کلیسای سرکیس مقدس

کلیسای سرکیس مقدس تهران یکی از زیباترین کلیسا ها و اماکن مذهبی پایتخت می باشد که به آن لقب بزرگترین کلیسای تهران را داده اند. معماری این کلیسا تلفیقی از سبک قرون وسطا و نیز عصر جدید ارمنستان است و  حال و هوای خاصی را تداعی می ‌کند.

معرفی کلیسای سرکیس مقدس

کلیسای سرکیس مقدس در غرب شهر تهران واقع شده است و هزینه ساخت آن را یک خیر ارمنی به نام مارکار سرکیسیان داده و مهندس اوژن آفتاندلیانس آن را طراحی کرده است. این کلیسا مقر شورای خلیفه گری ارمنیان تهران می باشد. پیش از اینکه این بنا ساخته شود جلسات شورای خلیفه گری ارامنه تهران در کلیسای مریم مقدس برگزار می شد. مقصود از خلیفه ‌گری، مرجع و سازمان دینی است که عهده دار مسئولیت امور مربوط به مسیحیان تهران و شمال کشور می باشد. برخی از کلیسای سرکیس مقدس به عنوان نماد مسیحیت در تهران یاد می کنند.

تاریخچه کلیسای سرکیس مقدس تهران

جنگ جهانی دوم و شکل گیری حکومت کمونیستی در شوروی باعث شده بود تعداد زیادی از ارامنه به ایران مهاجرت کنند. تحولاتی که در نیمه دوم قرن بیستم میلادی در ایران رخ داد نیز باعث شد تعداد زیادی از مهاجرات ارمنی کشور به تهران بیایند و در آنجا ساکن شوند. ارمنیان گرامی در نقاط مختلف شهر تهران ساکن شدند و چندین محله ارمنی نشین در تهران شکل گرفت. رفته رفته جمعیت آنها افزایش چشم گیری پیدا کرد. تا آن زمان کلیسای مریم مقدس که در محله حسن آباد قرار دارد کلیسای جامع ارمنیان به حساب می آمد و جلسات شورای خلیفه گری و امور مربوط به ارمنیان نیز در آنجا برگزار می شد. اما افزایش جمعیت آنها در تهران موجب شد تا با کمبود فضا در کلیسا مواجه شوند و به فکر ساخت یک کلیسای دیگر بیفتند. البته این تنها دلیل تصمیم گرفتن برای ساخت یک کلیسای جدید نبود. عمده کلیساهای تهران در محله های جنوب شهر قرار داشتند و رفت و آمد به آن کلیساها برای مهاجران جدید که در مناطق دیگر تهران ساکن شده بودند دشوار بود.

بنابراین باید در نقطه ای دیگر در تهران نیز یک کلیسای دیگر ساخته می شد.  کلیسای جدید باید گنجایش بیشتری می داشت و ساختمان های بزرگتری به آن اختصاص می یافت و در محله باید ساخته می شد که دسترسی به آن از نقاط مختلف تهران آسان باشد. مارکار سرکیسیان با کمک شورای خلیفه گری تهران، قطعه زمینی در خیابان چهل متری آن زمان که امروزه با نام کریمخان زند شناخته می شود و منطقه ویلا (نجات اللهی) خریداری کرد و به این ترتیب ساخت کلیسای سرکیس مقدس آغاز گردید. معماری این کلیسا به مهندس اوژن آفتاندیلیان سپرده شد. مارکار سرکیسیان پیش از اتمام ساخت کلیسا دار فانی را وداع گفت و پس از آن دو فرزندش با نام های وازگن و گورگن هزینه های لازم برای تکمیل ساخت کلیسا و ساختمان های شورای خلیفه گری را تامین کردند. در روز چهاردهم فروردین سال 1343 طی مراسمی با شکوه و با انجام آئین های خاص، کلنگ ساخت کلیسای سرکیس مقدس بر زمین زده شد. در این مراسم اسقف اعظم روحانیان تهران با نام آرداک مانوکیان به همراه سایر روحانیان ارمنی تهران و جمعیت بزرگی از ارامنه حضور داشتند.

