجود دارند که گفته می شود بخش هایی که در زیر آب دریای خزر فرو رفته اند، بخش هایی از پادگان و یا بندر ساسانی بود. اما صحت این حدس و گمان ها هنوز مشخص نشده است.

چگونگی کشف دیوار بزرگ گرگان

برای کشف دیوار تاریخی گرگان، باستان شناسی های متعددی در طول تاریخ انجام شده اند که در این بخش به آشنایی با آن ها خواهیم پرداخت. بیش از 100 سال قبل، در سال 1275 هجری شمسی، توسط محققی فرانسوی مشهور به نام ژاک دمرگان، تحقیقاتی در رابطه با تاریخ و سرگذشت این دیوار قدیمی و کهن انجام پذیرفت که جزء نخستین پژوهش های سازمان یافته در این بنا محسوب می شود و در سال 1312 هجری شمسی نیز، باستان شناس فرانسوی دیگری به نام آرن، بخش های مختلفی از این دیوار تاریخی را کشف و معرفی نمود. در بین سال های 1315 و 1316 هجری شمسی، باستان شناسی آمریکایی به نام اریک اشمیت با هواپیمای شخصی خود به این منطقه سفر کرد و تصاویری هوایی را از بخش های باستانی ایران به ثبت رساند و یکی از آن تصاویری که ثبت کرده بود، مربوط به دیوار بزرگ گرگان بود که به شکل دیواری با آجرهای سرخ رنگ بوده که طول آن بسیار زیاد بوده است.

یکی از تصاویری که توسط اریک اشمیت ثبت شده بود، به عنوان نقطه آغازی برای تحقیقات باستان شناسی در این منطقه محسوب گردید. در سال 1350 هجری شمسی نیز، باستان شناس ایرانی دیگری به نام محمد یوسف کیانی در این منطقه به پرواز درآمد تا بتواند تصاویری را برای تحقیقات باستان شناسی ثبت نماید. بر اساس تصاویری که توسط ایشان گرفته شد، طول دیوار تاریخی گرگان حدود 175 کیلومتر به همراه 32 قطعه وابسته تخمین زده شد. از دیگر اقداماتی که در راستای کشف دیوار بزرگ اسکندر در سال 1378 هجری شمسی انجام شده که توسط جبرئیل نوکنده بوده و سعی داشته مسیر این دیوار را کشف نماید که مربوط به محدوده شهرستان گنبد کاووس بوده و اسناد و مدارکی ارزشمند را از خود به جای گذاشته است. در آن زمان نیز عملیات ساخت سد گلستان آغاز گردید و بخش از مسیر این دیوار در محدوده کانال آبیاری و زهکشی سد قرار گرفت. برای کشف طول مسیر دیوار تاریخی گرگان نیز عملیاتی صورت پذیرفت که به سال 1381 هجری شمسی بازمی گردد که این عملیات در طول 6 فصل انجام شدند و طول دیوار سرخ گرگان به 200 کیلومتر گزارش گردید.

نام های دیگر دیوار بزرگ گرگان

همانطور که پیش تر اشاره شد، دیوار بزرگ گرگان با نام های دیگری همچون دیوار بزرگ اسکندر، دیوار سرخ یا مار سرخ شناخته می شود و هر کدام از این نام ها به گوشتان خورد تعجب نکنید. در بسیاری از متون قدیمی، از این دیوار با نام مار سرخ یاد شده و بدان جهت است که برای ساخت بسیاری از قسمت های میانی و هسته مرکزی آن از از آجرهایی به رنگ سرخ استفاده شده اند. همچنین به دلیل آن که این دیوار تاریخی از بخش جنوبی دهستان و شمال گمیشان شروع شده و از نزدیکی محدوده گرگان و رود گرگان عبور می کرده، برای این دیوار نیز از نام های سد سکندر و سد نوشیروان هم استفاده می شد. در جهان نامه ای که از محمدبن نجیب بکران به جا مانده، از این دیوار در متون تاریخی خود با نام دیوار تجنبار یاد کرده است.

