کاخ نیاوران

کاخ نیاوران یا باغ نیاوران یک مجموعه فرهنگی و تاریخی است که در شمال شهر تهران واقع شده است. در این مجموعه چند کاخ و و موزه و یک کتابخانه وجود دارد. یکی از نکات جالب در این مجموعه تاریخی وجود آثاری از هنرمندان درجه یک دوران مدرن اروپا و امریکا در موزه های آن است. کاخ نیاوران یکی از کاخ های بر جای مانده از دوران پهلوی است که در شمال شرق باغ نیاوران واقع شده است. این کاخ آخرین اقامتگاه شاه مخلوع ایران و خانواده اش بوده است. سه مجموعه کاخ تاریخی در تهران وجود دارد که باغ و کاخ نیاوران یکی از آن ها است و کاخی ییلاقی برای خاندان پهلوی به شمار می آید. پس از انقلاب اسلامی ایران مجموعه باغ و کاخ نیاوران تبدیل به موزه شد. تا سال 1387 مجموعه کاخ نیاوران به طور مشترک با کاخ سعدآباد مدیریت می شد ولی چندین سال است که این مجموعه از کاخ سعدآباد مستقل شده است. مجموعه باغ و کاخ نیاوران آثار و بناهایی از دو دوره تاریخی و پهلوی را در خود جای داده است. علاوه بر موزه ها و کاخ ها در این مجموعه باغ وسیعی وجود دارد که درختانی قطور و سر به فلک کشیده را دارد. ثبت کاخ نیاوران در خرداد ماه سال 1377 اتفاق افتاد.

تاریخچه باغ و مجموعه کاخ نیاوران

باغ نیاوران یکی از ییلاق های تابستانی پادشاهان قاجار به شمار می آمد. قاجارها کاخ صاحب قرانیه را در نیاوران ساخته بودند که در حال حاضر تبدیل به یکی از کاخ_موزه های باغ نیاوران شده است. مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران بخشی از باغ صاحب قرانیه محسوب می شود. مجموعه باغ و کاخ نیاوران در منطقه شمیرانات تهران واقع شده است. این منطقه در گذشته شامل بافت شهری تهران نمی شد و بخشی از مناطق روستایی خارج از شهر تهران به حساب می آمد. شمیرانات به علت مجاورت داشتن با کوه و رودخانه دارای آب و هوایی بسیار خوش و خرم بود. فتحعلی شاه قاجار تصمیم گرفت برای گذراندن تابستان ها در این منطقه ییلاقی یک باغ و کاخ را در آن جا بنا نهد. یک روایت وجود دارد که می گوید این پادشاه قاجار دستور داد تا در محل نی زار های اطراف روستایی به نام “گرده وی” که در محدوده شمیرانات و نیاوران امروزی وجود داشت یک کاخ، ساخته شود. در این روستا نی زارهای فراوانی وجود داشت و به همین خاطر آن جا را نی آوران و در اصطلاح امروزی نیاوران می نامند. از آن جایی که این مجموعه تاریخی و فرهنگی در دوره سلطنت ناصرالدین شاه مشرف به یک دشت بزرگ بوده است و از قصری که درون آن ساخته شده بود می شد تمام شهر تهران را مشاهده کرد نام این کاخ را جهان نمای نیاوران نامیده بودند.
این قصر چندین اتاق و ایوان با صفا داشته است و حوض های پر آب با فواره های زیبا در داخل و خارج کاخ قرار داشتند. کاخ جهان نمای نیاوران در اواخر سده سیزدهم خراب شد و به جای آن عمارت صاحبقرانیه ساخته شد. فردی به نام علی اکبر چاپارباشی نوشته که بزرگترین خیابان آن زمان را برای وصل کردن باغ های اطراف به تهران ساخته شده است و دو سوی این خیابان ها درخت کاری و گل کاری شده است. نوشته های فووریه پزشک یهودی ناصرالدین شاه نیز موید حرف های چاپارباشی است. در کتاب اعتماد السلطنه نیز آمده است که این خیابان دو فرسخ طول داشت و عمارت صاحب قرانیه را به باغ سلطنت آباد و ضرابخانه و قورخانه و سپس دروازه شمیران اتصال داد. باغ سلطنت آباد و ضرابخانه همان خیابان های پاسداران و سلطنت آباد امروزی هستند.
قاجارها علاوه بر کاخ صاحب قرانیه کوشک احمدشاهی را هم در نیاوران ساختند. در حقیقت کوشک احمد شاه، آخرین بنایی از که سلاطین قجر در این باغ ساختند. پس از انقراض قاجارها و قدرت یافتن پهلوی دوم کاخ نیاوران و باغش متروکه باقی ماندند تا آن که در سال 1337 محمدرضا شاه پهلوی دستور داد کاخ صاحب قرانیه را ویران کنند و به جایش کاخ نیاوران امروزی را بسازند. بر اساس عکس های هوایی که در سال های 1335 و 1341 گرفته شده است می توان باغ نیاوران را به سه قسمت جنوبی، شمالی و محدوده پیرامون کاخ که پیونددهنده دوقسمت شمالی و جنوبی است، تقسیم کرد. بخش شمالی بیشترین تغییرات را در طول تاریخ داشته است. علت این امر را باید به خاطر ارتباط با حرم دانست. بخش میانی باغ که محدوده پیرامون عمارت صاحبقرانیه است، تغییرات زیادی کرده و برای درک طرح باغ با اهمیت است. عکس های تاریخی و مطالعات اخیر نشان میدهد که شیب طبیعی زمین در شرق و غرب کاخ بسیار تند بوده است؛ گویی صاحبقرانیه بر قله یک کوه قرار دارد. جدای از دو باغ شمالی و جنوبی، صاحبقرانیه بخش وسیعی در مرکز شامل چهار بخش دارد که حول عمارت اصلی سازماندهی شده است. فضاهای مهمی از محوطه غربی عمارت صاحبقرانیه تخریب و یا جایگزین شده اند.