19 ساقدوش که دو تن از آن ها فرزندان مارکار بودند لوحه هایی را در شالوده ساختمان کلیسا باید قرار می دادند. مدیر پروژه ساخت کلیسا لئون کشیشیان بود که اجرای طرح های مهندس اوژن آفتاندیلیان را به همراه شش نفر دیگر بر عهده گرفته بود. با وجود آنکه در سال 1349 ساخت کلیسا به پایان رسید اما آغاز به کار آن در تاریخ اردیبهشت 1352 اتفاق افتاد. تجهیزات و ناقوس های این کلیسا در ونیز ساخته شده بودند. ناگفته نماند که به غیر از خاندان سرکیسیان، 42 خیر ارمنی دیگر نیز برای رفع نواقص و تکمیل بخش های مختلف کلیسا کمک های مالی خود را رساندند. در جنگ تحمیلی این کلیسا دچار آسیب ها و خساراتی شد. از جمله آنکه شیشه های دیوارهای غربی آن فروریختند و برای برای مرمت آن از سنگ مرمر استفاده شد. سه نورگیر نیز در آن محل ایجاد گردید.

باران و گذشت زمان موجب شد ترک هایی در سقف کلیسا ایجاد شود. پس از انجام بررسی های مختلف به این نتیجه رسیدند که شاه تیرهای به کار برده شده قدرت لازم را برای تحمل وزن سقف و گنبدها را ندارند. به همین خاطر مرمت این کلیسا از شهریور سال 1360 با سرپرستی روبن سرکیسیان آغاز گردید و به مدت 19 ماه به طول انجامید. او چهار ستون در زیر چهارطاقی های گنبد برای تقویت شاه تیرها نصب کرد. در فروردین ماه سال 1362 این کلیسا مجددا آغاز به کار کرد. در سال 1391 نیز عملیات مرمتی بر روی این بنا صورت پذیرفت. از جمله آنکه حوضچه غسل تعمید بازسازی شد و در اطراف آن نقاشی هایی با موضوع غسل تعمید حضرت عیسی مسیح توسط یوحنا، تصویر شد.

سرکیس مقدس که بود؟

سرکیس مقدس یکی از سرداران ارتش روم باستان در سده چهارم میلادی بود که از قدیسان کلیسای حواری ارمنی به حساب می آید. در آن زمان هنوز روم باستان آئین مسیحیت را نپذیرفته بود و به همین خاطر مسیحیت یک جرم محسوب می شد. سرکیس مقدس در روم تحت تعقیب قرار گرفت و برای او مجازات مرگ تعیین شد. او به همراه پسرش به ارمنستان گریخت ولی تیران پادشاه وقت ارمنستان از ترس خشم امپراطور روم به او پناه نداد و او ناگزیر به ایران آمد و در ارتش شاپور که در آن زمان مشغول نبرد با سپاه کوشانی بود به خدمت پرداخت. در ابتدا شاپور سرکیس را به خاطر خدماتش به ارتش ایران مورد تقدیر قرار داد و روابط خوبی با او برقرار ساخت. اما بعدها وی با اتهام تبلیغ مسیحیت در ارتش رو به رو شد و به همین خاطر شاپور دستور داد تا او و پسرش و عده ای دیگر را در نیشابور به قتل برسانند. از آن پس نام و خاطره او ماندگار شد. نام کلیسای سرکیس مقدس تهران را نیز به احترام وی انتخاب کرده اند.