آشنایی با ویژگی های مختلف دیوار بزرگ گرگان

دیوار گرگان که از مهمترین آثار تاریخی ایران باستان می باشد و بعد از دیوار چین با 6 هزار کیلومتر طول و دیوار سمیز آلمان با طول 548 کیلومتر، به عنوان سومین دیوار طولانی جهان شناخته می شود، ویژگی های مهم دیگری نیز در آن وجود دارند که سبب شهرت آن در جهان شده و از زمان ابتدا تا به امروز که بسیاری از بخش های آن از بین رفته، شده است. در ادامه این بخش به آشنایی با ویژگی های مختلف این دیوار تاریخی خواهیم پرداخت:

طول دیوار تاریخی گرگان

در سال 1350 هجری شمسی، یکی از باستان شناسان ایران، محمد یوسف کیانی، به انجام مطالعات و تحقیقاتی در رابطه با طول دیوار تاریخی گرگان انجام داده بود و در یکی از مطالعات خود عدد 175 کیلومتر را برای طول این دیوار به دست آورده بود. اما مطالعات دیگری هم بعد از آن انجام داد که اعداد دیگری که شامل اعدادی از 31.2 تا 1123 کیلومتر را به دست آورد و این گستره عظیمی که از طول دیوار به دست آمده بود، نشان از آن بودکه بسیاری از بخش های این دیوار تاریخی تخریب گردیده اند. بسیاری از تاریخ شناسانی که به مطالعه درباره این دیوار پرداخته اند، در آخر همگی به این نتیجه رسیده اند که 30 هزار سرباز می توانستند برای دفاع از این منطقه، در طول دیوار بزرگ گرگان مستقر گردند.

عرض دیوار گرگان

در سال 1350 هجری شمسی بر اساس حفاری هایی که توسط محمد یوسف کیانی انجام شده بودند، عرض این دیوار حدود 10 متر برآورد شده بود. همچنین بخش هایی از قسمت شرقی این دیوار تاریخی که در محدوده شهرستان کلاله قرار داشت، دارای عرضی حدود 2 متر تخمین زده شده بودند. در نتیجه می توان دریافت که این دیوار در بخش های مختلف خود، دارای عرض های متفاوتی بوده است.

ارتفاع دیوار تاریخی گرگان

طبق بررسی هایی که درباره ارتفاع این دیوار تاریخی صورت پذیرفته، اعدادی بین 6 تا 10 متر به دست آمده اند که بسیاری از کارشناسان بر سر این اعداد اختلاف نظر دارند. اما بسیاری بر این عیده هستند که عدد 6 متر می تواند برای ارتفاع دیوار بزرگ گرگان، عدد مناسب تر و واقعی تری باشد.

مصالح به کار رفته در دیوار گرگان

یکی از اصلی ترین مصالحی که برای ساخت این دیوار به کار برده شده، آجرهای سرخ رنگ می باشد و به همین جهت نیز، نام دیوار سرخ را هم برای آن انتخاب کرده اند. اما کارشناسان درباره مصالح به کار رفته برای ساخت این دیوار با یکدیگر اختلاف نظرهایی دارند. به عنوان مثال می توان گفت تاریخ نگار و جغرافی دانی ایرانی به نام بلاذری، بر این عقیده است که دیوار تاریخی گرگان از جنس سنگ و سرب می باشد و در مقابل نیز کارشناسان دیگر نظرهای متفاوتی در این باره داشته که فردوسی بر این عقیده است که دیوار گرگان از جنس سنگ و گچ، ابن فقیه می گوید که این دیوار از جنس آجر و آهک ساخته شده و نجیب بکران اعتقاد دارد دیوار بزرگ گرگان از جنس خشت پخته می باشد و در آخر ثعالبی جنس این دیوار را از سنگ مرمر می داند.

همانطور که دیدیم، هیچ گونه توافق نظیری درباره جنس و مصالح به کار رفته در این دیوار وجود نداشته و هر کدام از کارشناسان عقده های متفاوتی دارند. با توجه به آثاری که از بخش های مختلف این دیوار در روستای گوگجه در شمال کلاله به جای مانده، می توان دریافت که آجرهای بزرگی در آن به کار رفته بودند. از همین رو باستان شناسان ایرانی و خارجی طی بررسی های مختلفی که انجام داده اند، دریافته اند که بالغ بر 10 میلیون قالب آجر با وزن های بین 21 تا 24 کیلوگرم برای ساخت این دیوار استفاده شده اند. آجرهایی که برای این دیوار به کار رفته اند، مدت زمان بیشتری نسبت به دیگر آجرها در کوه پخته شده اند تا از استحکام بیشتری برخوردار شوند. بیش از 150 کارگاه آجرپزی در طول مسیر این دیوار وجود داشتند که صحت وجود یک کارگاه صنعتی و بزرگ جهت تحداث دیوار را اثبات می کردند.

