کتابخانه و موزه ملی ملک

کتابخانه و موزه ملی ملک به عنوان یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری تهران شناخته می شود که قدمت آن به دوران پهلوی اول می رسد. جاذبه های تاریخی در هر کدام از شهرهای ایران یکی از جاهای گردشگری را تشکیل می دهند که گردشگران و افرادی که به تاریخ و گشت و گذار در جاهای تاریخی علاقه دارند را به سوی خود جذب می کنند. در این مقاله قصد داریم با کتابخانه و موزه ملی ملک که یکی از دیدنی های تاریخی تهران که قدمتی قریب به 80 سال دارد آشنا شویم. پس با لوکس ویلا همراه باشید.

آشنایی با کتابخانه و موزه ملی ملک

کتابخانه و موزه ملی ملک یکی از اموال به جا مانده از حاج حسین ملک در تهران است که موسسه ای غیر دولتی محسوب شده و مدیریت آن به عهده آستان قدس رضوی می باشد و به عنوان نخستین موزه وقفی و خصوصی کشور شناخته می شود. قدمت این بنای تاریخی و ارزشمند به دوران پهلوی اول می رسد و در رتبه ششمین کتابخانه بزرگ کشور با موضوع نسخه های خطی قرار دارد. بنای این مجموعه تاریخی بدین گونه است که در طبقه همکف آن موزه و در طبقه زیر همکف که زیرزمین محسوب می شود، کتابخانه آن قرار گرفته و یکی از معروف ترین کتابخانه های تهران می باشد. در برخی از سالن های مجموعه اشیاء بسیار زیبا و کم نظیری وجود دارند که به عنوان یکی از خصوصیات منحصر به فرد موزه ملی ملک به حساب می آید و توانسته حدود 3 هزار سال تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام را به صورت یکجا در خود قرار دهد. در ادامه با چگونگی ساخت و تاریخچه این موزه و کتابخانه بیشتر آشنا می شویم.

تاریخچه کتابخانه و موزه ملی ملک

حاج حسین آقاملک، یک خانه پدری که به او ارث رسیده بود و در خیابان بین الحرمین تهران قرار داشت را وقف آستان قدس رضوی نمود و تمام وسایل را که شامل اثاثیه منزل، نسخ چاپی، فرش، به تعداد هزاران نسخه خطی نفیس، مجموعه زیادی از تمبرها، سکه ها، لوستر، مبلمان، تابلوهای نقاشی، آثار لاکی، لوازم تجملاتی و شخصی وی و… نیز جزء مواردی بود که همراه خانه وقف گردیده بودند. در ابتدا که درب این مجموعه به روی مردم گشوده شده بود، تمام وسایلی که در خانه جزء اموال موقوفی بود در معرض نمایش قرار داشتند. وقف نامه ای در رابطه با این خانه موقوفی وجود داشت که در آن ذکر شده بود این کتابخانه در تمام روزهای هفته به غیر از ایام تعطیل آماده پذیرایی از مراجعه کنندگان باشد. همچنین مراجعه کنندگان می بایست از کتب فقط در کتابخانه استفاده کنند. کتابخانه ملک به عنوان یکی از ارزشمندترین کتابخانه های آن زمان به شمار می رفت. حاج حسین ملک حتی برای چندین مرتبه گفته بود اگر پدرم مرا مامور مشهد نمی کرد، موزه ای را تاسیس می کردم تا با موزه انگلستان رقابت کند.

