کاخ عالی قاپو اصفهان

یکی از بناهای تاریخی که در استان اصفهان و در میدان نقش جهان قرار دارد، کاخ عالی قاپو اصفهان می باشد. این بنای زیبا نیز یکی از شاهکارهای معماری دوره صفوی است که توسط هنرمندان ایرانی ساخته شده است. یکی از مهمترین قسمت های عالی قاپو مربوط به سر در های ورودی کاخ، تالار موسیقی و تالارهای با شکوهی است که از هنرهای برجسته ی آن دوره محسوب می شود. اغلب افراد، استان اصفهان را با آثار باستانی و بناهای تاریخی متعدد می شناسند و برای بازدید از آن ها راهی این شهر می شوند. در ادامه قصد داریم با کاخ عالی قاپو بیشتر آشنا شویم، باما همراه باشید.

معرفی عالی قاپو اصفهان

کاخ عالی قاپو یکی از دیدنی های معروف اصفهان بوده که از شاهکارهای معماری دوران صفوی می باشد. موقعیت قرارگیری این کاخ زیبا در ضلع غربی میدان نقش جهان اصفهان می باد که در مقابل مسجهد مشهور شیخ لطف الله می باشد. جالب است بدانیم که در زمان های قدیم، این عمارت با نام های دولتخانه مبارکه نقش جهان و قصر دولتخانه شناخته می شد.

نام عمارت عالی قاپو همانطور که می بینیم از دو بخش تشکیل شده که شامل بخش های عالی و قاپو می باشد. این دو کلمه در زبان آذری به معنای درگاه بلند و یا سر در بلند می باشد. همچنین از سر در ورودی این کاخ تمام مردم اجازه عبور و مرور نداشتند و همگان به این قانون احترام می گذاشتند. کاخ عالی قاپو اصفهان در اوایل قرن 11 هجری قمری ساخته شد و یکی از زیباترین و مجلل ترین عمارت های زمان خود به شمار می رفت. کاخ عالی قاپو در مساحتی به وسعت 1800 متر مربع ساخته شده و دارای 6 طبقه می باشد.

سر دری که برای ورودی این عمارت به کار رفته در زمان حکومت صفوی، به عنوان دروازه ورود به تمامی بناهای سلطنتی که در میدان نقش جهان اصفهان ساخته شده بودند، استفاده می شد. فرمان ساخت عمارت عالی قاپو را شاه عباس اول صفوی صادر کرد تا قدرت و عظمت حکومت خود را توسط آن به همگان نشان دهد. از این عمارت برای برگزاری جلسات مهم حکومتی، استقبال از میهمانان خارجی و برگزاری مراسم های حکومتی مورد استفاده قرار می گرفت.

هنگامی که مسابقات اسب سواری در میدان نقش جهان اصفهان برگزار می شد، شاه عباس اول به همراه اطرافیانش در بالکن عمارت می نشستند و مشغول تماشای مسابقات می شدند. بسیاری از گردشگران و مسافران که به اصفهان می آیند، مجذوب این بنای تاریخی می شوند و به بازدید آن می پردازند. عمارت عالی قاپو مرتفع ترین بنای دوره حکومت صفوی محسوب می شود.

این عمارت دارای پلکانی باریک می باشد که طبقه همکف را به طبقات بالاتر متصل می کند. ارتفاع این پله زیاد بوده و بالا رفتن از آن ها کمی دشوار به نظر می رسد. پس از این پلکان، یک ایوان بسیار زیبا وجود دارد که دارای ستون هایی از جنس چوب بوده و در ارتفاع 20 متری از سطح زمین قرار گرفته است. اگر از داخل ایوان به منظره بیرون نگاه کنید، چشم انداز بسیار زیبایی از میدان نقش جهان مقابل شما نقش می بندد.

