حرم شاه عبدالعظیم

یکی از مناطقی که در تهران بسیار شناخته شده می باشد و در بین مردم ایران به شهرت رسیده، حرم عبدالعظیم می باشد. این مکان یکی از قدیمی ترین حرم ها در تهران بوده که همواره مرکز توجه بسیاری از مومنین و مومنات است. این حرم در یکی از شهر های مذهبی تهران به نام شهر ری واقع شده که به عنوان یکی از شهر های با ارزش از نظر تاریخی می باشد. به طور مثال می توان گفت در زمان زرتشتیان این منطقه به عنوان پایتخت مذهبی شناخته میشد یا در دوره اشکانیان پایتخت تابستانی به حساب می آمد. در این مقاله به سراغ حرم شاه عبدالعظیم رفتیم تا بیش از قبل اطلاعات لازم درباره آن را یادآور شویم پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

حضرت عبدالعظیم حسنی که بود؟

عبدالعظیم حسنی به سال 173 قمری در مدینه منوره به دنیا آمد. ایشان از نوادگان امام علی (ع) به حساب می آید که درسن 79 سالگی بر اثر بیماری دار فانی را وداع فرمودند. یکی از دلایل شهرت عبدالعظیم حسنی، نسبت ایشان به امام حسن مجتبی می باشد که در بین مردم بسیار معروف گشته است. دلایل بی شماری سبب شده بودند تا حضرت عبدالعظیم از محل زندگی خود دست بکشد و به شهر ری مهاجرت نماید.

از جمله دلایل ایشان برای این امر می توان به اوضاع سیاسی جامعه و بدرفتاری خلفای عباسی با اهل بیت اشاره نمود. یکی از مواردی که در روایات نقل شده، دستور خلیفه برای دستگیری ایشان به دلیل ملاقات با امام هادی (ع) بوده که با نقل مکان به مناطق مختلف برای یعدم دستگیری و به زندان افتادن، در نهایت به شهر ری رسیدند و در همین شهر به زندگی ادامه دادند.

لازم به ذکر است در زمان ایشان این منطقه یکی از معتبرترین شهر های شیعه نشین به حساب می آمد و همین دلیل انتخاب آن توسط حضرت عبدالعظیم حسنی بود. حضرت بعد از سکونت در شهر ری با شیعیان در تماس بودند و همین امر سبب شد تا هویت ایشان بین مسلمین و مسلمات در این منطقه بیشتر شود و مراجعین ایشان روز به روز افزوده شود تا وی بتواند سوالات و شبهه های افراد را حل کنند. یکی از مواردی که درباره ایشان و اسکانشان در شهر ری مشخص نیست،

مدت زمان حضور ایشان در شهر می باشد. عبدالعظیم حسنی در مدت زمان زندگی خود با انجام انواع فعالیت های علمی و سیاسی توانست علوم خود را بین مردم نشر دهد تا با ذخیره این دانش ها در کتب و نوشته های تاریخی آیندگان نیز بهترین استفاده را از آن ها ببرند. عبدالعظیم حسنی همان طور که پیش تر نیز به آن اشاره کردیم در سن هفتادو نه سالگی از دنیا رفت و خاکسپاری باشکوهی متشکل از شیعیان و بزرگان دین برای حضرت گرفته شد.

اشخاص مهم آرمیده در حرم

شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که در این مجموعه علاوه بر شخصیت های معروفی که در قبرستان باغ طوطی به خاک سپرده شده اند، افراد بزرگ و برجسته دیگری از دنیای اسلام نیز در جوار حرم شاه عبدالعظیم حسنی آرمیده اند. پیش تر نیز به آن اشاره کردیم که ناصرالدین شاه در کنار همسر محبوب خود در این حرم دفن شده و رضا خان نیز مقبره در جوار حرم داشته است. هم چنین اشراف حکومتی، اشخاص سیاسی و علمای بزرگ نیز در این مجموعه دفن شده اند. پس می توان گفت که علاوه بر یک منطقه زیارتی، این مجموعه مورد توجه حکومت نیز بوده است.

از بعضی از اشخاص معروف به خاک سپرده شده می توان به آیت الله کاشانی، قائم مقام فراهانی، ستارخان، آیت الله حسن آشتیانی، سید ضیاء الدین طباطبایی، آیت الله مجتبی تهرانی، دکرت بدیع الزمان فروزان فر و… اشاره نمود.

