مدت زمان خواندن این مطلب : 8 دقیقه
تکیه بیگلربیگی از قدیمی ترین بناهای تاریخی کرمانشاه است که از روزگار قاجاریان در شهر به یادگار مانده و امروزه به عنوان یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه از آن یاد می شود. این تکیه توسط شخصی به نام عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی احداث شده بود و به همین جهت نام بیگلربیگی را برای آن انتخاب کرده بودند و تا کنون با همین نام شناخته می شود. بناهای تاریخی متعدد و زیادی در شهر کرمانشاه وجود دارند که بسیاری از آن ها متعلق به دوران قاجار بوده و از آن زمان در این شهر به یادگار مانده اند و امروزه به جاذبه دیدنی تبدیل شده اند. بخشی از این شهر به بافت قدیمی اختصاص دارد که بناهای تاریخی متعدد در آن جای گرفته اند که تکیه بیگلربیگی یکی از همان بناهای تاریخی و ارزشمندی است که از دوران قاجار به جای مانده است. در این مطلب با لوکس ویلا همراه باشید تا با این تکیه تاریخی که امروزه جزء دیدنی های تاریخی و قدیمی کرمانشاه تلقی می گردد، آشنا شویم.
تکیه بیگلربیگی یکی از دیدنی های تاریخی و پرطرفدار در شهر کرمانشاه است که در بافت سنتی این شهر که محله فیض آباد نامیده می شود، قرار گرفته و دسترسی به آن هم با وسیله نقلیه عمومی و هم با خودروی شخصی امکان پذیر می باشد. اگر می خواهید برای دسترسی به این مجموعه تاریخی از خودروی شخصی استفاده نمایید، می توانید ابتدا وارد بلوار بهشتی شده و پس از عبور از میدان آزادی، وارد خیابان مدرس شوید و در این خیابان به مسیر خود ادامه دهید تا تکیه بیگلربیگی را که در این خیابان است، مشاهده نمایید و از آن دیدن کنید.
همچنین در صورتی که قصد داشتید برای دسترسی به این مجموعه تاریخی از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید، می توانید سوار اتوبوس هایی شوید که مسیر آن ها از خیابان مدرس بوده و پس از پیاده شدن در ایستگاه این مجموعه، در مدت زمان کوتاهی پیاده روی خود را به این مجموعه برسانید.
ساعت بازدید از تکیه بیگلربیگی: 8 تا 14
آدرس تکیه بیگلربیگی: استان کرمانشاه، کرمانشاه، خیابان مدرس، مقابل مسجد جامع، کوچه بیگلربیگی
کرمانشاه از شهرهای کردنشین غرب ایران است که از شرایط جغرافیایی کوهستانی برخوردار بوده و پادشاهان دوره های مختلف، به خصوص پادشاهان قاجاری، به ساخت بناهای تاریخی مختلفی در این شهر پرداخته اند. با توجه به تاریخچه این شهر تاریخی، قدمت آن به سده چهارم میلادی می رسد. وجود آثار و بناهای تاریخی مختلف در این شهر سبب جذب گردشگران زیادی به آن شده و گردشگران داخلی و خارجی زیادی هر ساله به کرمانشاه سفر کرده و از بناهای تاریخی و جاذبه های دیدنی کرمانشاه دیدن می کنند.
بخشی از این شهر وسیع و گسترده به بخش بافت تاریخی کرمانشاه شهرت داشته و بسیاری از بناهای تاریخی کرمانشاه در این بخش جای گرفته اند. محله ای که این بنا در آن قرار دارد، به نام محله قدیمی فیض آباد شناخته می شود. تکیه بیگلربیگی نیز یکی از همان بناهای تاریخی است که در این ناحیه از شهر کرمانشاه قرار دارد. بنای تاریخی تکیه بیگلربیگی در دوره قاجاریان توسط شخصی به نام عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی احداث شده است.
