کلیسای بیت اللحم

کلیسای بیت اللحم یکی از 150 کلیسای موجود در جلفای اصفهان می باشد که به واسطه داشتن گنبدی خاص، به شهرت رسیده است. معماری کلیسای بیت اللحم، متاثر از سبک های معماری ایرانی و صفوی می باشد. نقاشی های دیواری این کلیسا از جمله شاخص ترین نقاشی های موجود در بناهای تاریخی ایران می باشد.

کلیسای بیت اللحم اصفهان کجاست و مسیر دسترسی به آن

این کلیسا در اصفهان در میدان بزرگ جلفا قرار گرفته است. برای رفتن به این کلیسا باید وارد خیابان نظر شرقی و سپس خیابان نمازخانه مریم شوید. در اطراف این کلیسا چندین رستوران و مرکز خرید واقع شده است. اگر می خواهید با مترو به این کلیسا بروید باید بدانید که نزدیکترین ایستگاه به آن، ایستگاه شریعتی و سی و سه پل می باشد. که البته پس از پیاده شدن از مترو باید یک مسیر را با تاکسی طی کنید. ایستگاه اتوبوس چهارراه حکیم نظامی نیز در فاصله 500 متری این کلیسا واقع شده است و شما می توانید باقیمانده مسیر را با پیاده روی در زمان کوتاهی طی کنید.

آدرس کلیسای بیت اللحم: استان اصفهان، اصفهان، توحید شمالی، نمازخانه مریم

معرفی کلیسای بیت اللحم

بیت اللحم یکی از باشکوه ترین، زیباترین و بلندترین کلیساهای اصفهان می باشد. این کلیسا در دوران صفویه توسط فردی به نام خواجه پطروس ولیجانیان در محله میدان بزرگ جلفا واقع شده است. ساخت این کلیسا حدود بیست سال به طول انجامید. این کلیسا در سال 1381 در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت. با وجود آنکه این بنا بسیار محکم و استوار جلوه می کند اما ساختمان آن با استفاده از خشت و آجر شکل گرفته است. گنبد این کلیسا نسبت به سایر کلیساهای جلفای اصفهان بلندتر است و به همین خاطر از هر فاصله ای در این منطقه می توان آن را دید.

در حقیقت باید گفت که کلیسای بیت اللحم بیشتر به دو شاخصه معرفی می شود. یکی نقاشی های دیواری و تزئینات ظریف و پر جزئیات آن و دیگری، گنبد رفیع و زیبایش. ویژگی دیگری که باعث شهرت این کلیسا شده است، سبک معماری آن است. معمولا کلیساهای ایران به سبک کلیساهای ارمنی در دوران گوتیک، بیزانس، رنسانس و غیره ساخته می شوند اما سبک معماری ایرانی _ صفوی این کلیسا، باعث حیرت بسیاری از بازدیدکنندگان می گردد. ساخت این کلیسا از اواخر عمر شاه عباس اول آغاز شد و در دوره شاه عباس دوم به پایان رسید.

تاریخچه کلیسای بیت اللحم

ارمنیان در دوران صفویه و شکل گیری اصفهان به عنوان پایتخت ایران نقش مهمی ایفا کرده اند. شرایط سیاسی و اجتماعی جلفای اصفهان در دوران شاه عباس اول در عصر صفوی به نحوی بود که موجب شد تعداد زیادی از ارمنیان به این منطقه مهاجرت کنند. آن ها تلاش کردند تا پادشاه صفوی را قانع کنند که به آن ها اجازه دهد تا کلیساهایی را در آن منطقه احداث نمایند. دو تا از معروف ترین کلیساهای آن زمان در آن منطقه بیت اللحم (بیت لحم) و وانک می باشند.