تاریخچه بقعه عبدالعظیم حسنی (ع)

همان طور که گفته شد قدمت این آرامگاه طولانی بوده و مدت زیادی است که ساخته شده است. یکی از قدیمی ترین اثراتی که در این مکان به کشف رسیده، سردر آجری موجود در ورودی اصلی حرم می باشد. نامی که بر روی این سردر نوشته شده نام بانی آن که از وزیران سلجوقی می باشد یعنی مجدالملک قمی براوستانی است. از دیگر اثراتی که می توان به آن اشاره کرد، وجود کتیبه ایست که در قسمت چپ ورودی گفته شده قرار دارد و بر روی آن به مرمت آرامگاه در نیمه دوم قرن هجری اشاره گشته است.

این حرم که اکنون می توانید بعد از جاهای دیدنی تهران به آن مراجعه نمایید تا سفرتان را تکمیل کنید، در دوره های مختلف ساخته و به آن افزوده شده تا الان شما بتوانید نسخه کامل آن را تماشا نمایید. اگر به این مکان مقدس مراجعه کنید شاهد زیبایی های بصری مختلف در نمای بیرونی و داخل خواهید بود که معماری مشخصی از ادوار مختلف را نشان می دهد.

معماری های به جا مانده نشان می دهند که در دوره تیموریان این مجموعه بازسازی و ساخت و ساز هایی را داشته که اهل علم این موضوع قطعا متوجه این مورد خواهند شد. البته باید گفت این بازسازی ها تنها به دوره تیموریان محدود نشده و در دوره صفویان نیز بعضی از قسمت های حرم همانند ایوان اصلی، بنا نهاده شدند که در اواسط قرن 10 قمری به انجام رسیده اند. در اطراف این بارگاه نیز بنا های دیگری توسط پادشاهان احداث شدند که همگی به مرمت حرم مربوط می شوند.

از دیگر ادواری که این حرم مورد توجه مسولان کشوری قرار گرفت، زمان قاجار است که به دلیل انتخاب طهران به عنوان پایتخت، شهر ری نیز به دلیل نزدیکی مورد توجه قرار گرفت و اقدامات مفیدی هم چون ساخت بنا های دیگر مربوط به حرم عبدالعظیم حسنی و امامزاده حمزه صورت گرفت. پس می توان گفت اکثریت آثار این حرم متعلق به زمان تیموریان، صفویان و قاجار ها بوده ولی در دوره های دیگر نیز باسازی ها و مرمت هایی به انجام رسیده است.

قسمت های مختلف حرم عبدالعظیم حسنی

اگر به این حرم مراجعه کرده باشید قطعا بخش های متفاوتی را هم چون ضریح نقره ای، صحن تازه، غرفه های مختلف، ایوان های احداث شده در اطراف صحن تازه، ساختمان مدرسه امین السلطان، باغ جیران، باغ توتی، بارگاه امامزاده طاهر که در بخش شرقی حرم عبدالعظیم حسنی قرار گرفته و در زمان ناصرالدین شاه به همت رضا قلی خان ساخته شده، ایوان آینه، کفش داری های مختلف، ضریح نقره امامزاده حمزه که در دوران قاجار به وجود آمده و… مشاهده کرده اید.

تمامی این بخش ها در زمان های مختلف تاریخ ساخته شده اند و در حال حاضر نیز مرمت و ساخت و ساز ادامه دارد تا این بنا به آیندگان در صحت کامل برسد. بعد از دیدن دیگر جاهای پایتخت همانند کاخ مرمر تهران بهتر است سری به این مجموعه زیارتی و تاریخی هم بزنید تا سفرتان را پربارتر نمایید. در اینجا به معرفی بیشتر چند مورد از بخش های مهم حرم خواهیم پرداخت.

باغ طوطی

این باغ در واقع نام قبرستانی است که در حرم شاه عبدالعظیم قرار گرفته و هم چنین هم جوار با مدرسه امین السلطان نیز می باشد. این قبرستان تاریخی به عنوان بخشی از صحن حرم به حساب نمی آید و هنگام خروج از بخش غربی بارگاه باغ طوطی قابل دیدن می باشد. با رفتن به این باغ می توانید نمایی دیدنی از حرم را داشته باشید که برای تصویر برداری بسیار مناسب می باشد. گنبد ها و مناره های دیده شده در این قاب می تواند برای ثبت تصویر زیبا ترین باشد.