در نهایت در سال 1343 هجری شمسی، آقا حسین ملک تصمیم گرفت در مجاورت کتابخانه موزه ای را تاسیس کند و همچنین قصد داشت اشیایی بسیار ارزشمند و گران قیمت را در آن قرار دهد. این کتابخانه می توانست مقری برای پژوهشگران و محققان خارجی باشد و به جهت مراجعه به این کتابخانه بتوانند به هنر و تمدن غنی ایرانی پی ببرند. در ادامه که آقا حسین ملک قصدی جدی در ساخت موزه داشت عزم خود را جزم کرد و اشیاء ارزشمندی را که برای موزه مناسب بود را خریداری نمود. جالب است که وی در سال 1323 هجری شمسی قصد برپایی چنین موزه ای را داشته و زمینی را در باغ ملی تهران وقف کرده بود و آن را برای موزه ای در مجاورت کنابخانه در نظر گرفته بود. اما عمر وی به ساخت و دیدن چنین مکانی کفاف نداد. جالب است بدانید موزه ملک از ابتدای زمان افتتاح آن تا سال 1357 هجری شمسی، داخل منزل ملک قرار داشت و در سال 1364 هجری شمسی به همت و تلاش آستان قدس رضوی این موزه را در زمینی به وسعت 6 هزار متر مربع احداث نمود. در نهایت در سال 1375 هجری شمسی این مجموعه که شامل کتابخانه و موزه ملی ملک می شد، آماده پذیرایی از بازدیدکنندگان بود و کتابخانه و موزه ملک نیز از منزل ایشان به این مکان تازه تاسیس که در خیابان امام خمینی تهران قرار داشت انتقال یافت. در حال حاضر مجموعه موزه ملی ملک به عنوان موسسه ای غیرانتفاعی و غیردولتی شناخته می شود که تحت نظارت و مدیریت آستان قدس رضوی می باشد.

حاج حسین ملک چه کسی بود؟

شاید برایتان سوال پیش بیاید که حاج حسین ملک چه کسی بود؟ در واقع حاج حسین ملک که با نام حاج حسین آقا ملک معروف است، در سال 1250 هجری شمسی چشم بر این جهان گشود و اصالتا تبریزی بود. وی یکی از تاجران ثروتمندی بود که در مشهد زندگی می کرد و ملک و موقوفات بسیار زیادی را از خود به جای گذاشت. یکی از موقوفاتی که از وی در تهران به جا مانده است، کتابخانه و موزه ملی ملک می باشد که در این مقاله با آن آشنا می شویم. خانه تاریخی ملک مشهد به عنوان یکی از اموال آقا حسین ملک در مشهد شناخته می شود. حسین آقا ملک در سال 1351 هجری شمسی از دنیا رفت.

بخش های مختلف مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک

کتابخانه و موزه ملی ملک که یکی از مجموعه های تاریخی و دیدنی تهران به شمار می آیند، موزه این مجموعه بخش های مختلفی را در خود جای داده که در این قسمت با آن ها آشنا خواهیم شد.

مجموعه سکه در موزه ملک

مجموعه سکه یکی از ارزشمندترین و با شکوه ترین بخش های موزه ملک به شمار می رود که در لابی موزه و سمت راست آن واقع شده است. این بخش 10 هزار سکه از زمان لیدیه تا زمان پهلوی دوم، سکه های یونانی، مدال های ایرنی از 6 قرن پیش از میلاد تا زمان پهلوی، امپراتوری بیزانس، جانشینان اسکندر مقدونی، خلفای اسلامی و پادشاهی عثمانی می شد. برخی از سکه های ایرانی که در این ممجموعه قابل مشاهده هستند بسیاری کمیاب هستند که در این میان از سکه های کمیاب مجموعه، سکه فتحعلی شاه در لباس ایل و سکه سلطنت 5 روزی حسینعلی میرزا می باشند.

مجموعه آثار هنری

در قسمت غرب لابی موزه ملک، مجموعه آثار هنری موزه را می توانید مشاهده کنید که شامل تابلوهای بسیار زیبا و با ارزش از هنرمندان برجسته ایرانی نظیر کمال الملک غفاری، هادی خان تجویدی، لطفعلی صورتگر و آثار دیگری از هنرمندان و نقاشان اروپایی می شوند اشاره نمود. این آثار در کنار مبلمان و لوسترها جای گرفته اند.