یک تاجر ثروتمند ارمنی به نام خواجه پطروس در سال 1006 خورشیدی تصمیم گرفت کلیسای بیت اللحم را بنا کرد. جسد او در این کلیسا دفن شد. یک تاجر ارمنی دیگر به نام خواجه بغوس که نواده خواجه پطروس هم بود، در زمان صفویان به هندوستان مهاجرت می کند. پس از مرگش از او هفتصد هزار روپیه باقی می ماند. او وصیت می کند تا قلبش را پس از مرگ از سینه اش بیرون بیاورند و در یک جعبه طلایی قرار بدهند و سپس در کلیسای بیت اللحم دفن کنند. این وصیت او اجرا می شود. کلیسای مریم مقدس در فاصله اندکی از این کلیسا واقع شده است. یک فرضیه وجود دارد که بر طبق آن علت ساخت بیت لحم جلوگیری از تجمع بیش از حد ظرفیت در کلیسای مریم مقدس بوده است.

به این معنی که با افزایش جمعیت ارامنه در منطقه جلفا، دیگر ظرفیت کلیسای مریم مقدس پاسخگوی جمعیت مردم نبود. به همین خاطر خواجه پطروس ولیجانیان تصمیم گرفت کلیسایی جدید در آن منطقه بسازد که عبادت مردم در شرایط راحت تر و بهتری صورت بپذیرد. در کتیبه سردر بنا سال ساخت آن 1063 قمری ذکر شده است. از سوی دیگر سال 1316 قمری نیز، به عنوان سال تعمیر بنا نوشته شده است. سال 1316 مقارن با سلطنت مظفرالدین شاه قاجار بوده است. این کلیسا هم اکنون نیز فعال می باشد و مسیحیان کشورمان برای انجام مراسم عبادی و دعا به آن مراجعه می کنند.

معماری و پلان کلیسای بیت اللحم

نخستین نکته در خصوص معماری کلیسای بیت اللحم، درونگرا بودن آن است یعنی نمای بیرونی آن تقریبا فاقد تزئینات است اما درون آن به حدی زیباست که چشم هر بیننده ای خیره می ماند. در نمای بیرونی هشت طاق قوسی آجرکاری شده، فضایی ایرانی و سنتی را به کلیسا بخشیده اند. ورودی کلیسا، یک در چوبی است که دیوارهای اطراف و بالای آن با گچ سفید شده اند. در سردر ورودی به زبان ارمنی، دعاهایی روی کاشی نوشته شده و دور آن حاشیه ای از گل و بته های اسلیمی و ختایی دیده می شود.

ساختمان دو طبقه کلیسا بر روی پلانی مستطیلی شکل که دارای تالارهای گنبددار می باشد شکل گرفته است. بر بام این کلیسا یک گنبد دو پوسته ای که دارای هشت نورگیر است قرار دارد. این گنبد بر روی چهار ستون سوار شده و با چهار قوس به دیوارهای شمالی و جنوبی پیوند می یابد. بالای ایوان دو طبقه کلیسا ناقوس خانه قرار دارد. این ایوان دو طبقه دقیقا جلوی ورودی کلیسا واقع شده است. مصالح به کار رفته در بنای کلیسا خشت و آجر و گچ می باشد و در آن خبری از سنگ و ساروج نمی باشد.

نقاشی های دیواری کلیسا بر سطوح گچی انجام پذیرفته است. اما در پایین دیوارها آجرهای لعابدار رنگی سراسر زینت بخش فضا شده اند. گنبد کلیسای بیت اللحم با زیباترین و باکیفیت ترین نقاشی ها آراسته شده است. عمده موتیف های استفاده شده در سقف این کلیسا گل و بته های انتزاعی می باشد. البته پنجره هایی با شیشه های رنگی در زیر گنبد تعبیه شده که در کنار آن ها تصاویری مربوط به داستان های زندگی مسیح نیز دیده می شود.  در این نقاشی می شود چهره هر دوازده حواری مسیح را به همراه تصاویری از رستاخیز و راه رفتن پطروس مقدس بر روی آب دید.