اسرار کاخ نیاوران

طبق آنچه که فورریه نوشته است پس از عبور از حیاط که دیوارهایی کم ارتفاع داشت به محل سکونت قراولان و خدمه می رسیدیم. پس از آن با عبور از زیر یک طاق باغی که منتهی به نمای شمالی قصر می شده است، رخ می نمایاند. برای ورود به عمارت اصلی صاحبقرانیه باید از حیاط شمالی وارد شد. از این حیاط تنها ردی در عکس هایی باقی مانده که در سال های 1335 و 1341 گرفته شده است.

در غربی ترین بخش باغ نیاوران جلوخان صاحب قرانیه قرار داشته است که در آن زمان مراسم تعزیه در آن بر پا می شده است و تصاویری از برپایی مراسم تعزیه در جلوخان صاحبقرانیه بر جای مانده است که در ادامه می توانید مشاهده نمایید. بخش هایی از حیاط متصل به جلوخان اکنون در نیاوران باقی مانده است که اگر آن را بخواهیم با عکسی قدیمی که از آن دوران بر جای مانده است مقایسه کنیم متوجه برخی از تفاوت ها خواهیم شد از جمله حذف شدن نظرگاهی که در بالای سقف شیب دار قرار داشته است. در این نظرگاه که امروزه اثری از آن باقی نمانده است شاه قاجار می نشسته است و اجازه حضور به دیگران در حیاط می داده است و در ایام عزارداری از این قسمت به تماشای مراسم تکیه می نشسته است.

معرفی کاخ نیاوران

در گوشه شمال شرقی باغ نیاوران کاخ نیاوران قرار گرفته است. کاخ نیاوران در زمان حکومت پهلوی دوم بر روی کاخ های بر جای مانده از دوران قاجار ساخته شد. به همین خاطر بخش هایی از این کاخ ویران شد و کاخ نیاوران با ساختاری مدرن و به سبک خانه ها و نه کاخ های غربی به منظور سکونت خاندان پهلوی ساخته شد. طراحی این بنا را فردی به نام محسن فروغی انجام داده است. استاد عبداللهی گچبری کاخ نیاوران، استاد علی اصغر آینه کاری و استاد ابراهیم کاظم پور کاشی کاری نمای خارجی کاخ نیاوران را انجام داده است. طراحی دکوراسیون کاخ نیاوران و ساخت مبلمان آن توسط یک گروه فرانسوی صورت گرفته است. به همین خاطر هنگام ورود و گشت زدن در کاخ نیاوران آن چنان رنگ و بوی هنرهای ایرانی به چشم نمی آید.
در طبقه هم کف بنای کاخ، یک سرسرای بزرگ قرار دارد که همه تمامی اتاق ها دسترسی دارد. در حقیقت همه اتاق های کاخ نیاوران دور تا دور این سرسرا قرار گرفته اند. از جمله اتاق های متفاوتی که در این کاخ وجود دارد ولی تا پیش از آن در هیچ کاخ ایرانی وجود نداشته است می توان به سینمای اختصاصی، اتاق غذاخوری، تالار آبی، دفتر منشی فرح دیبا و اتاق کنفرانس اشاره کرد. اتاق های انتظار، پذیرایی، اتاق خواب لیلا و اتاق ندیمه اش، اتاق خواب و استراحت نیمروزی محمدرضا پهلوی، اتاق های لباس و آرایش فرح پهلوی و نیز اتاق های سایر فرزندان شاه و ندیمه های شان از جمله دیگر اتاق هایی است که در بنای کاخ نیاوران وجود دارد.
در این کاخ مجموعه نفیسی از آثار و نقاشی های هنرمندان طراز اول ایرانی از جمله مسعود عربشاهی و نیز برخی از هنرمندان مشهور اروپایی و غربی وجود دارد. ظروف چینی کارخانه های سور فرانسه و رزنتال آلمان از جمله دیگر اشیایی هستند که در موزه کاخ نیاوران نگهداری می شوند و در معرض دید عموم مردم قرار دارند. دو گوبلن فرانسوی که متعلق به سده های 17 و 18 میلادی هستند بر دیوارهای ضلع جنوب غربی کاخ نیاوران دیده می شوند. یکی دیگر از بخش های موزه کاخ نیاوران به نمایش پارچه اختصاص دارد. شما می توانید در این بنای تاریخی انواع مختلف پارچه ها از زربافت و ساتن و ابریشم و سوزن دوزی گرفته تا پارچه های نفیس اهدایی کشورهای مختلف آسیا و اروپا را مشاهده نمایید.