شایان ذکر است در این باغ کالبد افراد مهمی به خاک سپرده شد اند که هر کدام در حرفه ی خود از جمله بهترین ها بوده اند. قبرستان باغ طوطی همانند یک کتاب تاریخی می ماند که با قدم گذاشتن در آن گویی رد تاریخ قدم گذاشته اید.

باغ جیران

ناصرالدین شاه قاجار همسران زیادی داشت و به همین دلیل نیز بین مردم ادوار مختلف معروف شده است. یکی از همسران وی که سوگولی او بود از زیبا ترین و محبوب ترین زن های شاه بود که به دلیل بیماری سل از دنیا رفت. ناصرالدین شاه سوگولی خود جیران را تا لحظه مرگ از یاد نبرد و برای به خاطر ماندن نامش، قسمتی از حرم شاه عبدالعظیم حسنی را انتخاب کرد و نام او را بر آن گذاشت.

باغ جیران از همان زمان تاکنون به یادگار مانده و بعد ها ناصرالدین شاه را نیز که در حرم شاه عبدالعظیم به وسیله میرزا رضا کرمانی به قتل رسید، در کنار همسر مورد علاقه اش در همین باغ جیران به خاک سپردند. اگر به حرم عبدالعظیم حسنی مراجعه کردید، به ضلع غربی بارگاه رفته و این باغ را از نزدیک ببینید.

موزه بارگاه شاه عبدالعظیم

همان طور که گفته شد این حرم قدمت بالایی داشته و همین امر نیز سبب شده تا اشیای گران بها و ارزنده ای نیز از این مجموعه به یادگار بماند. این اشیاء در موزه حرم عبدالعظیم حسنی نگه داری می شوند. این اشیا شامل موارد مختلفی هم چون مواردی است که مردم و شاهزاده ها و ثروتمندان در ادوار مختلف به این مجموعه اهدا کرده اند که اکنون به عنوان آثار نفیس ایران اسلام شناخته می شوند. این قسمت را می توانید بعد از تماشای نقاط دیدنی دیگر پایتخت همانند دربند تهران ببینید تا سفر خود را پربار تر نمایید.

اوایل از این اشیا در خزانه نگه داری میشد ولی بعد ها و با تاسیس موزه در سال 1381 تمامی این موارد به موزه انتقال داده شدند. این موزه وسعتی معادل 3000 متر مربع دارد و در قسمت جنوب شرقی حرم ساخته شده است. از جمله اشیاء و آثاری که می توان به آن اشاره نمود به شرح زیر می باشد:

• از آن جا حرم قدمت زیادی دارد، بخش های تشکیل دهنده آن نیز قدیمی هستند لذا یکی از آثار موجود در موزه درب های مختلف از ادوار متفاوت می باشد که مربوط به دوران تیموریان، صفویان و قاجاریان می شوند. قدیمی ترین درب های موجود به قرون 6 و 7 قمری برمی گردد.
• از دیگر آثار قدیمی می توان به قفل هایی فولادی و کتیبه دار اشاره نمود که برای ضریح ها و درب های مختلف استفاده میشده اند.
• اشیای سفالی که قدمتشان از هزاره چهارم قبل از میلاد تا قرن 13 قمری بوده و آثار سفالی دیگری که به واسطه سازمان میراث فرهنگی در این موزه وجود دارند.
• نقاشی های مربوط به واقعه کربلا یا قیامت و دیگر موارد مرتبط که از زمان های قدیم به یادگار مانده اند و هم چنین تابلوهای خطاطی و تزئیناتی که همگی در این موزه نگه داری می شوند.
• برخی از اشیاء و آثار فلزی که محدود به حرم نبوده و از هزاره اول پیش از میلاد به جای مانده اند.
• نسخه های خطی که موضوعات مختلفی را شامل می شوند و بسیار گران بها می باشند نیز به عنوان یکی از ارزشمند ترین موارد نگه داری شده در موزه حرم عبدالعظیم حسنی به شمار می روند.
• از دیگر مواردی که در این موزه می توانید تماشا کنید مجموعه منسوجاتی است که مربوط به حرم بوده و از دوره صفویه تا انتهای قرن 13 هجری نگه داری می شوند.

[widgetkit id=”276″ name=”موزه حرم شاه عبدالعظیم”]

مسجد جامع

می توان گفت این مسجد یکی از مهم ترین بخش هایی است که باید از آن نام برد. در مسجد جامع حرم عبدالعظیم حسنی مراسم های متفاوتی اجرا می شوند که از بین آن ها می توان به عزاداری های محرم، نماز های واجب مربو به روز های عید، سخنرانی های مهم و مذهبی، برگزاری جشن های مربوط به تولد ائمه و… اشاره نمود. مسجد جامع ساخته شده از حرم جدا نیست و از جمله مواردی است که در طول تاریخ برای مرمت و ساخت بخش های جدید تاسیس گشته است.