اوج درخشش در این نقاشی ها مربوط به تصویرسازی بهشت می باشد که در آن یکی از حواریان حضرت عیسی (ع) تاجی بر سر نهاده است. محراب این کلیسا در ارتفاعی بالاتر از تالار اصلی قرار دارد. سه پله که ارتفاع هر پله به اندازه یک کتیبه نقش برجسته است باعث جدایی محراب کلیسا از تالار آن شده اند. یکی از مواد خام پر کاربرد در ساخت کلیسای بیت اللحم، چوب می باشد. مثلا در چوبی که بر روی محراب این کلیسا قرار دارد و منتهی به سرداب می شود از جنس چوب است. در ساخت این بنا از چوب چنار بیشتر از هر چوب دیگری استفاده شده است.

البته متاسفانه این چوب ها به مرور زمان دچار آسیب و فرسودگی شده اند. یک تالار مربع شکل در فضای میانی این کلیسای دو طبقه واقع شده است. این تالار دقیقا زیر گنبد اصلی قرار دارد. این بخش از فضای کلیسا یادآور فضای کلیساهای کلاسیک ارمنی می باشد. اما با توجه به اینکه طبقه دوم به بانوان اختصاص دارد، فضای سنتی مسجد را یاد آور می شود. زمانی که افراد در این تالار مربعی شکل قرار می گیرند و به سقف نگاه می کنند، پوسته درونی گنبد را می بینند که با طلاکاری آراسته شده است.

این تالار دقیقا زیر گنبد اصلی قرار دارد. این بخش از فضای کلیسا یادآور فضای کلیساهای کلاسیک ارمنی می باشد. اما با توجه به اینکه طبقه دوم به بانوان اختصاص دارد، فضای سنتی مسجد را یاد آور می شود. زمانی که افراد در این تالار مربعی شکل قرار می گیرند و به سقف نگاه می کنند، پوسته درونی گنبد را می بینند که با طلاکاری آراسته شده است.

نقاشی های دیواری کلیسای بیت لحم اصفهان

تزئین بنا با استفاده از نقاشی رسمی است که از آغاز دوران مسیحیت بین پیروان این دین جا افتاده بود. از ادوار مختلف تاریخ مسیحیت از دوران بیزانس گرفته تا قرون وسطی و عصر رنسانس، همواره نقاشی هایی با موضوعات مذهبی بر در دیوار اماکن مقدس مسیحیان به چشم می خورد. بهشت و جهنم، ماجرای به صلیت کشیده شدن حضرت عیسی، حواریون آن حضرت، داستان های کتاب مقدس و غیره، موضوعات این نقاشی ها را تشکیل می دهند. تمثال حضرت مسیح (ع) را تقریبا در تمامی اماکن مذهبی ارامنه می توان مشاهده کرد.

در نقاشی های دیواری کلیسای بیت اللحم مضامینی برگرفته از داستان های کتاب های عهد عتیق و عهد جدید به تصویر کشیده شده اند. از جمله داستان های خلقت آدم و هوا و سقوط آن ها به زمین، تا ماجرای تولد حضرت عیسی و زندگی حضرت مریم. بسیاری از این آثار توسط نقاشان اهل روسیه خلق شده اند. به هر حال در دوران شاه عباس، روابط بین المللی ایران بسیار گسترش یافته بود. دیوارهای این کلیسا تا فاصله 1/6 متری از سطح زمین، کاشی کاری شده اند. بالای کاشی ها روی سطوح گچی نقاشی های مختلف انجام پذیرفته است. این نقاشی ها اکثرا به صورت تلفیقی از سبک نقاشی ایرانی و اروپایی خلق شده اند. ناگفته نماند که این نقاشی ها توسط کشیشان کلیسا مرمت شده اند و آن ها به سلیقه خودشان تغییراتی در آن ها به وجود آورده اند.