کاخ نیاوران پس از انقلاب اسلامی

در جریان انقلاب اسلامی در سال 1357 کاخ نیاوران توسط نیروهای حزب اللهی تسخیر شد ولی در سال 1360 به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده شد. در سال 1365 کاخ موزه نیاوران بازگشایی شد و سه سال بعد در آن یک مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی در بخش مدرسه اش راه اندازی شد. در سال 1366 فضاهای جانبی مدرسه عالی میراث فرهنگی تبدیل به یک خوابگاه پسرانه شد. با گذشت زمان، بناهای قاجاری موجود در باغ نیاوران از جمله کاخ موزه نیاوران، کوشک احمد شاه و نیز کاخ مشهور صاحب قرانیه به عنوان موزه و محل بازدید گردشگران بازگشایی شدند. البته امکان بازدید عموم مردم از کتابخانه سلطنتی کاخ نیاوران از سال 1383 امکان پذیر شد و خودروهای اختصاصی خاندان پهلوی از سال 1391 در قالب موزه به نمایش درآمدند.

تعطیلی 6 ساله کاخ نیاوران

از دی ماه سال 1382 تاسال 1388 کاخ نیاوران تعطیل شد. هدف از این تعطیلی مرمت و بازسازی تزئینات بنا بود. در این مدت آسانسور، سیستم تهویه هوا، کفپوش های کاخ نیاوران، مبلمان ها، آینه و گچ کاری ها و حتی اشیای موزه مورد مرمت و احیا قرار گرفتند و سیستم دوربین مداربسته نیز به این مجموعه تاریخی و فرهنگی اضافه شد. پس از انجام تمامی این تعمیرات و تغییرات از اسفند ماه سال 1388 کاخ نیاوران برای بازدید عموم مردم و گردشگران بازگشایی شد.

معماری کاخ نیاوران

مساحت کاخ نیاوران حدود 9000 متر مربع است و دو طبقه و نیم دارد. محسن فروغی که در دوران پهلوی رئیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده است معماری کاخ نیاوران را انجان داده است. این کاخ تنها بنای سلطنتی است که سقف متحرک و باز شونده دارد. بارزترین ویژگی که باعث می شود کاخ نیاوران با سایر کاخ های باقی مانده از شاهان گذشته در ایران متفاوت به نظر بیاید آن است که معماری کاخ نیاوران به شدت ساده است و بیشتر از اینکه به معماری کاخ شباهت داشته باشد شبیه معماری یک خانه بسیار بزرگ با مساحت بالا است و کم ترین میزان تاثیر از هنر ایرانی و تزئینات آن را دارد. البته بیشتر از هر کاخ تاریخی دیگر، از سبک معماری مدرن غربی تاثیر پذیرفته است. کاخ نیاوران از آن جایی که تفاوت زمانی چندانی با زمان حاضر ندارد و سازندگان آن به شدت تحت تاثیر غرب بوده اند فضا و معماری به شدت مدرن دارد. به گونه ای که هنگام ورود به آن و قدم زدن در فضای آن به شما این احساس دست نمی دهد که در یک فضای تاریخی گام برمی دارید. به همین خاطر در میان بازدیدکنندگان کاخ نیاوران می توان افرادی را دید که اساسا علاقه ای به گردشگری در محیط بناهای تاریخی ندارند و بیشتر به جهت لذت بردن از فضای باغ و مشاهده فضای لاکچری و مدرن داخل کاخ نیاوران به آن جا آمده اند. البته یکی از نکات جالب توجه دیگر در خصوص معماری و فضای کاخ نیاوران آن است که می توان با دیدن فضای همزمان کاخ صاحب قرانیه و کاخ نیاوران در فضای یک باغ تضاد شدید سلیقه دو پادشاه ایرانی که هر دو توسط مردم از قدرت خلع شدند را ببینید. از یک سوی فضای ایرانی اروپایی کاخ صاحب قرانیه سلیقه ناصرالدین شاه را به نمایش می گذارد و از سوی دیگر فضای مدرن غربی کاخ نیاوران، حال و هوای متفاوتی در مقایسه با سایر کاخ های ایرانی را نشان می دهد. در ادامه جزئیات بیشتری از معماری این کاخ خواهیم آورد. با لوکس ویلا همراه باشید.