بر روی آجرها اثر انگشت سبابه به صورت های مختلفی وجود دارند که به عنوان واحد شمارش آجرها و یا علامت مخصوص کارگاه تولید آجرها بودن اند. آجر ها به صورت منظم، توسط ملات آهک و گل بر روی یکدیگر چیده شده اند و این دیوار مستحکم و عظیم را ساخته اند که همچنان پس از مدت قرن ها که از آن گذشته، بخش هایی از آن به جا مانده اند. دیوار بزرگ گرگان را به عنوان یکی از مهمترین و بهترین بناهای تاریخی به شمار می آورند که برای ساخت آن از مصالح بوم آورد به بهترین شکل استفاده شده اند. دیواری که قرن ها پیش برای محافظت از منطقه ساخته شده بود، به عنوان یکی بهترین و مستحکم ترین دیوارهای دفاعی ایران در برابر دشمن بوده که به دستان هنرمند معماران ایرانی ساخته شده است.

بخش های مختلف دیوار بزرگ گرگان

دیوار تاریخی و بزرگ گرگان که از معروف ترین و طولانی ترین دیوارهای جهان شناخته می شود، در طول خود دارای بخش های مختلفی می باشد که بر اهمیت این دیوار تاریخی افزوده اند که در این بخش به آشنایی با آن ها می پردازیم.

سیستم آبرسانی دیوار گرگان

رودخانه گرگان رود از مهمترین منابع تأمین آب آشامیدنی و آبیاری زمین های کشاورزی در شهر گرگان محسوب می شود و از جمله اصلی ترین دلایل برای به وجود آمدن زندگی و آبادی این منطقه بود. همچنین یکی از اصلی ترین عواملی که برای ساخت دیوار تاریخی گرگان و محافظت از منطقه به شمار می رفت. دیوار گرگان را در محدوده ای ساخته اند که از بهترین مناطق برای بهره وری از آب رودخانه گرگان رود می باشد. امروزه بالغ بر 50 کیلومتر از کانال های حفر شده جهت تأمین آب شرب اهالی منطقه کشف شده اند که بخش مرکزی گرگان رود به سمت دریا، بیشترین گسترش را به خود اختصاص داده اند و این بخش نسبت به نواحی شرقی دیوار، کمترین میزان بارندگی را دارد.

طولانی ترین کانالی که در این منطقه دیده می شود، مربوط به کانالی است که از شرق به غرب و به طوف دیوار می باشد و طول آن به حدود 10 کیلومتر، عرض آن حدود 30 متر و عمق آن نیز به حدود 5 متر می رسد. سیستم آبرسانی این دیوار تاریخی به صورتی است که آب را به سمت دیوار، کوره های آجرپزی، خندق و دیگر فضاهای تاریخی که هم زمان با این دیوار ساخته شده اند، هدایت می کرد. سیستم آبرسانی دیوار بزرگ گرگان، به خوبی می تواند مهارت معماران را در زمان گذشته به نمایش بگذارد و کانال های متعددی در بالا دست و ضلع شمالی دیوار و خندق وجود دارند که از آن جهت بهره وری از آب گرگان رود استفاده می کردند.

قلعه ها

علاوه بر مواردی که تا کنون با آن ها آشنا شدیم، موارد دیگری نیز همانند قلعه ها وجود دارند که تعداد آن ها به حدود 36 قلعه با مساحت های 5 تا 20 هکتار می رسند. کاربرد این قلعه ها جهت دفاع از منطقه بوده و سربازهایی در آن ها مستقر شده بودند. بیشترین تعداد قلعه های دیوار گرگان در نواحی شرقی تپه ماهور و کوهستان قرار گرفته اند و دارای فاصله های کمتری از یکدیگر می باشند. یکی از خندق هایی که در این محدوده کشف شده، دارای مساحتی حدود 330 هکتار می باشد که به عنوان بزرگترین خندق کشف شده شناخته می شود. این قلعه ها نیز دارای برج های نگهبانی می باشند که به دیوارهای قلعه اتصال پیدا کرده اند.