معماری کلیسای سرکیس مقدس تهران

این کلیسا با دارا بودن حدود 178 متر عرض و ۳۷ متر طول، بیشترین مساحت را بین سایر کلیساهای تهران دارد. سبک معماری کلیسای سرکیس مقدس حالتی تلفیقی و پست مدرن دارد. زیرا هم برخی از عناصر معماری قرون وسطی را در خود جای داده و هم از معماری مدرن ارمنستان الهام گرفته و در عین حال ویژگی ‌های منحصر به فرد خود را نیز دارا است. همانطور که اشاره شد مهندس آفتاندلیانس، معمار این مجموعه شگفت انگیز بوده است. پلان کلیسای سرکیس مقدس مانند اکثر کلیساهای بزرگ و مهم به صورت صلیب باسیلیکایی می باشد. راهروی ورودی اصلی بنای کلیسا در سمت غرب آن واقع شده است. در هر دو سوی شرق بنا امانت خانه هایی وجود دارد. عناصر مختلف بنا در کلیسای سرکیس مقدس به نحوی قرار گرفتند که کلیسا از داخل نیز به شکل صلیب دیده شود. نمای بیرونی کلیسای سرکیس با سنگ مرمر سفید شده و نمای داخلی نیز با گچ به رنگ سفید درآمده است. سفیدی فضای بیرونی و درونی این کلیسا حالت روحانی خاصی به آن بخشیده است. در ادامه این یادداشت به معرفی بخش های مختلف کلیسا می پردازیم. با ما همراه باشید.

گنبد کلیسای سرکیس مقدس

 از آنجایی که پلان کلیسای سرکیس مقدس تهران به گونه ‌ای است که دارای قوس هایی در زیر سقف می باشد، به همین خاطر نمی توان گنبدی روی آن ساخت که عرض زیادی داشته باشد. گنبد کلیسای سرکیس مقدس به صورت تک ناوی ساخته شده است تا وزن زیادی را به دیوارهای زیرینش واردن نکند. در واقع معمار این بنا توانسته با هوشمندی، معماری تالارهای گنبد را با معماری کلیسا با گنبد ناوی در هم بیامیزد و اثری خارق العاده خلق کند. در این کلیسا گنبد به نحوی روی سقف مستقر شده که معلق به نظر می رسد و هیچ کدام از قوس ها توسط ستون نگهداری نمی شوند بلکه نوعی تیر حمال به کار رفته که از آن با نام شاه تیر یاد می شود. نحوه به کارگیری این شاه تیر ها به این صورت است که هشت شاه تیر افقی روی هشت ستون واقع شده اند.

ناقوس خانه های کلیسای سرکیس مقدس

این کلیسا دو ناقوس خانه در دو طرف ضلع غربی اش دارا می باشد. ناقوس خانه بخشی از کلیسا است. به این صورت که در برج کلیسا ناقوس آویخته می شود. از نا قوس برای دادن اخباری همچون عروسی و عزا در کلیسا استفاده می شود. البته در ساختمان های غیرمذهبی برخی دیگر از کشورها نیز ناقوس خانه با کاربرد متفاوت، وجود دارد. ناقوس خانه های کلیسای سرکیس مقدس در برج های مربعی واقع شده اند که انتهایشان به گنبدهای کوچکی می رسد که مشابه گنبد اصلی کلیسا هستند. در قسمت زیرین برج های ناقوس خانه (بخش فوقانی ورودی) نورگیرهای قرار دارند که نور را به سمت فضای داخلی کلیسا هدایت می‌ کند. در کلیسای ایروان ارمنستان مانند این کلیسا ناقوس خانه ها در دو طرف راهروی ورودی غرب کلیسا واقع شده ‌اند و این یکی دیگر از نشانه های الهام گرفتن این بنا از معماری مدرن ارمنستان است.

صحن و ورودی کلیسای سرکیس مقدس

با توجه به اینکه کلیسای سرکیس روی یک سکو با ارتفاع کم ساخته شده مقابل در ورودی، چند پله برای برای بالا رفتن از سکو قرار دارد. برای ورود به محراب کلیسا باید از ورودی اصلی که دارای سردر مرتفعی است عبور کرد. سرودهای روحانی گروه کر در یک بالکن در بالای محراب اجرا می ‌شود. کلیسای سرکیس سقف بسیار بلندی دارد. زیر این سقف که در ارتفاع بسیار بالایی نسبت به کف قرار دارد صحن بسیار وسیعی واقع شده است. در اینجا نیز تأثیر معماری ارمنستان را می بینیم. ارتفاع بسیار زیاد سقف ملهم از کلیساهای مریم مقدس در ارمنستان است. کلیسایی که پنج سده پیش به دستور یکی از پادشاهان این کشور ساخته شد. صحن کلیسای سرکیس مقدس به سه بخش تقسیم شده است: غربی، میانی و شرقی