بنای این تکیه تاریخی علاوه بر تزئینات متنوع در بخش های مختلف، از سبک معماری بی نظیری برخوردار بوده که بر زیبایی و چشمنوازی این مجموعه افزوده است. با توجه به تزئینات متنوعی که در این بناهای تاریخی به کار رفته اند، این بنا را به یکی از زیباترین و پطرفدارترین بناهای تاریخی کرمانشاه تبدیل کرده است. یکی از جالب ترین ویژگی های تکیه بیگلربیگی این است که دو موزه تاریخی در آن وجود داشته که علاقه مندان می توانند از آن ها دیدن کنند.
موزه پارینه سنگی و موزه خط و کتابت، موزه هایی هستند که در این بنای تاریخی جای گرفته اند که می توانید از آن ها نیز دیدن کنید. همچنین در بخش زیرزمین این مجموعه یک شربت خانه وجود دارد که انواع نوشیدنی های سرد و گرم را در اختیار مشتریان قرار می دهد. پیشنهاد می شود در صورت مراجعه به این مجموعه، حتما سری هم به این شربت خانه بزنید و در صورت تمایل یک نوشیدنی سرد یا گرم، مطابق با سلیقه خود و آب و هوا، سفارش داده و در محیطی زیبا و دلنشین میل کنید.
در ساخت بنای این تکیه از سبک معماری دوریه زندیان و قاجاریان استفاده شده و ارزش تاریخی زیادی دارد و به خصوص تزئینات و آینه کاری های چشمنوازی که برای آن به کار رفته، چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کنند. بنای تکیه بیگلربیگی ابتدا حدود 4 هزار متر مربع مساحت داشته و بخش ها و فضاهای متعددی در اطراف ورودی آن وجود داشتند.
تکیه بیگلربیگی کرمانشاه از تاریخی ترین بناهای کرمانشاه بوده که ساخت آن در سال 1309 هجری قمری به دستور مرحوم خادم الحسین عبدالله خان فراش باشی ملقب به “بیگلربیگی” آغاز گردید و در سال 1315 هجری قمری ساخت آن به پایان رسید. اما در این مدت تنها فضاهای اصلی این بنا ساخته شدند و تزئینات بنا که شامل آینه کاری و گچ بری های چشمنواز می شوند، تا سال 1326 هجری قمری به طول انجامید. تکیه بیگلربیگی علاوه بر آن که محلی برای برگزاری مراسم های مذهبی باشد، محل دارالحکومه عبدالله خان و محلی برای سکونت برادران و پسران عبدالله خان محسوب می شد.
نسخ دست نویس متعددی در این مکان وجود دارند که متعلق به روزگاران گذشته این تکیه می باشند. سازمان میراث فرهنگی این بنای تاریخی را در سال 1380 خریداری نمود و در سال های 1381 تا سال 1382 بازسازی ها و مرمت هایی را در بخش های مختلف بنای تاریخی تکیه بیگلربیگی انجام داد. در این مجموعه تاریخی، دو موزه مهم و معروف وجود دارند که یکی از آن ها به موزه خط و کتابت تعلق داشته و در سال 1383 هجری شمسی در این مجموعه افتتاح گردید و موزه دیگری به نام موزه پارینه سنگی زاگرس در سال 1387 افتتاح شد و در ضلع جنوبی بنای تکیه بیگلربیگی کرمانشاه قرار دارد.
علاقه مندان می توانند علاوه بر بازدید از بنای این تکیه، از دو موزه نام برده شده نیز دیدن کنند. تکیه بیگلربیگی در تاریخ 19 آذر ماه سال 1375 با شماره ثبت 1797 به فهرست آثار ملی ایران اضافه گردید.
در ابتدا مساحت این مجموعه به 4 هزار متر مربع می رسید. از درب ناحیه چپ برای میهمانان غریبه، از درب راست برای احشام و دام ها و از درب اصلی برای ورود میهمانان درجه یک و مهم استفاده می کردند. قسمت مهمان خانه این بنا و محل چراگاه ها از جمله بخش هایی است که واگذاری شده محسوب می شوند که پس از واگذاری آن ها، از مساحت مجموعه کاسته شده و به 2 هزار متر تبدیل شده است.