خندق

خندقی نسبتا بزرگ با عرضی بین 10 تا 30 متر در حاشیه این دیوار تاریخی وجود دارد که عرض آن در نواحی پست به 30 متر و در نواحی کوهستانی به 10 متر می رسد و اصلی ترین دلیل وجود این خندق، دفاعی بودن دیوار تاریخی گرگان می باشد. از این خندق برای دفاع در برابر حملات و نفوذ دشمنان استفاده می کردند؛ بدین صورت که آن را از آب رودخانه گرگان رود پر می کردند تا از نفوذ دشمن جلوگیری کنند. سدی هم بر روی دیوار گرگان ساخته شده بود که با نام سد کرگز شناخته می شد و می توانست در مواقع ضروری آب خندق را به سرعت تأمین کند. برای ساخت این دیوار تاریخی، از مصالحی نظیر خاک رسی که از حفاری خندق به دست آمده اند و کاه خرد شده ریز و درشت استفاده شده است. امروزه بیشترین بقایایی که از این خندق به جا مانده، در نواحی شرقی قلمرو دیوار گرگان می باشد که به صورت سالم باقی مانده اند.

کوره های آجرپزی

در ضلع جنوبی این دیوار تاریخی، کوره های آجرپزی قرار گرفته اند که ابعاد آن ها حدود 8.5 متر و عمق هر کدام از آن ها به حدود 2 متر می رسند. موقعیت قرارگیری آن ها به صورتی است که در جهت شمال به جنوب و یا شرق به غرب که خلاف جهت باد هستند، واقع شده اند. سکوهایی که از جنس آجر و خشت هستند، با فاصله های بین 10 تا 15 سانتی متر از یکدیگر در 11 ردیف دیده می شوند که برای قرارگیری خشت ها ساخته شده اند. از آنجایی که کوره های نواحی شرقی در فاصله زیادی از جنگل قرار گرفته اند، خاک، نی و خاشاک و کوره هایی که در نزدیکی جنگل ها و در نواحی غربی ساخته شده اند، چوب های جنگلی را برای سوخت آن ها مورد استفاده قرار داده اند. برای آن که میزان دقیق دمای داخل کوره ها را کنترل کنند، آتشدان های کوره ها را به صورت هلالی و طاق ضربی ساخته اند.

بهترین زمان بازدید از دیوار بزرگ گرگان

اگر به بازدید از جاذبه های تاریخی و بناهای باستانی علاقه مند هستید و دیوار بزرگ گرگان را در میان جاذبه های دیدنی گرگان انتخاب کرده اید و به دنبال بهترین زمان برای بازدید از این جاذبه هستید، بهتر است ابتدا آب و هوای شهر زیبای گرگان را در نظر بگیرید تا بتوانید در بهترین حالت از این جاذبه تاریخی دیدن کنید. شهر گرگان که از سرسبزترین و زیباترین شهرهای شمالی در میان استان گلستان می باشد، در فصل های بهار و پاییز در بهترین حالت ممکن خود قرار دارد و در واقع این دو فصل از بهترین زمان های سفر به گرگان و بازدید از دیوار بزرگ گرگان محسوب می شود.

خط آهن گرگان به آسیای میانه

همانطور که پیش تر اشاره شد، بخش های زیادی از دیوار تاریخی گرگان بر اثر گذر زمان از بین رفته و بسیاری از آن در زیر خاک این منطقه دفن شده اند و در خط آهن گرگان که از بخش شمال و جنوب این دیوار ساخته شده، از پل استفاده نکرده اند. این خط آهن سبب شده دیوار گرگان به دو نیم تقسیم گردند.

دیوار گرگان به عنوان دومین دیوار دفاعی در جهان

همه ما دیوار بزرگ چین را می شناسیم و می دانیم که این دیوار به عنوان بزرگترین دیوار در جهان شناخته می شود. حال خوب است بدانیم که دیوار چین جهت دفاع از منطقه ساخته شده و به عنوان نخستین دیوار بزرگ دفاعی در دنیا محسوب می شود. دیوار تاریخی و بزرگ گرگان با طولی حدود 200 کیلومتر که توانسته حدود 30 هزار سرباز در آن مستقر گردند، از همین رو بعد از دیوار چین، دیوار گرگان به عنوان دومین دیوار دفاعی در جهان شناخته می شود.

اطلاعات بازدید از دیوار بزرگ گرگان

دیوار بزرگ گرگان که از دیدنی های این شهر به شمار می رود و گردشگران زیادی به بازدید از آن اقدام می کنند. ساعت بازدید از این جاذبه تاریخی به صورت شبانه روزی بوده و برای بازدید از آن هیچ گونه محدودیت زمانی نخواهید داشت و می توانید در هر ساعتی که بخواهید به سراغ بازدید از این دیوار اقدام نمایید. همچنین لازم به ذکر است که برای بازدید از این دیوار نیازی به تهیه بلیط و هیچگونه مبلغی نبوده و بازدید از دیوار گرگان رایگان می باشد.