تاریخچه کاخ عالی قاپو اصفهان

همانطور که در بالا ذکر شد، کاخ عالی قاپو اصفهان مربوط به دوره حکومت صفویان می باشد، دقیقا همان زمانی که شهر اصفهان را پایتخت فرماندهی اعلام کرده بودند. همچنین بنای عالی قاپو را به دستور شاه عباس اول که یکی از با اقتدارترین پادشاهان ایران شناخته شده بود و در سال 971 تا 977 هجری شمسی، ساخته شد. عمر شاه عباس اول برای دیدن ساخته شدن کامل بنای عالی قاپو، تزئینات و ظریف کاری های این عمارت کفاف نداد و پس از کامل شدن بنا، تزئینات و ظریف کاری های آن انجام گرفت. تکمیل بنای عالی قاپو و تزئینات آن در زمان حکومت شاه عباس اول، شاه عباس دوم و شاه سلطان حسین انجام شد.

ساخت این بنا به مدت زمان 100 سال به طول انجامیده است. شاه عباس اول و شاه عباس دوم پایه گذار این بنا بودند و تزئینات آن مروبط به زمان سلطنت شاه سلطان حسین می باشد. آثار هنری خوش نویسی و مینیاتور در بخش تزئینات داخلی این عمارت از دوره پس از شاه عباس اول قابل مشاهده است. همین ها نشان می دهند که این عمارت پس از مرگ شاه عباس اول تکمیل شده است. معماری این بنا توسط معماران برجسته ایرانی انجام شده است. پیش از آن که پایتخت فرمانروایی از قزوین به اصفهان تغییر کند بنایی در قزوین با همین نام یعنی عالی قاپو وجود داشت که محل فرمانروایی صفویان بود. از همین رو، مورخان اعتقاد دارند که عمارت عالی قاپویی که در شهر اصفهان ساخته شده است، بسیار باشکوه تر از کاخ عالی قاپوی قزوین است.

هنگامی که بنای کاخ عالی قاپو در حال ساخت بود، هدف از ساخت آن برقراری مسیر ارتباطی بین باغ میدان نقش جهان و کاخ های دیگری که در آن حوالی وجود داشتند بود. تنها پادشاهان و درباریان به منظور استقابل از میهمانان خارجی خود، آن را مورد استفاده قرار می دادند. اما در کاخ عالی قاپو، محلی برای زندگی و استراحت پادشاه وجود داشت. در آن زمان بازار اصفهان در میدان نقش جهان تنها دارای یک طبقه بود و ورودی کاخ عالی قاپو اصفهان به مغازه های آن مشرف بود. هنگامی که شهر اصفهان با افزایش جمعیت رو به رو شد و بسیاری از اهالی روستاهای اطراف که به شهر اصفهان مهاجرت کردند، باعث افزایش اهمیت پایگاه حکومتی شد. به همین علت نیز تعداد طبقات کاخ عالی قاپو را اضافه کردند و ایوان زیبایی مشرف به میدان نقش جهان را برای آن ساختند.

این جلال و شکوهی که امروزه در عمارت عالی قاپو مشاهده می کنید، مربوط به زمان می باشد. همچنین سر در ورودی بسیار مجلل شد. این دوران را با عصر طلایی صفویان می شناسند. در همین دوره ها بود و تصمیم بر آن شد که امکانات رفاهی داخل عمارت را تجهیز کنند. تالار موسیقی نیز مربوط به آن دوره می باشد. با تغییراتی که در ایوان زیبایی مشرف به نقش جهان انجام پذیرفت، 18 ستون چوبی در آن قرار دادند.

آب عمارت عالی قاپو اصفهان توسط یک حوضچه مسی که در ایوان قرار داده شده بود، تامین می شد. عمارت عالی قاپو به گونه ای است که مجهزترین عمارت زمان خود به شمار می رفت. اما متاسفانه در طول تاریخ و با گذشت زمان، به دلیل جنگ هایی که صورت می گرفت و همچنین علاوه بر آن، عوامل طبیعی نیز باعث وارد شدن خسارت هایی به عمارت عالی قاپو اصفهان می شد. برخی از عواملی که سبب آسیب وارد شدن به این بنای باشکوه شده است عبارتند از: جنگ های داخلی، حمله افغان ها به ایران، منتقل کردن پایتخت از اصفهان، توجه نداشتن پادشاهان بعد از شاه عباس اول و …

در سال 1384 عملیاتی برای مرمت و بازسازی عالی قاپو اصفهان انجام گرفت. این بازسازی حدود 12 سال طول کشید و مرمت تزئینات داخلی عمارت هنوز تمام نشده است.