بنای تاریخی تکیه بیگلربیگی که امروزه به عنوان یکی از دیدنی های کرمانشاه شناخته می شود و گردشگران زیادی به بازدید از آن اقدام می کنند، از بخش های مختلفی تشکیل شده که در این بخش می خواهیم به آشنایی با آن ها بپردازیم. مهمترین موردی که در طراحی و معماری این بنا وجود دارد، تزئینات متنوعی است که در بخش های مختلف آن به کار رفته اند و چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کنند.
تکیه بیگلربیگی دارای سه ورودی از جوانب مختلفی بوده که ورودی اصلی بنا در ضلع جنوب شرقی آن قرار دارد. این ورودی از تزئیناتی نظیر گج بری های ظریف و برجسته و مقرنس های گچی برخوردار بوده و در دو طرف آن نیز دو ردیف طاق نما دیده می شوند. برای تزئین طاق نمای ردیف پایین نیز از گچ بری های هنرمندانه و مقرنس های گچی استفاده شده و برای تزئین طاق نماهای ردیف بالا پیکره های گچی شخصیت های دوران قاجار را به کار برده اند که هر یک از این تزئینات در زیبایی و چشمنوازی ورودی بنا تأثیر به سزایی داشته اند و به بازدیدکنندگان خوش آمد می گویند.
فضای هشتی درست بعد از سردر ورودی بنا قرار داشته که طاقچه هایی در دیوارهای فضای آن در نظر گرفته شده اند. برای تزئین سقف فضای هشتی از رسم بندی های آجری استفاده شده و درگاهی چوبی نیز در ضلع شمالی آن دیده می شود که امکان دسترسی به خانه های وابسته به تکیه را به وجود آورده است.
دالان به فضایی اطلاق می شود که بعد از هشتی قرار داشته و به حیاط اصلی بنا متصل می گردد و از تزئینات معقلی بهره برده است. دو درگاه چوبی در ضلع جنوبی دالان وجود داشته که دسترسی به خانه های جبهه جنوبی بنا را امکان پذیر نموده اند. یک ورودی دیگر در ضلع شمالی دالان قرار داشته که انتهای آن به کوچه ای بن بست ختم می گردد که این ورودی می تواند شما را به فضاهای مسکونی ضلع شمالی بنای تکیه بیگلربیگی برساند. همانطور که گفته شد، این بنا دارای سه ورودی بوده که یکی از آن ها در ضلع جنوب غربی بنا قرار دارد.
حیاطی نسبتا وسیع و باصف در میان این بنا وجود دارد که حوض آب بزرگ و فیروزه ای رنگی در قسمت میانی آن وجود داشته که زیبایی حیاط را دو چندان نموده و طراوت و سرزندگی را به این مجموعه تاریخی بخشیده است. در ضلع شمال شرقی حیاط تکیه، آشپزخانه آن قرار داشته که در ایام محرم، با توجه به آن که جمعیت زیادی از عزاداران حسینی در این تکیه گرد هم می آمدند، از این آشپزخانه برای تهیه غذای عزاداران استفاده می کردند. چنگک هایی در بخش ایوان غربی حیاط دیده می شوند که برای عزاداری در زمستان ها چادرهایی را برپا می کردند.
کف حیاط حدود 2.5 متر از کف خیابان پایین تر بوده و ازاره آن نیز سنگی می باشد. در برخی از بخش های ازاره حیاط پلاک های سنگی با نقوش گیاهی و هندسی به کار رفته اند. فضاهای مختلفی در اطراف این حیاط وجود دارند که هر یک از این فضاها دارای کاربری های متفاوتی هستند. در اضلاع شمال شرقی و جنوبی این حیاط فضاهایی وجود دارند که به عنوان فضای مسکونی تکیه شناخته می شوند. فضاهای دو طبقه ای در ضلع شرقی حیاط و گنبدخانه نیز در ضلع غربی آن قرار گرفته اند. چهار فضا در ضلع جنوبی حیاط وجود دارند که برای 3 تا از آن ها پنجره های ارسی در نظر گرفته شده اند و از آنجایی که حدود 1 متر بالاتر از کف حیاط ساخته شده اند، برای دسترسی به آن ها پلکان سنگی در حیاط قرار داده شده اند.