بنای یادبود شهدای ارامنه

یک سازه سه و نیم متری که از جنس سنگ مرمر ساخته شده در محوطه بیرونی کلیسای سرکیس مقدس دیده می شود. این بنا در سال 1352 مصادف با پنجاه و هشتمین سالگرد نسل کشی ارامنه افتتاح و رونمایی گردید. تابلوی این بنا به دو زبان فارسی و ارمنی نوشته شده است. بر روی تابلوی عبارت یادبود شهدای ارامنه را هک نموده اند. در این بخش نشانه ها و نمادهای خاصی وجود دارد و طراحی آن نیز به سبک ویژه ای صورت گرفته است. یکی از نمادهای موجود در این بخش سه قطعه سنگ است که نماد اعتقادات و باورهای دینی مسیحیان می باشد، و برای حفظ این نماد در طول تاریخ، خون های بسیار زیادی ریخته شده است. صلیب هایی به نشانه رستاخیز و شهادت نیز در جای جای این محوطه قرار دارند که نشانگر خیزش دوباره مسیح از مردگان هستند. با توجه به این که ارمنیان برای پس گرفتن حکومت مستقل ارمنستان پس از چندین سده، خون های فراوانی را داده اند، این صلیب ها نماد زاده شدن دوباره نیز می باشند. علاوه بر اینها نمادهای دیگری که نشانگر مفاهیم مقاومت، تدین، آزادی خواهی و… هستند در این کلیسا وجود دارند.

ماجرای کشتار ارامنه چیست؟

رهبران قیام ترکان جوان و دولتمردان عثمانی در خلال جنگ جهانی اول در سال های 1015 تا 1917 جمعیت ارمنی که در سرزمین های تحت سلطه امپراطوری عثمانی زندگی می کردند را نابود کردند. آن ها عملیات های کثیف و مخوفی برای کشتار دسته جمعی و نیز تبعیدهای اجباری ارمنیان را سازماندهی کردند. در این عملیات ها حدود یک و نیم میلیون ارمنی به قتل رسیدند. یکی از مهم ترین اهداف این رهبران قاتل ساخت یک کشور جدید با نژاد خالص ترکی بود و می خواستند منطقه عثمانی را از سایر نژادها و ادیان، پاکسازی نمایند. آن ها علاوه بر ارمنیان به کردها، یونانیان و مسیحیان آشوری نیز حمله کردند. نیروهای متخاصم، عده ای را بدون هیچ آب و غذایی وادار به راهپیمایی طولانی در بیابان کردند و برخی از آن ها را مورد آزار و تجاوز جنسی قرار دادند. امروزه علی‌رغم اثبات ماجرای نسل‌کشی ارامنه، کشور ترکیه حاضر نیست این رویداد را به رسمیت بشناسد و در پی انکار آن است.

آداب ورود به کلیسای سرکیس مقدس تهران

با توجه به اینکه کلیسا مکانی مقدس به حساب می آید باید هنگام ورود به آن آدابی را رعایت کنید تا احترام شما به این مکان را نشان دهد. در این کلیسا کسی حق عکاسی ندارد. در هنگام بازدید از آن نباید با اطرافیانتان گفتگو کنید. شمع هایی که در این کلیسا روشن می کنید را باید از فروشگاهی تهیه کنید که در حیاط کلیسا قرار دارد. زیرا در کلیسا فقط نوعی شمع خاص و باریک روشن می شود. هنگام ورود به کلیسا نباید عینک تان را بالای سرتان قرار دهید. هنگام نشستن از گذاردن یک پا روی پای دیگر خودداری کنید. باید در سکوت و آرامش از فضای معنوی کلیسا بهره مند شوید. فراموش نشود که خوردن، آشامیدن و نیز جویدن آدامس در فضای کلیسا اکیدا ممنوع می باشد.