مصالح به کار رفته در کاخ نیاوران

کف بنای کاخ نیاوران با سنگ های گرانیت پوشیده شده است. از آن جایی که فرآوری و نیز برش سنگ های گرانیت که در اصلاح فارسی به سنگ خاره مشهورند بسیار دشوارتر است از سنگ آهک که استفاده از آن در ساخت بنا رایج می باشد و از سوی دیگر سنگ گرانیت، دوام و طول عمر بیشتری دارد به همین خاطر بسیار گران قیمت تر از سایر سنگ ها است.
سقف کاخ نیاوران از جنس آلومینیوم است و حالت متحرک دارد. در برخی از مواقع مدیران کاخ نیاوران سقف آن را برای بازدیدکنندگان می گشایند. در کاخ نیاوران علی رغم بسیاری دیگر از بناهای تاریخی ایرانی از مصالح سنتی ایرانی که مقاومتی عجیب در طول تاریخ داشته اند استفاده نشده است. همچنین برخی از تدابیری که برای کنترل مصرف انرژی و بی نیاز شدن ساکنان عمارت های تاریخی از دستگاه های سرمایشی و گرمایشی در اصول معماری ایرانی وجود دارد در کاخ نیاوران به کار برده نشده است. به بیان بهتر کاخ نیاوران را شاید نتوان یک بنای ایرانی دانست. حتی دکوراسیون داخلی این کاخ توسط هنرمندان غربی طراحی شده است.

بخش های مختلف کاخ نیاوران

کاخ نیاوران از دوطبقه و یک زیرزمین نیم طبقه تشکیل شده است. در هر طبقه از کاخ نیاوران بخش هایی از این کاخ قرار دارد که در ادامه یادداشت به معرفی و تشریح هر کدام و اشیای تاریخی موجود در آن ها خواهیم پرداخت. بسیاری از اشیای موجود در کاخ نیاوران، اهدایی کشورهای مختلف جهان هستند و بر ای این کاخ به صورت اختصاصی تولید و ساخته شده اند. برخی دیگر از اشیای درون کاخ نیاوران نیز دارای قدمت تاریخی بسیار بالا هستند و از موزه های مختلف به این کاخ آورده شده اند. با لوکس ویلا همراه باشید. سالن اصلی پذیرایی کاخ نیاوران و سینمای اختصاصی خاندان پهلوی در طبقه اول کاخ نیاوران واقع شده اند.

سالن سینمای اختصاصی کاخ نیاوران

سالن سینمای اختصاصی این کاخ 400 متر مربع است و امکانات کافی برای اکران و نمایش فیلم ها را داراست البته پرده آن خیلی بزرگ نیست و صداپردازی آن نسبت به امکان روز سینمای جهان در آن دوران بسیار معمولی بوده است. امکان بازدید از سینمای اختصاصی کاخ نیاوران از سال 1395 برای گردشگران محیا شد. مرمت و احیای سالن سینمای اختصاصی تا مدت ها از سوی مدیران کاخ نیاوران نادیده گرفته شده بود. البته اکنون نیز امکان ورود به آن و تماشای فیلم در آن همچنان ممنوع است.

سالن پذیرایی کاخ نیاوران

سالن پذیرایی کاخ نیاوران و اتاق های اطرافش امروزه تبدیل به موزه هایی شده است که در آن هدایای مختلفی که به خاندان سلطنتی تقدیم شده است نگهداری می شود. البته برخی از آثار هنری و تاریخی که توسط فرح پهلوی از موزه ها و هنرمندان غربی خریداری شده بود نیز در آن برای عموم به نمایش در می آیند. اکثر ظروفی که در این موزه نگهداری می شوند ویژگی های منحصر به فردی دارند و این ویژگی های منحصر به فرد می توانند به نشان دهنده برخی از حوادثی باشند که در طول آن برهه از تاریخ رخ داده است. در ادامه این یادداشت به برخی از مهم ترین آثار این موزه اشاره می کنیم.

ظروف چینی

ظروف چینی غذاخوری فرانسوی متعلق یه قرن نوزدهم میلادی که بر روی آن ها نقوشی از ناپلئون بناپارت و خانواده سلطنتی فرانسه قدیم تصویر شده است. سرویس های غذاخوری چینی دارای تزئینات آب طلا و با آرم تاج سلطنتی و شیر و خورشید و تاج که متعلق به کارخانه باواریا هستند نیز از جمله ظروف موجود در کاخ نیاوران هستند. ظروف چینی مطلا با نقوش گل و برگ که از کارخانه سور فرانسه خریداری شده اند نیز در موزه کاخ نیاوران نگهداری و نمایش داده می شود.کارخانه هرندهونگاری مجارستان نیز ظروفی با نقش پرندگان به خاندان پهلوی اهدا کرده است. کارخانه اسپود انگلستان نیز ظروفی را با آرم تاج و شیر و خورشید برا حاشیه گل های لوتوس طلایی در زمینه آبی به طور اختصاصی برای خاندان پهلوی ساخته بود که امروزه در کاخ نیاوران برای بازدید عموم به نمایش درآمده اند.

