قلعه سنگی رباط کریم

قلعه سنگی رباط کریم یا کاروانسرای سنگی رباط کریم از بناهای تاریخی رباط کریم است که قدمت آن به دوره سلجوقیان می رسد و از جاذبه های تاریخی رباط کریم به شمار می آید. رباط کریم که خود یکی از مهمترین شهرستان های اطراف تهران به لحاظ تاریخی می باشد، انواع جاذبه های دیدنی و بناهای تاریخی متنوع در نقاط مختلفی از آن وجود دارند که قدمت آن ها به دوره های مختلف مربوط می شود. به همین جهت، جاذبه های دیدنی رباط کریم اغلب مورد توجه تاریخ شناسان و علاقه مندان به تاریخ می باشد که به بازدید از آن ها در رباط کریم اقدام می کنند. در ادامه این مطلب با لوکس ویلا همراه باشید تا با قلعه سنگی رباط کریم که از دیدنی های رباط کریم در حاشیه رودخانه شور قرار گرفته است، آشنای شویم.

قلعه سنگی رباط کریم کجاست و مسیر دسترسی

قلعه سنگی رباط کریم جزء جاذبه های دیدنی رباط کریم بوده که در دهستان امامزاده ابوطالب، بخش مرکزی و شهرستان رباط کریم جای گرفته که حتی به شهر جدید پرند نیز نزدیک بوده و در ضلع شرقی خیابان این شهرک قرار دارد. این قلعه تاریخی در مسیر اتوبان تهران – ساوه واقع شده که حدود 35 کیلومتر از جنوب غربی تهران فاصله داشته و در حاشیه اتوبان تهران – ساوه می باشد که به راحتی می توانید از تهران به آن دسترسی پیدا نمایید. برای این منظور می توانید وارد اتوبان آزادگان شده و از طریق این اتوبان خود را به آزادراه تهران – ساوه برسانید. در این مسیر تا رسیدن به قلعه به مسیر خود ادامه دهید تا این قلعه تاریخی و سنگی را مقابل خود مشاهده کنید و سپس به بازدید از قلعه اقدام نمایید.

آدرس قلعه سنگی رباط کریم: استان تهران، شهرستان رباط کریم، بخش مرکزی، دهستان امامزاده ابوطالب، ضلع شرقی خیابان شهر جدید پرند

آشنایی با قلعه سنگی رباط کریم

شهرهای مختلفی در اطراف تهران هستند که هر کدام از آن ها به دلایل خاصی مورد توجه قرار گرفته اند. جاذبه ای که در این مطلب می خواهیم به آشنایی با آن بپردازیم قلعه ای سنگی و تاریخی در رباط کریم است که در شهرستان رباط کریم واقع شده و جزء دیدنی های رباط کریم محسوب می شود. این قلعه متعلق به دوره سلجوقیان بوده که در این منطقه ساخته شده و تا کنون در این شهر باقی مانده و امروزه به جاذبه ای دیدنی و تاریخی در رباط کریم تبدیل شده است. اگر از ساکنین تهران هستید و به بازدید از جاذبه ها و بناهای تاریخی علاقه دارید، شهرهای مختلفی در اطراف پایتخت وجود دارند که انواع بناهای تاریخی را در خود جای داده اند.

شهرهایی مانند رباط کریم و شهریار را می توانیم به عنوان مهمترین شهرهای تاریخی اطراف تهران به شمار آوریم؛ چرا که بیشترین تعداد جاذبه های تاریخی و بناهای باستانی را در خود جای داده اند. همانطور که می دانیم، قلعه های قدیمی زیادی در شهرهای متعددی از ایران وجود دارند که امروزه برخی از آن ها تنها بخش هایی از آن ها باقی مانده و در دست فراموشی هستند. این قلعه ها به عنوان بنایی جهت محافظت از مناطق مختلف بودند که یکی از آن ها در رباط کریم قرار داشته و با نام قلعه سنگی رباط کریم شناخته می شود و از روزگارانی که سلجوقیان در حال حکومت در ایران بودند، به یادگار مانده است. خوشبختانه یادگاری های زیادی از دوه های خوشی و ناخوشی ایران در سرتاسر کشور وجود دارند که می توانند ما را با سرگذشت ایران آشنا سازند و قلعه سنگی رباط کریم یکی از آن بناهای تاریخی به حساب می آید.