بخش شمالی حیاط تکیه از دو طبقه تشکیل شده که یکی از این طبقه ها به زیرزمین اختصاص داشته و برای دسترسی به آن نیز مسیر پلکانی در نظر گرفته شده و بخش هایی نظیر محل استراحت تابستانی، حوض خانه و چندین اتاق در این زیرزمین وجود دارند. برای سقف استراحتگاه تابستانی و حوض خانه تیرهای چوبی و تخته کوبی استفاده شده و پنجره های مشبکی یا زنبوری نیز برای زیرزمین قرار داده شده اند که به عنوان بادگیر عمل می کنند.
همانطور که گفته شد، چندین اتاق در این بخش وجود دارند که برای تزئین آن ها از گچ بری و طاق های آجری استفاده شده و دو ستون چوبی مقرنس کاری شده در فضای میان حوض خانه و محل استراحت تابستانی دیده می شود که سر ستون های آن چوبی بوده و ساقه آن نیز به شکل چند وجهی می باشد. تعدادی باغچه در حیاط این بنا وجود دارند که چندین درخت بلند قامت و سرسبز نیز در باغچه روییده اند و سرسبزی و شادابی را برای این مجموعه تاریخی پدید آورده اند. دور تا دور حوض آب داخل حیاط نیز گلدان هایی قرار داده شده اند که زیبایی مجموعه را دو چندان کرده اند.
تکیه بیگلربیگی دارای چندین اتاق بوده که تعداد آن ها به 24 اتاق می رسد و برای دسترسی به اتاق های طبقه اول می توان از مسیر پلکانی داخل حیاط استفاده نمود. در هر کدام از این اتاق ها برای محافظت و نگهداری از اشیاء 16 طاقچه دو طبقه در نظر گرفته شده اند و کف اتاق ها حدود 1 متر از کف حیاط بالاتر می باشند. تعدادی اتاق هم در دومین طبقه این بنا وجود دارند که ارتفاع آن به 1.5 متر می رسد و کاربری آن ها به صورت انباری بوده و مسیر پلکانی که در اتاق جنوب شرقی قرار داده شده، امکان دسترسی به طبقه دوم را به وجود آورده است.
در بخش شمالی طبقه اول بنا، شاه نشین قرار داشته که ارسی های چوبی چشمنوازی برای آن قرار داده شده اند و ستون نماهای گچی نیز در دو طرف آن دیده می شوند. تزئینات قاشقی برای ساقه ستون نماها استفاده شده و سرستون ها نیز به شکل سرستون های بیزانس به همراه نقوش زیبایی از گل و گیاه می باشند. فضای داخلی شاه نشین از تزئینات متعدد و متنوعی برخوردار بوده که شامل نقوش گیاهی، طرح های هندسی، گچ بری های ظریف و هنرمندانه، قاب بندی های منظم، ستون های گچی و نقش عقاب می شوند که جلوه خاصی را برای این بخش از بنای تکیه بیگلربیگی پدید آورده اند.
یک قاب گچی در قسمت فوقانی شاه نشین وجود دارد که مزین به عبارت “یا اباعبدالله الحسین” و تاریخ “1262” می باشد. احتمال می رود که این تاریخ، زمان به پایان رسیدن گچ بری های تکیه را نشان می دهد. همچنین کارشناسان با توجه به تحقیقاتی که انجام داده اند، احتمال می دهند که برای میزبانی و ملاقات بیگلربیگی با مهیمانان از اتاق شاه نشین استفاده می کرد و اتاق های اطراف و طبقه بالایی آن به عنوان فضای استراحت مورد استفاده قرار می گرفتند. ناگفته نماند فضاهای متعددی در اطراف بخش شاه نشین وجود دارند.
گبندخانه به عنوان یکی از مهمترین بخش های بنای تاریخی تکیه بیگلربیگی کرمانشاه شناخته می شود که در بخش غربی بنا واقع شده و یک ایوان نسبتا بزرگ برای آن در نظر گرفته شده و توسط یک مسیر پلکانی به حیاط دسترسی دارد. 2 ستون چوبی و 2 ستون نما در این ایوان وجود دارند که سطح آن ها با گچ پوشانده شده اند و سرستون ها هم به سرستون های بیزانس شباهت دارند و از تزئینات گچ بری گل و گیاه بهره برده اند. از تزئینات منبت کاری شده برای سقف ایوان استفاده شده و جهت ارتباط ایوان به فضای اصلی حسینه یک در چوبی بزرگ با ارسی زیبا و تزئین شده قرار گرفته است.