پلان کاخ عالی قاپو اصفهان

کاخ عالی قاپو دارای ارتفاعی حدود 48 متر بوده و 6 طبقه را در خود جای داده است. این طبقات توسط سه راه پله به هم متصل شده اند. در اولین طبقه از کاخ عالی قاپو اصفهان، دو سالن اصلی وجود دارد که در زمان حکومت صفوی از آن ها برای انجام کارهای اداری استفاده می شد. در آن زمان به این بخش از عمارت، صدر خانه یا کشیک خانه می گفتند. هنگامی که به بنای کاخ عالی قاپو اصفهان نگاه می کنید، اولین چیزی که باعث جلب نظر همگان می شود، ایوان بزرگی است که در آن 18 ستون چوبی بلند به کار رفته است.

در ورودی کاخ دارای ابعادی بزرگ بوده و پس از آن راهروی شمالی جنوبی وجود دارد و بخش اصلی کاخ پشت آن قرار دارد. پلکانی که برای اتصال طبقات به یکدیگر داخل کاخ قرار گرفته به شکل مارپیچ می باشد. هرچه به طبقات بالا بروید اتاق های بیشتری را خواهید دید. همچنین تالار موسیقی در طبقه ششم قرار گرفته است. این تالار به گونه ای طراحی شده است که صدای موسیقی از داخل آن به تمام سمت های کاخ عالی قاپو می رسید. به جای جای این عمارت که نگاهی بیاندازید، طراحی هنرمندانه معماران آن دوره را خواهید دید که در این عمارت پیاده سازی شده است.

طبق روایاتی که از تاریخ شنیده شده است می گویند که شاه عباس اول بعد از آن که دربی نقره ای به زیارت گاه امام علی (ع) در نجف برد، درب پیشین زیارت گاه امام علی (ع) را به اصفهان انتقال داد و برای عمارت عالی قاپو نصب شده است. همین باعث شده است ورودی عالی قاپو اهمیت به خصوصی در بین مردم داشته باشد. در حال حاضر با توجه به این که این عمارت دارای 5 ورودی می باشد، اما برای رفت و آمد این عمارت، از ورودی میدان نقش جهان استفاده می شود. دیگر درهای این عمارت در گذشته به خیابان پشتی راه داشتند. همچنین این درها به: درب چهار حوض در جبهه شمالی، درب شاهی در دروازه شهر یا دروازه دولت در بخش غربی، درب جبه خانه یا مطبخ و درب حرام سرا تقسیم می شوند.

معماری کاخ عالی قاپو اصفهان

کاخ عالی قاپو که از مهمترین دیدنی های اصفهان به شمار می رود با شاهکار معماری دوران صفوی مشهور می باشد. در زمان سلطنت شاه عباس اول، شاه عباس دوم و شاه سلطان حسین بنای این کاخ به همراه سر در ورودی آن ساخته شد. یکی از بخش های ین کاخ که بسیار مورد توجه قرار می گیرد، دروازه ورودی عمارت عالی قاپو می باشد. روی سر در ورودی، کتیبه ای قرار داده بودند که در حال حاضر بیشتر قسمت های آن از بین رفته است.

وارد کاخ که می شوید، در دو سوی بخش ورودی، دو سکو از جنس سنگ به چشم می خورد. اگر کمی جلو تر بروید، به ساختمان اصل خواهید رسید و بخش میان ورودی تا ساختمان می باشد. در این میان طاق های جناغی دیده می شوند که در طبقات بالاتر نیز با ابعاد کوچکتر وجود دارند. طبقه همکف توسط دو پلکان که به صورت مارپیچ در دو طرف ساختمان قرار گرفته اند امکان اتصال به طبقات بالاتر را میسر می کنند.