مجموعه هنر لاکی

موزه تاریخی ملک مجموعه ای به نام مجموعه هنر لاکی را در خود جای داده که در آن می توان به تعداد 86 قطعه قاب، قلمدان، سرچسبدان و آینه اشاره نمود که مزین به نقاشی لاکی شده اند و قدمت آن ها قریب به 3 قرن می باشد.

مجموعه تمبر

طبقه زیر همکف موزه به بخش مجموعه تمبر اختصاص یافته که 100 هزار قطعه تمبر در آن قرار دارد و شامل نخستین تمبرهای چاپ شده در ایران و سرتاسر جهان تا به امروز می باشد که بازدیدکنندگان می توانند از آن ها دیدن کنند. یکی ازارزشمندترین و منحصر به فردترین تمبرهای این مجموعه تمبر ویکتور امانوئل که از پادشاهان ایتالیا است می باشد. همچنین بر اساس برخی از سخنان سفیر ایتالیا، نمونه ای از این تمبر در آن کشور وجود ندارد و تنها یک قطعه آن در موزه ملک قرار گرفته است.

مجموعه فرش

طبقه زیر همکف موزه ملک، مجموعه فرش را در خود جای داده که تعداد بیش از 44 تخته قالی و قالیچه نفیس در آن وجود دارند. این قالی و قالیچه های ارزشمند تنیجه هنر و زحمات هنرمندانی از شهرهای مختلف ایران هستند که قدمت آن ها به 2 قرن گذشته می رسد. یکی از ارزشمندترین و نفیس ترین کارهایی که در این بخش از مجموعه قرار دارد قالیچه ای است که متعلق به یکی از هنرمندان شهر سنندج می باشد که از ابریشم بافته شده و قدمت آن به بیش از 160 سال می رسد.

مجموعه بانو ملک

یکی از بخش هایی که در موزه ملک قرار دارد و در آن آثاری از جمله نسخه های خطی، نقاشی های بسیار زیبا و ارزشمند متعلق به زمان قاجار، قلمدان، سرقلیان و آثار لاکی وجود دارند مجموعه با ملک نام دارد که به دختر حاج حسین ملک به نام بانو عزت الملک ملک نام دارد متعلق می باشد و در سال 1385 هجری شمسی از طرف ایشان به مجموعه اهدا گردیده است.

مجموعه آثار موزه ملی ملک

موزه ملی ملک آثار متعدد و متنوعی را در خود جای داده که از بخش های زیر تشکیل شده اند:

مجموعه آثار خوشنویسی

از دیگر بخش هایی که در موزه ملک جای گرفته می توان به مجموعه آثار خوشنویسی اشاره کرد و به عنوان محبوب ترین و جال توجه ترین بخش های این موزه شناخته می شود. در این بخش آثار بسیار زیبایی از هنرمندان معروف خوش نویس ایرانی و اسلام وجود دارد که شامل آثاری از علیرضا عباسی، یاقوت مستعصمی، درویش عبدالمجید طالقانی، میرعماد و احمد نیریزی می باشند. این آثار به دوره های مختلفی از جمله ایلخانان، تیموریان، زندیان، صفویان، عباسیان، قاجاریان و پهلوی باز می گردند.

مجموعه چوب

در مجموعه چوب موزه ملک آثاری از جمله ست مبلمان هندی، مبلمان لوئی پانزدهم، صندلی های لهستانی، کره زمین، جعبه پذیرایی، قاب عکس و… وجود دارند.

مجموعه فلز

در بخش مجموعه فلز موزه ملک آثاری از جمله طلا، نقره، مس، استیل، برنج و فولاد وجود دارند که قدمت آن ها به دوران ایلخانان، صفویان، قاجاریان و پهلویان باز می گردد.

مجموعه شیشه

در مجموعه شیشه که از بخش های موزه ملک به شمار می رود، آثاری همچون نقاشی روی شیشه، تنگ ها، بلورها، گلدان ها، لوسترها، کریستال ها و…. در آن وجود دارند.