در واقع کاروانسرای سنگی قلعه سنگی رباط کریم به عنوان مهمترین بنای تاریخی این شهر شناخته می شود و می تواند شکوه و عظمت دوران سلجوقی را به نمایش بگذارد و به لحاظ معماری و تاریخی از ارزش بالایی برخوردار است. دیواره های قدیمی و کهنه آن را می توان در جنوب شهر پرند تهران مشاهده نمود و تنها بنای تاریخی ارزشمند این منطقه به شمار می آید. در زمان های گذشته، به دلایل مختلفی همچون نظامی، اقتصادی، مذهبی و جغرافیایی این قلعه ساخته شده و در دوره های بعدی خود، دارای کاربری های مختلفی بوده و از آن در اشکال گوناگونی استفاده می کردند.

بر اساس تحقیقات و جستجوهایی که در این منطقه توسط تاریخ شناسان مختلفی انجام گردید، زمان احداث این قلعه به دوره آل بویه تخمین زده شده است، اما این موضوع تنها یک احتمال به نظر می رسد. عمارت مرکزی یا شاه نشین در این قلعه، از مهمترین بخش های آن محسوب می شوند که برای ساخت آن از سبک معماری دوره ساسانیان الگوبرداری شده است.

در مقابل نیز، در پی تحقیقات و کند و کاوهایی که در این بنای تاریخی صورت پذیرفته، در اطراف قلعه آثاری کشف شده اند که حتی برخی از آن ها در زیر زمین مدفون شده بودند و می توانند گواه بر زمان شکل گیری متفاوت با دوران آل بویه بوده و به دوران پیش از اسلام تعلق دارند. وجود چنین آثار تاریخی که قدمت آن ها بسیار طولانی بوده، توانسته بر ارزش و اعتبار این قلعه تاریخی نیز بی افزاید. قلعه سنگی رباط کریم در تاریخ 2 بهمن ماه سال 1382 با شماره 10822 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

معماری قلعه سنگی رباط کریم

بنای تاریخی قلعه سنگی رباط کریم نیز همانند بسیاری دیگر از بناهای ساخته شده هم زمان با آن، از مصالحی نظیر سنگ ساخته شده که جزء بناهای پر هزینه نیز به حساب می آید. در زمان های گذشته، بناهایی که از سنگ ساخته می شدند، هزینه زیادی برای آن ساخت آن ها صرف می شد و همچنین ساخت آن ها دشوار تر بود. بسیاری از بناها و برج و بارو های سنگی که در زمان های گذشته ساخته شده اند و تا امروز بقایایی از آن ها به جا مانده اند، اغلب برای به وجود آوردن امنیت و مقاومت در جنگ و ستیزها ساخته می شدند و ساخت آن ها ملزم زمان، هزینه و زحمت زیادی بوده اند.

مهمتر از همه مواردی که نام برده شد، عملیات استخراج سنگ بوده که نیاز به ابزارآلات ساده و دستی بوده و حمل آن ها که با استفاده چهارپایان صورت می پذیرفتند. بناهایی که برای ساخت آن ها از سنگ استفاده می شد، ساخت آن ها به مدت زمان زیادی نیاز داشت و در این میان می توان از قلعه سنگی رباط کریم نام برد که ساخت آن مدت زمانی بسیار طولانی زمان برده و بر اساس اسناد و مدارکی که از این بنای تاریخی به جا مانده می توان دریافت که حدود 200 سال زمان برده است.

لذا به همین جهت، با وجود دشواری ها و محدودیت هایی که برای ساخت بناهای سنگی تاریخی وجود داشت، بناهای محدودی را می توان در شهرهای مختلف ایران پیدا کرد که برای ساخت آن ها از سنگ استفاده شده و تعداد محدودی از آن ها تا کنون باقی مانده اند. نکته ای که در این میان وجود دارد این است که حفاظت از این بناها و مرمت بخش های آسیب دیده آن ها بسیار ضروری می باشند. یک چاه آب در این قلعه سنگی و تاریخی وجود دارد که عمق آن به 40 متر می رسد.