گنجینه ای نفیس از فرش های ایرانی

گنجینه ای از فرش ها و قالی های نفیس ایرانی که توسط هنرمندان طراز اول این حوزه در مناطق مختلف بافته شده اند. یکی از مشهورترین فرش های موجود در این گنجینه یک قالی کرمانی است که با دستان هنرمند استاد علی کرمانی بافته شده و در آن چهره پادشاهان و مشاهیر مختلف ایرانی در ادوار مختلف تاریخ از دوران هخامنشیان تا قاجار نقش شده است. این فرش چندین تفاوت عمده با دیگر فرش های ایرانی دارد و یکی از واضح ترین تفاوت های آن با این است که به جای نقش شمسه یا ترنج در مرکز فرش، یک بیضی کشیده شده است که در آن نقوشی که برگرفته از دوران باستان ایران هستند دیده می شود. البته استفاده از نقوش انسانی در کنار گل و گیاه نیز اتفاقی است که به ندرت در بافت فرش های ایرانی دیده می شود. از آن جایی که پس از ورود اسلام تصویرسازی حرام اعلام شده تا مدت های مدید هنرمندان از تصویر نقش انسان در آثار هنری خودداری می کردند.
هر چند که پای نقاشی و تصویر انسان به مروز زمان در مصور سازی کتب و نقوش ظروف باز شد و در دوران صفویه نقاشی تقریبا هویتی مستقل یافت اما در فرش همچنان استفاده از نقوش انسانی تا به امروز همچنان خط قرمز محسوب می شود. هر چند که امروزه فرش ایرانی هویت مستقل و جذابش را با نقوش انتزاعی از گیاهان که به اسلیمی و ختایی موسوم هستند یافته است. یکی دیگر از فرش های جنجالی کاخ نیاوران، همان فرشی است که نقش و تصویر داستان شیخ صنعان و دختر ترسا در آن بافته شده است.

سفالینه های مارلیک و املش در کاخ نیاوران

برخی از سفالینه های به دست آمده از مناطق باستانی املش و مارلیک که به لحاظ تاریخی بسیار ارزشمند هستند نیز به این موزه آورده شده اند. تپه مارلیک یک محوطه باستانی در استان گیلان است که حدود پنج هزار سال قدمت دارد و اشیای بسیار ارزشمند و مهمی از آن به دست آمده است که در موزه های ایران و جهان نگهداری می شوند. ظروف سفالینه املش نیز حدود سه هزار و پانصد سال قدمت دارند و به خاطر ویژگی های منحصر به فردشان شهرتی جهانی دارند و در بسیاری از موزه های جهان و ایران ظر وف سفالی املش وجود دارند و مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند. البته از دیدگاه برخی از موزه داران بهتر است این سفالینه ها به موزه ایران باستان واگذار شوند تا در کنار سایر آثار دوران باستان به چشم بیایند ولی برخی دیگر نظری کاملا مخالف با این دیدگاه دارند.

آثار هنرمندان معاصر در کاخ نیاوران

یکی از مشهورترین آثار پرویز تناولی مجسمه ساز طراز اول ایرانی، که با نام سقاخانه مشهور شده است در کاخ نیاوران نگهداری می شود آثاری از نقاشی های مشهور چند هنرمند درجه یک نقاشی ایرانی از جمله مسعود عربشاهی و محسن فروغی بر دیوارهای کاخ نیاوران آویخته شده اند. چند تابلوی نقاشی مشهور از هنرمندان غربی را نیز در موزه این کاخ می توان دید که از جمله آن ها می توان به تابلوی سه بانو اثر ماری لورنسن، پرده موتمارتر پاریس اثر الیز مالکت، منظره اثر الفرد سیسیلی، و چهره دو زن که توسط جی گلدرن کشیده شده است اشاره کرد. یک تابلو که در آن چهره فرح دیبا توسط ویدال کورداس نقاشی شده است و نیز یک تابلوی دیگر که در آن چهره محمدرضا پهلوی توسط وی اف درایر به نقش درآمده است، نیز در این موزه نگهداری می شود.

نیم طبقه دوم کاخ نیاوران (اتاق لیلا پهلوی)

این نیم طبقه متعلق به لیلا کوچکترین فرزند خاندان پهلوی بوده است و امروزه با نام اتاق لیلا پهلوی شناخته می شود. لیلا پهلوی در سال 1380 و در سن 31 سالگی اقدام به خودکشی کرد. امروزه در نیم طبقه دوم این کاخ، علاوه بر اتاق لیلا، اتاق کار فرح دیبا و اتاقی که در آن لباس های شخصی و نظامی محمدرضا پهلوی نیز وجود دارد قرار گرفته است. البته در موزه این نیم طبقه، آثاری بسیار شاخص و ارزشمند از حجاری های دوران باستان برجای مانده است که از جمله آن ها می توان به مجسمه بودا، و آثاری که بر روی عاج ماموت های هندی تراشیده اند اشاره کرد. یک نقاشی بسیار زیبا که از متعلق به دربار کریمخان زند بوده است نیز در آن اتاق لیلا پهلوی دیده می شود.

طبقه دوم کاخ نیاوران

در طبقه دوم کاخ نیاوران اتاق های استراحت، مطالعه و پرداختن به امور شخصی قرار گرفته اند. در اتاق شخصی فرح پهلوی لباس های شخصی وی که دو تا از آن ها با هنر سوزن دوزی زنان سیستان و بلوچستان دوخته شده اند به چشم می خواد. اتاق خواب محمدرضا پهلوی از اتاق فرح جدا بوده است. اتاق های فرحناز و علیرضا پهلوی نیز با همراه اتاق ندیمه های شان و حمام های اختصاصی شان در همین طبقه دوم واقع شده اند. یک میز تحریر که مشابه میز تحریر لوئی شانزدهم ساخته شده است در کنار تابلو فرش هایی با چهره رضاخان و تاج الملوک در اتاق نشیمنی که در طبقه دوم کاخ نیاوران واقع شده است دیده می شود. یک مجموعه کامل از نشان ها و درجات ناوگان های نیروی دریایی در اتاق علیرضا پهلوی وجود دارد.علیرضا پهلوی نیز مانند خواهرش لیلا پس از اقدام به خودکشی دارفانی را وداع گفت.