مجموعه نگارگری

در مجموعه نگارگری موزه ملک آثاری وجود دارند که با روش هایی همچون استفاده از آبرنگ، آبرنگ روی کاغذ، آبرنگ و مداد، کلاژ، سیاه قلم و… استفاده شده و این آثار متعلق به دوران افشاریان، ایلخانان، زندیان، صفویان و قاجار می شوند.

مجموعه سفالینه ها

در موزه ملی ملک بخشی وجود دارد که تابلوها، بشقاب ها، کوزه های قلیان، کاسه ها و… در آن قرار دارند که اغلب آن ها متعلق به دوران قاجار هستند.

مجموعه منسوجات

در مجموعه منسوجات آثاری همچون آثار پارچه ای وقف شده از دوران زندیه، قاجار و پهلوی که شامل جا نماز، پرچم ها، تابلوها، پرده ها و… می شوند.

کتابخانه ملک

کتابخانه ملک به عنوان ارزنده ترین غنی ترین کتابخانه های ایران شناخته می شود و در مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک که از جاذبه های دیدنی تهران محسوب می شود، قرار گرفته است. در این کتابخانه 19 هزار رساله خطی وجود دارد که آن را به یکی داز 6 گنجینه بزرگ نسخ خطی ایران تبدیل کرده و تعداد 1600 عنوان در 3 هزار و 540 جلد توانسته مجموعه کتاب های چاپ سنگی این مجموعه را تشکیل دهد. حتی برخی از آن ها نیز به صورت مصور می باشند. یکی از کتب تصویری که در این کتابخانه وجود دارد، کتاب طوفان البکا می باشد که واقعه کربلا و وقایع مختلف دیگری را در این کتاب به تصویرکشیده است. علاوه بر این ها حدود 45 هزار و 300 عنوان در 90 هزار و 200 جلد کتاب در مجموعه کتب فارسی و عربی وجود دارند که برخی از آن ها همچون یک جلد قرآن کریم که به چاپ هامبورگ رسیده و در سال 1694 میلادی انتشار یافته، کتاب اقانون فی الطب ابوعلی سینا که به چاپ رم رسیده و در سال 1593 میلادی انتشار یافته و کتاب تحریر اصول الاقلیدوس نصیرالدین طوسی که در سال 996 میلادی به چاپ قسطنطنیه رسیده است از آثار بسیار نفیس و ارزشمند این مجموعه به شمار می آیند.

حتی در کتابخانه ملک می توان کتاب هایی به زبان های انگلیسی، ایتالیایی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، دانمارکی، ترکی، رومانیایی، لهستانی، سوئدی و… یافت کرد. اگر در کتابخانه موزه ملک در حال جستجو باشید، بخشی را خواهید دید که به اسناد تاریخی تعلق داشته و در آن بیش از 64 هزار برگ سند وجود دارند که شامل مکاتبات شخصی و خصوصی، فرمان ها، اسناد حقوقی، احکام، اسناد مالی، مکتوبات اداری و دیوانی و… می شوند. یکی از ارزشمندترین و تاریخی ترین گنجینه ای که در کتابخانه و موزه ملی ملک وجود دارد رونوشت فرمان محدعلی شاه قاجار است که در رابطه با خدمات مشروط به تعطیل شدن مجلس می باشد و قدمت این نامه به سال 1327 هجری قمری می رسد.

مجموعه مواد دیداری و شنیداری

یکی بخش های جدیدی که به مجموعه موزه ملی ملک اضافه شده است، مجموعه دیداری و شنیداری است که در سال 1390 هجری شمسی در این مجموعه تاسیس شد که در آن بالغ بر 693 عنوان در 974 نسخه لوح فشرده، پوستر، کاتالوگ و… وجود دارند.