برای ساخت بنای این قلعه از سبک معماری ایران دوره اسلامی استفاده شده که دارای چهار ایوان و یک حیاط مرکزی می باشد. همچنین 4 برج مدور در چهار گوشه بنای قلعه ساخته شده که قطر هر کدام از آن ها به 5 متر می رسند که در وهله اولی که به بازدید از قلعه سنگی رباط کریم اقدام می کنید، توجه شما را به خود جلب خواهند کرد. 4 اتاق در اضلاع چهارگانه این قلعه وجود دارند که از پلان مربعی شکل برخوردار بوده و سقف گنبدی شکل نیز برای آن ها قرار داده شده اند. جالب است بدانید، برای بالا بردن میزان استحکام دیوارهای قلعه، در بخش های میانی دیوارهای اضلاع شمالی، شرقی و غربی 3 نیم برج در نظر گرفته شده اند.

عقیده ماکسیم سیرو درباره قلعه سنگی رباط کریم

بر اساس نوشته ای ماکسیم سیرو که در کتاب کاروانسراهای ایران آمده است، درباره این بنای تاریخی عقیده دارد که از دوران پیش از سلجوقیان این کاروانسرا وجود داشته و معتقد است که قلعه سنگی رباط کریم به عنوان کهن ترین و قدیمی ترین کاروانسرای فلات ایران در محدوده رباط کریم و نزدیک دشت شهریار واقع شده است. برای این قلعه از دیوارهایی بسیار مستحکم و ضخیم استفاده شده بود که ارتفاع آن ها به حدود 2 برابر از ارتفاع دیگر ساختمان های داخل کاروانسرا می رسد و برای ساخت این قلعه تاریخی از پلان ساده و به دور از پیچیدگی استفاده شده است.

چندین اتاق در این کاروانسرا وجود دارند که درب های ورودی آن ها به سمت حیاط مرکزی قلعه می باشند. برای قسمت بالای بدنه دیوارها از تزئیناتی استفاده شده که نشان می دهند پیش از ساخت، برای طراحی آن ها فکر شده تا یک بنای منحصر به فرد و زیبایی طراحی شود. با توجه به موقعیت مکانی این قلعه تاریخی که در نزدیکی دشت های آباد این منطقه قرار گرفته است، می توان دریافت که قلعه سنگی رباط کریم در زمان های گذشته برای سازمان دهی امور حکومتی در منطقه شهریار را مورد استفاده قرار می دادند.

رمز و رازهای قلعه سنگی رباط کریم

قلعه سنگی رباط کریم که از قدیمی ترین و تاریخی ترین بناهای شهرستان رباط کریم به شمار می آید، تحقیقات و کند و کاوهای زیادی در بنای آن انجام شده اند که به رمز و رازهای پیچیده ای رسیده اند. بر اساس یافته هایی که از جستجوهای خود در این قلعه به آن ها رسیده اند، حدس زده می شود که در این قلعه تاریخی، عملیات سری و رمزآلودی انجام می شده که آثار آن ها تا کنون باقی مانده اند. دو کوره ذوب فلز در این قلعه وجود داشت و خاکسترهای رنگی راه نفوذی به بیرون از قلعه نداشتند. 23 اسکلت زدن و مرد و کودکانی در این قلعه کشف شدند که نشان از به قتل رسیدن بر روی آن ها وجود داشت.

اهالی این منطقه بر این باور بودند که این بنا تنها یک قلعه تاریخی بوده و عملیات کاش باستان شناسان توانست این عقیده را تغییر دهد و دیگر این بنا تنها یک بنای تاریخی ساده نباشد. در ضلع شمالی این قلعه یک اسکلت مرد میانسال در کنار یک سکو و حفره زیر خاک دفن شده بود، کشف شد که به عنوان نخستین کشف قلعه سنگی رباط کریم محسوب می شود. در واقع جازه این مرد در زیر خاک و مابین دیوار و کوره پنهان شده بود و بر اثر وجود خاکسترها، جنازه این مرد به فسیل تبدیل شده بود. زمانی که اسکلت مرد کشف گردید، حتی موهای او نیز باقی مانده و صورت سوخته و چانه شکسته و گیجگاهی خرد شده، گواه بر پنهان کردن این جنازه را اثبات می کردند.