تالار آبی کاخ نیاوران

محوطه تالار آبی کاخ نیاوران در ضلع شمالی این کاخ قرار دارد و بر دیوارهای ان 49 قابچه کاشی کاری نصب شده است. این کاشی های هفت رنگی زیبا در میان آجرها قرار گرفته اند. البته بر اثر عوامل جوی به مرور زمان دچار آسیب های شدید شدند و وسعت تالار آبی حدود 350 متر مربع است. در سال 1978 جیمی کارتر رئیس جمهور آمریکا در آن زمان برای مراسم سال نو به ایران امد و در کاخ نیاوران حضور یافت. مراسم سال نوی آن سال در تالار آبی کاخ نیاوران برگزار شد. امروزه در این بخش از باغ نیاوران نمایشگاه های مد و لباس برگزار می شود. یک موزه پارچه و لباس نیز در مکان فعلی تالار آبی برپا شده است و در ان پارچه های نفیسی که به خاندان پهلوی اهدا شده بود و نیز لباس هایی که درون انبار و سایر بخش های موزه جا نشده بودند، در آن جا به نمایش درآمده است.

بخش های مختلف مجموعه تاریخی فرهنگی نیاوران

البته بر کسی پوشیده نیست که مجموعه تاریخی فرهنگی نیاوران که در باغی به همین نام قرار دارد، علاوه بر کاخ نیاوران موزه ها و کاخ و کوشکی دیگر را نیز در خود جای داده است. برخی از بخش های این مجموعه متعلق به دوران قاجار است و برخی دیگر متعلق به دوران پهلوی است. البته چند موزه در دوران پس از انقلاب با آن چه که از دوران پیشین برخی جای مانده است به این مجموعه اضافه شده است. از آن جایی که برخی از بناهای بازمانده از قاجار توسط خاندان پهلوی تا حدودی تخریب و بازسازی شده اند و مجددا به کار گرفته شده اند به همین خاطر اطلاعات کمی از وضعیت اصلی آن ها در دوران قاجار در دسترس است.

کاخ موزه صاحبقرانیه در باغ نیاوران

همان طور که اشاره شد کاخ صاحبقرانیه در دوران قاجار ساخته شده و محل ییلاقی برای ناصرالدین شاه بوده است. این شاه قاجار دستور داد تا نام این بنا از کاخ جهان نمای نیاوران به صاحبقرانیه تغییر کند. این تغییر نام در سی و یکمین سالگرد سلطنت وی رخ داد. حرمسرای حاجب الدوله، اندرونی، و اتاق های استراحت و خوابگاه از جمله بخش های مختلف کاخ موزه صاحبقرانیه در باغ نیاوران هستند. حرمسرای این قصر در دوران مظفرالدین شاه کوچکتر و در دوران احمدشاه قاجار بسیار کوچک تر شد. علی رغم آن که اکثر پادشاهان دوران قاجار تعداد همسرهای شان سه رقمی بوده است احمدشاه که آخرین فرد از این سلسله بود که به سلطنت رسید به داشتن چهار همسر عقدی، اکتفا کرد. رضا خان تصمیم گرفت تا از صاحب قرانیه به عنوانی محلی برای برگزاری مراسم جشن عروسی محمدرضا پهلوی که در آن زمان ولیعهد بود استفاده کند.
به همین خاطر بخش هایی از این عمارت تخریب و بخش هایی از آن نوسازی شد. ایجاد تغییرات در دورران پهلوی در صاحبقرانیه هشت ماه زمان برد ولی مراسم عروسی در آن برگزار نشد البته در دوران محمدرضا پهلوی نیز تغییرات فراوانی در معماری این بنای تاریخی ایجاد شد.