این مسجد در محوطه حرم هبدالعظیم حسنی و در بخش شمالی آن واقع شده که ورودی آن از صحن عتیق می باشد. اگر قصد دارید به شاه عبدالعظیم بروید سعی کنید در یک مناسبت خاص باشد تا از مسجد جامع حرم نیز استفاده نمایید و بخش های مختلف حرم را زیارت کنید.

بازار شاه عبدالعظیم حسنی

از دیگر بخش های مرتبط با بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی می توان به بازار چسبیده به حرم اشاره نمود. این بازار به نام حضرت عبدالعظیم معروف شده و افراد مختلف در ایران آن را می شناسند. این بازار برای کسانی مناسب است که می خواهند بعد از زیارت و به دنبال سفر خود به این بازار رفته و سوغات مورد نظرشان را برای خانواده یا دوستانشان تهیه نمایند. البته این موضوع را فراموش نکنید که اجناس به فروش گذاشته شده در این بازار شاید قیمت مناسبی داشته باشند ولی مرغوبیت خاصی ندارند و ممکن است برای سوغات مناسب نباشند.

پس اگر می خواهید سوغات با کیفیت تری تهیه کنید بهتر است وقت خود را در این بازار که بسیار بزرگ می باشد هدر ندهید. قدمت بازار شاه عبدالعظیم به دوران صفویه برمی گردد و بهتر است بگوییم که در حدود پانصد سال از عمر آن می گذرد. همانند حرم این بازار نیز دستخوش مرمت و بازسازی در طول تاریخ قرار گرفته و اگر اکنون به بازار بروید می توانید از قسمت غربی بازار به کاروان سرای دو قلو وارد شده و از سمت شرق به یک میدان برسید. در گذشته دور تاجران اشیاء و محصولاتشان را در این بازار می فروختند.

این تاجران که در جاده ابریشم تجارت داشتند برای رونق کسب خود به این بازار مراجعه می کردند. امروزه ولی انواع و اقسام کالاهای مختلف در این بازار به فروش می رسد و قیمت ها نیز به نسبت باقی مکان های دیگر در تهران پایین تر می باشد. در بازار شما کبابی ها و رستوران هایی را می بینید که باتجربه هستند و سابقه زیادی در این زمینه دارند. پس به طور کلی می توان گفت این منطقه برای کسانی که می خواهند در کنار زیارت به گشت و گذار و خرید نیز بپردازند بسیار مناسب می باشد.

مدرسه برهان

در نزدیک و در جوار حرم شاه عبدالعظیم حسنی حوزه علمیه و مدرسه برهان ساخته شده اند و به عنوان بناهایی شناخته می شوند که جزو بخش های مختلف حرم معرفی می گردند. یکی از حوزه ها به جای مقبره رضا شاه در اوایل انقلاب ساخته شد و شبانه روزی فعالیت دارد و امکان اقامت طلاب را نیز فراهم آورده. مدرسه برهان نیز حوزه دیگری است که بنای آن در ابتدا با نام عتیق شناخته میشد و قدمت آن به دوره سلجوقیان بر می گردد. این حوزه تا دوران پهلوی مجمعی برای طلاب بود که در مدت حکومت پهلوی این بنا رو به نابودی رفته و دیگر مثل قبل فعالیت نداشت.

از ابتدای انقلاب اسلامی با تلاش شیخ اکبر برهان این بنا مورد بازسازی قرار گرفت و دوباره مشغول به کار شد. در سال 1370 این بنا به دلیل فرسودگی تخریب گشت و ساختمان جدیدی تحت عنوان مدرسه علمیه نوین به وجود آمد. متراژ مدرسه برهان نوین 5000 متر مربع می باشد و از سال 1383 تا به حال از طلاب پذیرایی کرده و به فعالیت خود به طور مداوم ادامه می دهد و دانشجویان علوم دینی می توانند دراین مدرسه به تحصیل بپردازند. اگر به حرم شاه عبدالعظیم بروید حتما این حوزه ها را نیز از نزدیک زیارت خواهید کرد.