دومین موردی که بعد از اسکلت مرد کشف شد، استخوان لگن زنی بوده که در کنار مرد دفن شده بود و سر و صورت نداشت. گویا سر این زن با شمشیر قطع شده بود. در طی عملیات کشف در این قلعه، باستان شناسان و محققان هر چه پیش می فتند، باز هم اسکلت هایی را کشف می کردند که هر یک از آن ها دارای جراحت ها و آسیب هایی بودند. اسکلت دیگری که به کشف رسید، دو اسکلت روی یکدیگر بودند که در یک گور دفن شده و اولین اسکلت به صورت پهلوی چپ و به سمت جنوب و دومین اسکلت به صورت دمر و روی شکم خوابیده دفن شده اند. بر اساس تحقیقاتی که بر روی این دو اسکلت انجام شدند، سن این دو مرد جوان بین 25 تا 30 سال تخمین زده شد.

گور دیگری که به آن رسیدند، دو مرد به همراه یک زن در یک گور دفن شده بودند و پس از تحقیقات، سن آن ها بین 15 تا 16 سال تخمین زده شد. جنازه ها را از زیر خاک ها بیرون کشیدند و به بیست و چهارمین جنازه رسیدند، اما باستان شناسان معتقد بودند که جنازه های دیگری هم در این مکان تاریخی دفن شده اند که هنوز به کشف نرسیده اند و بر اساس حدس هایی که باستان شناسان می زنند، این جنازه ها متعلق به دوران مغول می باشند. حتی در میان عملیات کشفی که در این منطقه صورت پذیرفت، لوازم و ابزار پزشکی نیز یافت شدند که حدس دیگری هم که می توان زد، این است که شاید این جنازه ها همگی طعمه آزمایش های پزشکی بوده اند.

مورد دیگری که علاوه بر جنازه ها کشف شدند، خاکسترهای رنگی بودند که سفید، مشکی، قهوه ای و خاکستری رنگ بودند و به هیچ عنوان از قلعه خارج نمی شدند. زمانی که باستان شناسان در حال تحقیق و جستجو در این محل بودند، 800 نمونه از این خاکسترهای مشکوک را با خود از قلعه خارج کردند و برای انجام آزمایش های لازم، به مرکز پژوهش های شیمی و مهندسی شیمی ایران منتقل نمودند تا بتوانند اطلاعات مفیدی از آن ها کسب نمایند. از جمله روش هایی که برای شناختن و پی بردن به اصل وجود این خاکسترها، استفاده از تکنیک های ذب اتمی می باشند که تتراتیل و تتراتیل سرب را از آن ها تهیه کردند و ماده تیتانیوم را در آن ها احیا نمودند.

در همین راستا دریافتند که خاکسترهای رنگی نشان دهنده ضرب سکه در این محل بوده اند و حتی موادی که به دست آمده بود، می توانستتند گواه بر این امر باشند که برای تولید سکه از آن ها استفاده می کردند. اما باستان شناسان در کشف و جستجوهای خود، هیچ سکه ای را کشف نکردند و بر اساس نظیر کارشناسان برای ضرب سکه در حکومت مرکزی از این قلعه استفاده می شد. از دیگر مواردی که در محوطه بیرونی قلعه سنگی رباط کریم کشف شدند می توان به ابزارها و گوی های سنگی اشاره نمود.

این گوی ها دارای رنگ های قرمز اخرایی و سبز بودند که احتمال می رود از آن ها برای باطل کننده های سحر و جادو و طلسم استفاده می کردند و می توان حدس زد که مغولان در حین جنگ از آن ها برای باطل کردن طلسم به کار می بردند. بسیاری از کسانی که به بازدید از این قلعه تاریخی اقدام کرده اند، این بنا را با نام کاروانسرا شناخته اند و قدمت آن را به دوره ساسانیان تخمین زده اند.