در سبک نقاشی ایرانی، اساسا پیکرها دو بعدی کشیده می شوند، سایه روشن ندارند، پرسپکتیو در آن رعایت نمی شود، به جنبه های روحانی و معنوی و ابعاد غیرجسمانی بیشتر پرداخته می گردد. اما در نقاشی های اروپایی، توجه بیشتر معطوف به بعد جسمی است. پرسپکتیو در آن ها به خوبی رعایت و آثار سایه روشن کاری می شوند. در نقاشی های این کلیسا، برخی از اصول هر دو سبک دیده می شود. در واقع به بیان بهتر باید گفت که در کلیسای بیت لحم سبک جدید و منحصر به فردی در نقاشی به وجود آمده است.

در کل 72 نقاشی نفیس در این کلیسا وجود دارد که درون حاشیه های تذهیب کاری شده و یا چوب های منبت کاری شده خود را نشان می دهند. در هنگام بازدید از این کلیسا برای درک بهترین نقاشی های آن بهتر است از راهنمای بنا و یا لیدر بخواهید تا داستان های مربوط به نقاشی ها را برایتان توضیح داد. زیرا در پس هر نقاشی که بر دیوار می بینید ماجرایی تاریخی نهفته است.

تزئینات طلاکاری کلیسا

کلیسای بیت لحم دارای لایه چینی و آرایه طلاکاری است. ترکیبات معدنی به کار رفته در آرایه های لایه چینی و طلاکاری این کلیسا عبارتند از گچ، نوعی رس حاوی کوارتز و اکسید آن که در اصطلاح به آن گل ارمنی می گویند. برای چسباندن لایه طلا از روغن بزرگ استفاده شده است. به کاربردن فن لایه چینی برای طلاکاری اماکن مقدس و سلطنتی در ایران در دوره صفویه به اوج رسید. در این کلیسا نیز طلاکاری ها د ر اوج زیبایی و آراستگی ظاهر می شوند و به فضا حالتی اشرافی و اعیانی می دهند.

گنبد کلیسای بیت لحم

با توجه به آنچه که تا اینجای یادداشت گفته شد گنبد رفیع این کلیسا یکی از مهم ترین دلایل شهرت و دیده شدن آن در میان دیگر کلیساهای اصفهان می باشد. این گنبد دو پوسته که به صورت نار ساخته شده، بر روی چهار نیم ستون استقرار یافته است. دوازده خشخاشی در این گنبد وجود دارد که بالای همه آن ها ترک خوردگی ایجاد گردیده است. علت این مساله آن است که اتصالی بین خشخاشی ها و پوسته بیرونی وجود ندارد. برای اتصال به پوسته بیرونی نیز کلاف های چوبی مورد استفاده قرار گرفته اند. دو ردیف کلاف قطری در بالاترین نقطه گنبد وجود دارد.

قبرستان و تالارهای تدفین

اگر از در ورودی کلیسا به سمت جنوب این بنا بروید، در حیاط آن به قبرستان می رسید. قبرستان و تالارهای تدفین کلیسا، در برگیرنده تعداد آرامگاه از مردمان ارمنی جلفا و یادبودهای تدفین شهدای ارامنه و صدرمسیحیت است. در غرب حیاط کلیسای بیت لحم آرامگاه خواجه پطروس، بانی بنا و پسر و نوه اش دیده می شود. بیشتر قبرهای موجود در این کلیسا متعلق به افراد خانواده، دوستان و نزدیکان خواجه پطروس می باشد.

ساعات بازدید و قیمت بلیت ورودی به کلیسای بیت اللحم

این کلیسا همه روزه از ساعت 8 صبح تا 17:30 میزبان گردشگران و علاقه مندان می باشد. البته در برخی از روزهای تعطیل و مناسبت های خاص ممکن است این ساعات دستخوش تغییر شوند. برای بازدید از این کلیسا باید بلیت تهیه کنید و قیمت بلیت برای هر نفر 10 هزار تومان است. بهترین فصل برای سفر به اصفهان و بازدید از این کلیسا، فصل بهار می باشد. زیرا آب و هوای اصفهان در فصل بهار مطبوع ترین وضعیت را دارد.