مدرسه امین السلطان

به به بخش باغ طوطی مراجعه کنید حتما با مدرسه امین السلطان نیز رو به رو خواهید شد. این مدرسه به واسطه ابراهیم خان ظل السلطان تاسیس گشت و سپس جزو وقفیات حرم عبدالعظیم شد. هر چند که قسمت بزرگی از مدرسه از بین رفته ولی هنوز بخشی از آن وجود دارد که می توانید با رفتن به حرم و ورود به قسمت باغ طوطی آن را تماشا کنید. همان طور که گفته شد قبرستان باغ طوطی آرامگاه ابدی شخصیت های مهمی است که به همین دلیل توانسته عده زیادی را به خود جذب کند. شما با رفتن به این بخش از حرم شاه عبدالعظیم قادر خواهید بود تا همزمان دو بخش تاریخی را از نزدیک تماشا نمایید.

زمان بازدید از حرم عبدالعظیم حسنی

در دو سال اخیر به دلیل شیوع کرونا ویروس بازدید از حرم با محدودیت هایی مواجه شد که در طی زمان های مختلف ساعات بازدید تغییر کرد. پس بهتر است قبل از حضور در حرم برای اطمینان از باز بودن و ساعت دقیق زیارت، سایت مجموعه را رفرش کرده و با چک کردن زمان دقیق برای حضور اقدام نمایید. ولی در حالت عادی حرم به صورت شبانه روزی باز می باشد. البته بخش های مختلف حرم ممکن است در هر زمانی از شبانه روز باز نباشند و بدین منظور بهتر است قبل از استفاده از هر بخش مطمئن شوید که بخش مورد نظرتان محدودیت خاصی نداشته باشد چون در زمان کرونا حتی نماز جماعت نیز در یک تایم مشخص برگزار نمی شد.

به طور کلی حرم در مناسبت های خاص یکسره باز بوده ولی در روز های عادی در بهار و تابستان از یک ساعت قبل از نماز صبح تا 12:30 بامداد، در فصول پاییز و زمستان از یک ساعت قبل از اذان صبح تا 22:30 شب درب های حرم باز می باشد.

امکانات حرم شاه عبدالعظیم

برای بسیاری از مسافران و افرادی که برای اولین بار قصد دارند به این منططقه و مکان زیارتی مراجعه نمایند، داشتن اطلاعات تکمیلی از حرم و بخش های مختلف آن ضرورت خواهد داشت. لذا ما در این قسمت به معرفی بخش های مختلف حرم عبدالعظیم خواهیم پرداخت تا اطلاعات کافی درباره مراکز وابسته به آن و امکانات موجود داشته باشید.

• مرکز نجوم و آسمان نما
• کتابخانه
• دفتر نذورات
• کفشداری
• وضوخانه
• دارالشفا کوثر
• حوزه علمیه خواهران
• مرکز آموزش قرآن
• همیار و ویلچر و رمپ ورودی برای عزیزان معلول
• مجموعه آموزشی حکمت

حرم شاه عبدالعظیم حسنی کجاست و مسیر دسترسی

برای رسیدن به حرم شاه عبدالعظیم مسیر های زیادی پیش روی شماست که با توجه به این که در کجای تهران حضور داشته باشید می توانید از آن ها استفاده نمایید تا به شهر ری برسید. یکی از این مسیر ها از میدان آزادی و مسیر بزرگراه نواب می باشد. ابتدا باید به سمت غرب در میدان آزادی رفته و از گالری پیانو کلاویه بگذرید. بعد از 450 متر مسیر خیابان آزادی را به سمت منطقه 10 ادامه دهید. در بزرگراه نواب برانید و سپس وارد بزرگراه تندگویان شوید و با ورود به بزرگراه آوینی به سوی بلوار شهید آوینی در منطقه 20 ادامه دهید تا در انتها از بزرگراه خارج شوید.

این مسیر را تا رسیدن به مقصدتان ترک نکنید. مسافت این مسیر معادل 23.2 کیلومتر بوده و در حدود 35 دقیقه طول می کشد تا به حرم برسید. فرامش نکنید مسیر گفته شده از میدان آزادی تهران بود و در صورتی که در جایی دیگر از پایتخت باشید می توانید به راحتی و تنها با روشن کردن اینترنت خود از طریق لوکیشن زیر مسیرتان را به طرف حرم شاه عبدالعظیم بیابید.

آدرس حرم حضرت عبدالعظیم حسنی: تهران، شهر ری (جنوب تهران)، منطقه 20، حرم شاه عبدالعظیم