یکی دیگر از بخش های مهم تکیه بیگلربیگی فضای حسینیه است که به صورت 2 طبقه بوده و 6 اتاق در هر طبقه از آن وجود دارند و فضای داخلی حسینیه به صورت آینه کاری مزین گردیده است. سقف آن نیز به صورت پوشش گنبدی بوده و نمای بیرونی آن به صورت شیروانی می باشد. پنجره هایی با طاق های هلالی برای گوشواره های فضای حسینیه دیده می شوند که عبارات “لا اله الله محمد رسول الله” و “علی ولی الله” به صورت آینه کاری در اطراف آن مزین شده اند.
در سال 1326 هجری شمسی استاد محمدعلی تهرانی آینه کاری این بخش از حسینه تکیه را به عهده داشت. در ضلع جنوبی حسینیه یک ارسی بسیار زیبا وجود دارد که شیشه های رنگارنگ برای آن به کار رفته و به سمت حیاط کوچک تر بنا باز می شود. در واقع این حیاط مسیر دسترسی به مجموعه حمام بیگلربیگی می باشد. مراسم عزاداری بانوان در بخش جنوبی حسینیه برگزار می شد و مسایل لازم برای برگزاری مراسم های عزاداری نیز در این بخش نگهداری می شدند. یک شاه نشین بزرگ و باشکوه در ضلع غربی حسینیه قرار داشت که در حال حاضر خبری از آن نیست، چرا که چندین سال گذشته برای تعریض خیابان مدرس این بخش از تکیه مورد تخریب قرار گرفت.
یکی از موزه هایی که در این مجموعه تاریخی وجود دارد، موزه خط و کتابت کرمانشاه است که در سال 1383 افتتاح گردید. در این موزه اسناد و مدارک و نسخ خطی و مستندات تاریخی نگهداری می شوند که تعداد آن ها به 300 سند و نسخه خطی قدیمی می رسد. این اسناد و مدارک متعلق به خاندان بیگلربیگی می باشند. برخی از این اسناد به زبان فارسی امروزی ترجمه شده اند و آن ها را در کنار نسخه اصلی آن ها قرار داده اند تا بازدیدکنندگان بتوانند به راحتی آن ها را مطالعه کنند.
موزینه پارینه سنگی موزه دیگری است که در بنای تاریخی تکیه بیگلربیگی قرار داشته که توسط فریدون بیگلری و علیرضا مرادی بیستونی در سال 1386 افتتاح گردید و جزء موزه های تخصصی در زمینه ماقبل تاریخ محسوب می شود. از آنجایی که مناطق پارینه سنگی در زاگرس وجود داشتند و همچنین این منطقه دارای شرایط مناسبی در اثر شکار بوده که این اوامر تأثیر مستقیمی برای احداث موزه پارینه سنگی در این منطقه داشته اند. در موزه پارینه سنگی زاگرس قدیمی ترین مدارکی که از سکونت انسان در ایران کشف شده اند، وجود دارند که شامل سنگ واره های جانوران و ابزارهای سنگی می شوند.
از جمله قدیمی ترین آثاری که در موزه پارینه سنگی وجود دارند، ابزار سنگی می باشند که قدمت آن ها به حدود 1 میلیون سال گذشته می رسد. از آنجایی که موزه پارینه سنگی کرمانشاه انواع نمونه های شبیه سازی از انسان نئاندرتال (گونه ای از انسان منقرض شده از انسان های باستانی ساکن در اوراسیا) و نقشه موقعیت غارهای دوره پارینه سنگی ایران را در خود جای داده بود و همچنین مستندات مختلفی از دوره پارینه سنگی در ایران و جهان را پخش کرده، از شهرت خاصی برخوردار بوده و توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب نموده است. جالب است بدانید، موزه پارینه سنگی زاگرس به عنوان نخستین موزه پارینه سنگی خاورمیانه شناخته می شود.