معماری کاخ صاحب قرانیه

کاخ صاحبقرانیه بر خلاف کاخ نیاوران بر اساس اصول معماری اصیل و سنتی ایرانی ساخته شده است و حرمسرای آن حدود 40 خانه را در خود جای داده است. هر کدام از این خانه ها مشمتل بر چهار اتاق و یک ایوان بودند. از جمله دیگر بخش های بنای صاحبقرانیه می توان به کرسی خانه و شاه نشین اشاره کرد. تمامی تزئینات صاحبقرانیه با بهره گیری از هنرهای سنتی و موتیف های ایرانی انجام پذیرفته است.از گچ بری و آینه کاری گرفته تا پنجره های ارسی با شیشه های رنگی؛ البته از بنای اصلی این کاخ آن طور که در دوران قاجار بوده است تنها چند عکس باقی مانده است.
در ادامه به معرفی بناها و موزه های برجای مانده که اکنون در صاحبقرانیه می توان دید می پردازیم:
سقف دالان ورودی کاخ صاحبقرانیه بسیار بلند است. در سمت راست ورودی این کاخ، راه پله ای وجود دارد که منتهی به اندرونی کاخ می شوند. اولین قسمت اندرونی که پس از بالا رفتن از پله ها با آن برخورد می کنیم، سرسرای غربی است که به دوبخش تقسیم می شود. در سمت راست سرسرای غربی اتاق های کاخ قرار گرفته اند و در سمت چپ آن بخش اداری واقع شده است. سرسرای غربی مملو از آثار هنری است. از گلدان های بزرگ گرفته تا تابلوهای نقاشی در جای جای آن رخ می نمایانند. موضوع اکثر تابلوهای نقاشی موجود در آن جا، شاهزادگان قاجار است. البته نقاشی هایی از مناظر طبیعی اطراف و نیز یک تابلو که تصویری از ریسندگان را در خود جای داده است نیز در کاخ صاحب قرانیه وجود دارد. تابلوی نقاشی ناصرالدین شاه و نیز نقاشی حکیم الملک که توسط کمال الملک کشیده شده اند نیز در این کاخ قرار به نمایش درآمده اند. از جمله نقاشان دیگری که آثارشان در این کاخ دیده می شود به غیر از کمال الملک می توان به صمصام بن ذوالفقار، مهدالحسینی، مهد مصورالملک و استاد موسی اشاره کرد. در صاحب قرانیه گلدان های مسی و مینایی برجای مانده است که متعلق به دوران پهلوی است. البته چند گلدان چینی را نیز در کنار سایر گلدان می توان دید که آن ها متعلق به دوران پهلوی هستند.

موزه حوض خانه

موزه حوض خانه در طبقه زیرزمین کاخ صاحب قرانیه واقع شده است و در آن تابلوهای نقاشی زیبا، قلمدان ها و آثار خوشنویسی نفیسی که متعلق به دوران قاجار است به نمایش درآمده ایت. از جمله مهم ترین آثاری که در این موزه دیده می شود تابلوی مشهور حوضخانه اثر کمال الملک است. البته نقاشی های زیرلاکی و میناکاری هایی که بعد از دوران قاجار دیگر تولید نشدند را می توان در این موزه مشاهده کرد. اهمیت این موزه بیشتر از این جهت است که در آن آثاری را می توان دید که اکثرشان در یک دوره تاریخی خلق شده اند  و به لحاظ شباهت فرم و بهم پیوسته بودن محتوای شان اطلاعات جالبی را از هنر دوران قاجار در اختیار علاقمندان قرار می دهند.

کوشک احمدشاهی

کوشک احمدشاهی به عنوان یک استراحتگاه ییلاقی برای آخرین پادشاه قاجار ساخته شده بود که در زمان رضاخان تبدیل به اتاق کار وی شد. شاید اگر بگوییم این کوشک برای علاقمندان به آثار تاریخی زیباترین بخش مجموعه تاریخی فرهنگی کاخ نیاوران است اغراق نکرده ایم. چرا که تزئینات آجرکاری و ستون ها و ایوان های آن، همه و همه شکوه هنر و معماری ایرانی را می توانند آشکار نمایید. حتی درختکاری های اطراف آن نسبت به سایر بخش های کاخ، از جذابیت و نظم بیشتری برخوردارند. در ایوان شمالی این کاخ نقش کهن شیر و خورشید از طریق گچ بری به نمایش گذاشته شده است. در طبقه دوم کوشک ایوان سرای موسیقی در فضایی چهارگوشه ساخته شده است. مساحت کوشک احمدشاه حدود هشتصد متر مربع است.

موزه جهان نما در باغ نیاوران

این موزه در سال 1355 به منظور نگهداری هدایایی که به فرح دیبا تعلق می گرفت ساخته شده است. موزه جهان نما در باغ نیاوران آثار متنوعی از فرهنگ و هنر ایران و دیگر نقاط جهان را در خود جای داده است. این موزه در طبقه هم کف چهار سالن دارد و در زیرزمین آن نیز یک سال وجود دارد. بر روی سقف چوبی تالار میانی موزه جهان نما، نقوش گل و مرغ دیده می شود. در این موزه آثار شاخص ترین هنرمندان جهان از جمله سالوادور دالی، آگوست رنوار، پل گوگن و پیکاسو در کنار آثار هنرمندان طراز اول ایرانی از جمله بهمن محصص، سهراب سپهری، حسین زنده رودی، پرویز تناولی و … دیده می شوند.

کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران

یک کتابخانه اختصاصی در مجاورت ضلع شمال شرقی کاخ نیاوران در سال 1355، با مساحت 770 متر مربع راه اندازی شد. تنها خاندان سلطنتی حق استفاده از این کتابخانه را داشتند و مردم عادی حق ورود به آن را نداشتند. در یان کتابخانه حدود چند ده هزار کتاب موجود است. البته یک مجمعوعه بزرگ از آثار نقاشی، مجسمه، نسخ خطی و حتی آلات موسیقی در آن وجود دارد. در این کتابخانه ادبیات ایران و فرانسه بیشتر از ادبیات سایر ملل مورد توجه قرار گرفته است. در زمان حاضر نیز از این کتابخانه تنها می توان به عنوان موزه بازدید به عمل آورد و امکان مطالعه کتاب های آن موجود نیست. البته تمام کتاب های آن در سال 1381 با دقت دسته بندی شده است.