آیین هایی که در کلیسای سرکیس مقدس برگزار می شوند

در مسیحیت هفت آئین وجود دارد که هفت راز نامیده می شوند که بر طبق اعتقاد آنان با انجام این شعاعر انسان به سوی خدا می رود. ازدواج، توبه، غسل تعمید، تبرک، تدهین و دست گذاری این هفت آئین را تشکیل می دهند. برای اجرای این آئین ها سه عنصر دعا، خادم قانونی و نشان محسوس لازم است. همانطور که اشاره شد اکنون اصلی ترین کلیسای ارمنیان در تهران این کلیسا می باشد. در این کلیسا و محوطه های اطراف آن مراسم ویژه اعیاد مختلف مسیحی، مراسم غسل تعمید، عشای ربانی، آیین بارتاک (نیایش های مقدس) مراسم ختم و ترحیم و … برگزار می شود. از سوی دیگر شورای خلیفه گری که در کلیسای سرکیس مقدس واقع است محل رفع مشکلات شخصی و خانوادگی، ثبت ازدواج، فوت، تعمید، آموزش های ویژه مسیحیت و … می باشد. در ادامه به شرح برخی از آئین هایی که در این کلیسا برگزار می شوند می پردازیم.

آئین غسل تعمید در مسیحیت

هدف از برگزاری این آئین، تطهیر شدن از گناهان و احیای دوباره زندگی انسان می باشد. این آئین ریشه در دین یهودیت دارد اما امروزه بیشتر به عنوان یکی از مراسمات آئینی و مذهبی مسیحیان شناخته می شود. غسل تعمید می تواند در آب های جاری از جمله دریا و رودخانه برگزار می شود. البته در حال حاضر این آئین در کلیساها انجام می شود. در این آئین یک شخص که خودش از قبل با آب مقدس، تعمید داده شده است، فرد دیگر ار غسل می دهد. به این صورت که فرد به طور کامل در آب قرار می گیرد و سرش به سمت پایین خم می شود. آن ها بر این باورند که پس از این غسل با مسیح پیوند می یابد و از گناهان منزه خواهد شد. حضرت مسیح (ع) در رود اردن توسط حضرت یحیحی، تعمید داده شده است.

آئین عشای ربانی

آئین عشای ربانی یا جشن شکرگزاری از جمله مراسمی است که در تمامی فرقه های مسیحیت برگزار می شود. این آئین از سوی مسیحیان به عنوان منبع و سرانجام زندگانی مسیحی شناخته می شود. کسی که این مراسم را برگزار می کند باید رفتاری مسیح وارانه داشته باشد و رفتار و حرکات حضرت عیسی (ع) را در شام آخر تکرار کند. حضرت مسیح در شب پیش از دستگیر شدنش توسط سربازان رومی در کنار حواریان خود، شام را صرف می نماید. او از اینکه محل اختفایش توسط یکی از هواریونش به نام یهودا لو رفته مطلع است اما با او با گذشت رفتار می کند و بدون تغییری در رفتارش آن شب را سپری می کند. آن ها در آن شب نان را که نماد جسم مسیح است با شراب که نماد خون وی است تبرک می کنند و می خورند تا از این طریف حضرت مسیح به جانشان نفوذ کند.

مراسم تبرک آب با روغن مقدس در کلیسای سرکیس مقدس

زمانی که حضرت عیسی به صلیب کشیده شد و به پاهایش میخ آهنین فرو کردند، یک زن بدکاره به نام مادلن پاهای آن حضرت را با روغنی گرانبها غسل می دهد. حواریون این روغن را می گیرند و پس از عروج مسیح (ع) آن را با روغن های جدید مخلوط کرده و برای تبرک مورد استفاده قرار می دهند. حواریون هر زمانی که برای تبلیغ و موعظه به نزد مردم می رفتند و مقداری از این روغن را به مردم به منظور انجام غسل تعمید، پاکسازی کلیسا و نیز تبرک بخشیدن به مردم می دادند. این روغن دو هزار سال است که نگهداری می شود و اصل آن در بیروت است و هر هفت سال یکبار با روغن جدید مخلوط می گردد و با اجرای مراسمی خاص به دست کلیساهای سراسر جهان می رسد. روغن مقدس نیز در کلیسای سرکیس مقدس وجود دارد. این روغن از حدود 50 گیاه مختلف، ترکیب شده و پس از آنکه آب را با آن تبرک نمودند، برای سلامتی و تطهیر از آن می نوشند.