جاهای دیدنی اطراف کلیسای بیت اللحم

این کلیسا درست در قلب جلفای اصفهان و در کنار بسیاری از آثار تاریخی آن واقع شده است. البته با توجه به این واقعیت که اصفهان در چندین دوره مهم از تاریخ ایران یا پایتخت بوده و یا یکی از شهرهای مهم کشور، به همین خاطر در هر جای این شهر که باشید در اطراف شما چند جاذبه گردشگری دیدنی وجود دارد. در ادامه یادداشت به معرفی چند نمونه از جاهای دیدنی اصفهان در اطراف کلیسای بیت لحم می پردازیم تا اگر روزی به بازدید این کلیسا رفتید و زمان کافی برای گردش در چند نقطه دیگر را نیز داشتید، از این فهرست کوتاه بتوانید استفاده کنید.

کلیسای وانک: این کلیسا یکی دیگر از کلیساهای جذاب و مشهور جلفای اصفهان می باشد. اگر از گردش در فضای کلیسای بیت لحم لذت بردید و دوست داشتید با معماری و زیبایی های یک کلیسای دیگر نیز آشنا شوید، به کلیسای وانک بروید. این دو کلیسا تنها سیصد متر با هم فاصله دارند و برای رفتن به کلیسای دیگر تنها 4 دقیقه پیاده روی لازم است.

سی و سه پل: کمتر کسی است که سی و سه پل زیبا و راز آمیز را نشناسد و یا آنکه علاقه مند به بازدید و گردش در آن نباشد. تمام افرادی که این پل را دیده اند، مشتاق آن شده اند که باز هم به آنجا بروند و از زیبایی خاص و فضای آن بهره مند شوند. از این کلیسا تا سی و سه پل حدود 2/2 کیلومتر فاصله وجود دارد. شما می توانید از طرف خیابان توحید و یا چهارراه حکیم نظامی حرکت کنید و با کمتر از ده دقیقه رانندگی به مقصد برسید.

پل مارنان: پل مارنان از جمله جاذبه های گردشگری کمتر شناخته شده اصفهان است که از دوران صفوی بر جای مانده است. این پل 2/5 کیلومتر با کلیسا فاصله دارد. برای رسیدن به پل مارنان می توانید از سمت بوستان سعدی حرکت کنید و در صورت عدم ترافیک در مسیر، در عرض 7 دقیقه به مقصد برسید. اگر هم از سمت حکیم نظامی حرکت کنید با نیم ساعت پیاده روی به پل می رسید.

موزه موسیقی اصفهان: در این موزه انواع آلات سبک های مختلف موسیقی ایرانی و برخی از ملل دیگر نگهداری می شود. علاوه بر نمایش سازها در این موزه، موسیقی زنده نیز اجرا می شود. کارگاه سازسازی یکی دیگر از بخش های موزه می باشد. برای رفتن به موزه موسیقی باید از سمت خیابان توحید و خیابان شمس آبادی حرکت کنید.

اقامت در اصفهان

بر کسی پوشیده نیست که شهر زیبای و تاریخی اصفهان، مقصد گردشگران بسیار زیادی از هر گوشه دنیا می باشد. این شهر دارای آثار و جاذبه های فراوانی می باشد و بازدید از آن برای هر گردشگری جذاب و به یادماندنی است. تعداد جاذبه های گردشگری اصفهان به حدی زیاد است که قطعا بیشتر از یک روز زمان برای بازدید به عمل آوردن از آن ها نیاز می باشد. به همین خاطر اکثر گردشگرانی که این شهر را به عنوان مقصد مسافرتی خود انتخاب می کنند، به دنبال اقامتگاهی امن و راحت برای گذراندن دوران سفر خود هستند. اگر شما هم قصد سفر به اصفهان را دارید و به دنبال اجاره روزانه آپارتمان مبله در اصفهان هستید از طریق سایت لوکس ویلا می توانید به راحتی و در زمانی کوتاه، آپارتمان مورد نظر خود را اجاره نموده و از سفر خود لذت بیشتری ببرید.