کتابخانه دیجیتال مجموعه ملک

یکی دیگر از بخش های جدیدی که به مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک اضافه شده است، کتابخانه دیجیتال ملک می باشد که در مهر ماه 1386 هجری شمسی در این مجموعه راه اندازی شد. از آثاری که در این بخش وجود دارند می توان به کتاب های فارسی، عربی، انگیسی، آلمانی، فرانسوی، نسخه های خطی و چاپ سنگی و… اشاره نمود که به صورت دیجیتالی در اختیار بازدیدکنندگان قرار می گیرند. همچنین تا اواخر سال 1392 هجری شمسی تمام آثار خطی در این کتابخانه دیجیتال آماده شده اند و در اختیار بازدیدکنندگان و علاقه مندان قرار گرفته اند.

اهداف کلی از ساخت کتابخانه ملک

کتابخانه ملی ملک اهدافی را برای ساخت در نظر داشت که شامل موارد زیر می شوند:

1. پیشبرد معارف
2. اجرای وقف ‌نامه ملک و آشکارسازی فرهنگ وقف
3. حراست و حفظ گنجینه کتابخانه
4. گردآوری، به هنگام ‌سازی و توسعه منابع کتابخانه
5. نگهداری، بازشناسی و معرفی آثار فرهنگی هنری ادوار گذشته
6. گردآوری مجموعه نفایس و آثار هنری متناسب با گنجینه به میراث نهاده‌ شده واقف

امکانات مختلف مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک

مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک از امکانات مختلفی بهره می برد که شامل موارد زیر می شوند:

• کارگاه های آموزشی
• محل برگزاری نمایشگاه ها
• راهنما
• سرویس بهداشتی

زمان بازدید و قیمت بلیط کتابخانه و موزه ملی ملک

اگر قصد بازدید از مجموعه موزه ملی ملک را دارید می توانید در نیمه اول سال در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8:15 صبح الی 16:45 بعد از ظهر و روزهای پنجشنبه از ساعت 8:15 صبح تا 15:45 بعد از ظهر و در نیمه دوم سال در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8:30 الی 16:15 بعد از ظهر و در روزهای پنجشنبه از ساعت 8:30 صبح تا 15:15 بعد از ظهر از مجموعه دیدن کنید. به یاد داشته باشید مجموعه موزه ملی ملک در روزهای جمعه و تعطیلات رسمی باز نیست. برای ورود به مجموعه نیز می بایست هر نفر بلیطی به قیمت 2 هزار تومان تهیه نمایند.

کتابخانه و موزه ملی ملک کجاست و مسیر دسترسی به آن

کتابخانه و موزه ملی ملک در یکی از شلوغ ترین خیابان های مرکز شهر تهران به نام خیابان امام خمینی قرار داشته که بهترین مسیر دسترسی به آن استفاده از وسایل نقلیه عمومی می باشد. اگر می خواهید برای رسیدن به این مجموعه از مترو استفاده کنید می بایست سوار ممترو خط تجریش – کهریزک و یا خط فرهنگسرا – صادقیه شده و در ایستگاه امام خمینی پیاده شده و مسیرتان را به صورت پیاده به سمت غرب ادامه دهید. هنگامی که سردر باغ ملی مقابل شما نمایان شد، وارد میدان مشق شده تا به این مجموعه فرهنگی تاریخی برسید. همچنین می توانید در ایستگاه مترو حسن آباد پیاده شوید و مسیرتان را به صورت پیاده به سمت شرق و در خیابان امام خیمنی ادامه دهید. در نهایت سردر باغ ملی را که مشاهده کردید وارد میدان مشق می شوید و این مجموعه را خواهید دید. علاوه بر مترو نیز می توانید از اتوبوس هایی که مسیرشان به پایانه امام خمینی، فیاض بخش و قورخانه می خورد برای رسیدن به این مجموعه استفاده کنید.

آدرس کتابخانه و موزه ملی ملک: استان تهران، خیابان امام خمینی، میدان مشق، مقابل ساختمان وزارت امور خارجه

شماره تماس کتابخانه و موزه ملی ملک: 66751291-021