جاذبه های گردشگری اطراف کلیسای سرکیس مقدس تهران

زمانی که به کلیسای سرکیس می روید و از فضای خاص معنوی آن بهره مند می شوید ممکن است بخواهید در اطراف آن نیز گردش کنید و از دیگر جاذبه های گردشگری تهران نیز دقایقی بهره مند شوید. در اطراف کلیسای سرکیس مقدس که در خیابان کریم خان زند واقع شده، نیز جاذبه هایی وجو دارد که می تواند با صرف اندک زمانی به آنجا برسید و به تفریح و گردشگری بپردازید. شهر تهران سرشار از جاذبه های گردشگری است که متاسفانه به دلیل ترافیک و مسیرهای طولانی در یک روز به بیش از دو و یا سه جا نمی توان سر زد. در ادامه به معرفی دو نمونه از جاذبه های گردشگری تهران که در اطراف کلیسای سرکیس قرار دارند، می پردازیم.

پارک شهر: این پارک که فضایی آرام و دیدنی دارد در خیابان وحدت اسلامی واقع شده و با نشستن در آن می توان دقایقی از سروصدا و دود و شلوغی شهر دور شد. پارک شهر حدود 5 کیلومتر با کلیسای سرکیس فاصله دارد.

موزه آبگینه و سفالینه تهران: موزه آبگینه یکی از موزه های بسیار زیبای تهران است که ساختمانی آجری و زیبا دارد و در خیابان سی تیر واقع شده است. موزه آبگینه و سفالینه تهران حدود سه کیلومتر با کلیسا فاصله دارد.

ساعات بازدید و هزینه ورودی کلیسای سرکیس مقدس

از آنجایی که این کلیسا همچنان فعال و محل برگزاری آئین های مسیحیت است و هموطنان مسیحی مان ممکن است در ساعاتی خاص از بازدید مسلمانان جلوگیری کنند بهتر است پیش از رفتن به کلیسا با آنجا تماس گرفته و از اینکه آیا امکان بازدید وجود دارد یا نه اطمینان حاصل نمایید. به طور معمول همه روزه از ساعت 13 تا 16:30 امکان بازدید از این کلیسا برای عموم مردم وجود دارد. برای ورود به این کلیسا نیازی به خرید بلیط وجود ندارد.

شماره تماس کلیسای سرکیس مقدس: 88901634-021

آدرس کلیسای سرکیس مقدس تهران کجاست و مسیر دسترسی به آن

این کلیسا در خیابان نجات اللهی واقع شده و در طرح ترافیک قرار دارد. بنابراین برای رسیدن به آن نمی توان روی استفاده از خودروی شخصی حساب کرد و بهتر است با وسایل حمل و نقل عمومی این مسیر را بپیمایید. در این صورت اگر اتوبوس را انتخاب می کنید بهتر است بدانید که خطوط مختلفی وجود دارند که از خیابان کریم خان زند عبور می کنند. اما اگر می خواهید با مترو خودتان را به این کلیسا برسانید، می توانید در ایستگاه نجات اللهی پیاده شوید و سپس مسیر کوتاهی را پیاده روی کنید تا به کلیسا برسید. البته تاکسی هایی نیز وجود دارند که شما را تا میدان ولیعصر و یا میدان هفت تیر می رسانند و از آنجا نیز می توانید یک تاکسی دیگر سوار شوید و به مقصد خود برسید.

آدرس کلیسای سرکیس مقدس: تهران، خیابان کریم خان زند، ابتدای خیابان نجات اللهی