موزه پارینه سنگی زاگرس که خود به عنوان یکی از بخش های تکیه بیگلربیگی کرمانشاه شاخته می شود، همچنین جزء جاذبه های دیدنی کرمانشاه نیز به حساب می آید و توجه گردشگران زیادی را به خود جلب نموده است. این موزه که یکی از بخش های تکیه بیگلربیگی را به خود اختصاص داده، شامل 4 اتاق می شود که هر کدام از این اتاق ها انواع آثار مختلف متعلق به دوران دیرینه سنگی و نوسنگی را که شامل 8 هزار سال تا 100 هزار سال گذشته می شوند را در خود جای داده اند.
از انواع آثار پارینه سنگی در این موزه می توان به بقایای استخوان های جانوران منقرض شده مناطق خراسان و لرستان و غیره، آثار کشف شده از غار شکارچیان و غار مرتاریک وزمه اشاره نمود. در ادامه به آشنایی با انواع بخش های مختلف موزه پارینه سنگی زاگرس خواهیم پرداخت.
در اولین اتاق از موزه پارینه سنگی مستندی در رابطه با ابزارآلات سنگی و این که چگونه توسط انسان های نخستین شکل می گرفتند، قرار داده شده اند و مدلی شبیه ساز انسان های نئاندرتال که در حال حمل لاشه شکار می باشد که در این اتاق از موزه مشاهده خواهید کرد. دکتر فریدون بیگلربیگی به همراه چندین تن از هنرمندان پیکره ساز، این مدل ها را به شکل و ابعاد واقعی خود درآوردند و به خوبی می توانند انسان های نئاندرتال را که شاید هیچ کجای دیگر نتوان مشاهده کرد، به رخ بکشند.
در دومین اتاق این موزه تعدادی جمجمه انسان کشف شده در مناطق معروف باستان شناسی اروپا و شرق نزدیک، استخوان های انسان ها و حیوانات در مناطق باستان شناسی زاگرس و مجموعه فسیل های غار وزمه وجود دارند که می توانید از آن ها دیدن کنید. اثر تاریخی دیگری در این اتاق وجود دارد که جمجه ای 70 هزار ساله بوده و در سال 1909 میلادی در لافارس فرانسه کشف شده، می باشد.
اتاق سوم موزه پارینه سنگی به ابزارآلات متعلق به دوران دیرینه سنگی در مناطق باستانی شناسی اختصاص یافته که این مناطق شامل گنچ پر، کشفرود و شیواتو می شوند.
اتاق چهارم این موزه که به عنوان آخرین اتاق موزه شناخته می شود، به ابزارهای سنگی و استخوان های حیوانات به جا مانده از اواخر دوران سنگ نوسنگی متعلق می باشد.
مجموعه تاریخی تکیه بیگلربیگی کرمانشاه که به عنوان جاذبخ ای تاریخی در میان دیدنی های کرمانشاه شناخته می شود و گردشگران زیادی به بازدید از آن اقدام می کنند، همانند بسیاری دیگر از جاذبه های تاریخی دارای شرایط بازدید می باشد. یکی از این شرایط مربوط به ساعت کاری مجموعه بوده که از ساعت 8 صبح تا 14 بعد از ظهر است و بازدیدکنندگان می توانند در این بازه زمانی به مجموعه مراجعه نمایند.
یکی دیگر از شرایط بازدید از تکیه بیگلربیگی تهیه بلیط ورودی می باشد که هر فرد بایستی بلیطی جداگانه را برای خود تهیه نماید. قیمت بلیط ورودی این مجموعه نفری 4 هزار تومان بود (خرداد 1401) که ممکن است این قیمت افزایش یافته باشد.
اگر به گردش در میان دیدنی های تاریخی کرمانشاه علاقه مند هستید، می توانید به سراغ طاق بستان که یکی از زیباترین و تاریخی ترین جاهای دیدنی کرمانشاه است، بروید و از آن نیز دیدن کنید.