موزه خودروهای اختصاصی شاه پهلوی در کاخ نیاوران

تمامی خودروها، ماکت خودروها و نیز موتورسیکلت های باقی مانده از نسل های مختلف خاندان پهلوی در موزه ای به مساحت 200 متر مربع در ضلع شمال غربی باغ نیاوران گردآوری شده اند و از سال 1391 برای بازدید عموم به نمایش درآمده اند. این موزه در محل گاراژ قدیمی کاخ نیاوران و در فاصله 500 متری از آن افتتاح شده است. تمامی خودرهای موجود در این موزه کلاسیک و آنتیک هستند، و کاربردشان تفریحی و ساحلی است. به غیر از دو خودروی رولزرویسی که قبلا متعلق به محمدرضا پهلوی بوده اند. اکثر خودروها و موتورهای موجود در موزه خودروهای اختصاصی محمدرضا پهلوی در کاخ نیاوران متعلق به فرزندان شاه پهلوی است. یک خودروی الکتریکی ویژه گلف از جمله مواردی است که احتمالا تنها در سواحل دریای خزر مورد استفاده قرار می گرفته است.

باغ موزه کتیبه های نیاوران

در ضلع شرقی باغ نیاوران یک موزه از سنگ نوشته های (کتیبه ها) متعلق به ایران باستان وجود دارد. در این موزه مجموعه ای نفیس از 43 سنگ نوشته از دوران مادها و ساسانیان موجود است. البته چند کتیبه باستانی غیرایرانی متعلق به سومریان و آشوریان نیز در باغ موزه کتیبه های نیاوران وجود دارد. از جمله شاخص ترین این کتیبه ها می توان به کتیبه موبد کرتیر که به دوران ساسانیان تعلق دارد و نیز کتیبه های شاپور در نقش رستم و نقش رجب اشاره کرد.

ساعات بازدید و قیمت بلیط کاخ نیاوران

ساعات بازدید کاخ نیاوران: در دو فصل بهار و تابستان ساعات بازدید از کاخ نیاوران 9 صبح تا 19 است و در پاییز و زمستان درهای آن از ساعت 8 صبح تا 17 به روی گردشگران ایرانی و خارجی باز است. یکی از پرسش های متداول در رابطه با این مجموعه فرهنگی تاریخی آن است که کاخ نیاوران جمعه ها باز است؟ پاسخ آن است که به این کاخ همه روزه به غیر از ایام سوگواری پذیرای بازدیدکنندگان است. ایام سوگواری که مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ نیاوران در آن تعطیل است عبارتند از چهاردهم خرداد، 21 رمضان، عاشورا و تاسوعای حسینی و بیست و هشتم صفر

قیمت بلیط ورودی برای ورود به باغ نیاوران: برای گردشگران ایرانی قیمت بلیط کاخ نیاوران 5000 تومان و برای گردشگران خارجی 50000 تومان است. البته به منظور بازدید و گردش در هر کدام از کاخ و موزه های موجود در این مجموعه باید ورودی جداگانه پرداخت شود.

آدرس کاخ نیاوران کجاست و مسیر دسترسی به آن

کاخ نیاوران یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری تهران به شمار می آید و سالانه گردشگران بسیار زیادی به بازدید از آن می روند. از سه طرف می توان به کاخ نیاوران دسترسی پیدا کرد. یکی از ورودی های کاخ نیاوران در ابتدای خیابان باهنر قرار دارد اگر از خیابان باهنر بخواهید وارد باغ نیاوران شویدبه ضلع شرقی آن می رسید. دو مسیر دیگر برای رفتن به کاخ نیاوران از سمت تجریش و پاسداران است. اگر بخواهید با مترو به کاخ نیاوران بروید باید در ایستگاه متروی تجریش پیاده شوید و سپس با اتوبوس ها و یا تاکسی های موجود در همان اطراف به سمت میدان باهنر بروید.
اگر می خواهید با اتوبوس به کاخ نیاوران بروید باید سوار خط بی آر تی راه آهن به تجریش شود و سپس از میدان تجریش با اتوبوس یا تاکسی خود را به باغ نیاوران برسانید. اما اگر می خواهید با خودروی شخصی به کاخ نیاوران بروید بهتر است از سمت میدان تجریش به سوی خیابان شهرداری برانید تا به میدان قدس برسید و از آن جا وارد خیابان نیاوران شوید و تا میدان نیاوران بروید. پس از رسیدن به میدان نیاوران به سمت ضلع شمالی میدان برانید. در ادامه می توانید مسیر دستیابی به این مجموعه فرهنگی تاریخی را مشاهده نمایید.

آدرس کاخ نیاوران: تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران
تلفن کاخ نیاوران: 15-22282012

[vc_row][/vc_row][vc_column][/vc_column]

[vc_row][/vc_row][vc_column][/vc_column][vc_column_text]