همچنین پلکان زیگزاگی مختص به رفت و آمد پادشاه و خانواده ایشان بوده است. قسمت بالای کاخ به سه طبقه تقسیم شده است و همین باعث شده به صورت 6 طبقه درآید. ایوان بزرگ و زیبایی که در بالا راجع به آن ذکر شد، با 18 ستون چوبی که در خود دارد، در طبقه سوم این عمارت واقع شده است. طبقات کاخ به گونه ای هستند که اتاق های بزرگ در بخش میانی و اتاق های کوچک در اطراف آن می باشند. کمی پیش تر که درباره تالار موسیقی صحبت شد، با توجه به این که در آخرین طبقه قرار گرفته است، اما معماری آن به گونه ای است هنگامی که در آن موسیقی نواخته می شد صدای موسیقی به تمام بخش های کاخ می رسید.

چیزی که باعث انعکاس صدای موسیقی در تمام بخش های ساختمان می شد، وجود حفره ها و کنده کاری هایی است که روی دیوارها به وجود آمده اند. تالار موسیقی نیز خود به تنهایی دارای سه اتاق در خود می باشد. دو اتاق با ابعاد بزرگ و یک اتاق کوچکتر می باشد. روی دیوارهای تالار موسیقی تصاویری از جام های زیبا به چشم می خورد. از زمان ساخت عمارت تا کنون، زیباترین و مجلل ترین بخش کاخ عالی قاپو اصفهان مربوط به تالار موسیقی می باشد.

داخل ایوانی که در طبقه سوم قرار دارد، حوضی مسی تعبیه شده است که باعث تامین آب طبقات بالاتر کاخ می شود. این حوض از جنس سنگ و مس ساخته شده و توسط دم و بازدم هوا، این حوض مملو از آب و خالی می شود. این حوض در زمان پادشاهی شاه سلطان حسین ساخته شد. همچنین در این حوض فواره های آب وجود داشت که امروزه اثری از آن ها باقی نمانده است.

عجایب عالی قاپو

اگر از جهات مختلف به نمای بیرونی کاخ نگاه کنید، از هر جهت با شکل های مختلف به نظر می رسد. اگر از میدان نقش جهان به این عمارت نگاهی بیاندازید، گویا ساختمان دو طبقه دارد. اگر از دو جهت کناری به ساختمان نگاهی کنید، ساختمانی سه طبقه را مشاهده می کنید. همچنین اگر از جهت پشتی به ساختمان نگاه کنید نیز ساختمان پنج طبقه ای در دیده شما نقش می بندد. اما اگر بخواهید بدانید ساختمان کاخ عالی قاپو اصفهان چند طبقه دارد، باید بدانید که شش طبقه را در خود جای داده است. طراحی این بنا باعث شده، بخش ورودی و ساختمان اصلی از یکدیگر مجزا باشند. سی و سی پل اصفهان یکی از مهمترین دیدنی هایی است که در اصفهان قرار داشته و هر گردشگری که به این شهر سفر می کند، به بازدید از آن می رود.

تزئینات داخلی عمارت عالی قاپو اصفهان

یکی از بخش هایی که در عمارت عالی قاپو باعث جلب توجه همگان می شود، تزئینات داخلی این عمارت است. از بدو ورود از بخش سر در ورودی شاهد تزئینات سنتی و اصلیب ایرانی هستیم تا به بالاترین قسمت عمارت که تالار موسیقی می باشد برسیم. این تزئینات شاهکار معماران ایرانی آن زمان می باشد. به هر طبقه از این عمارت بروید، تزئینات و نقاشی های خاص خود را می بینید و هیچ یک از بخش های عمارت شبیه به یکدیگر نمی باشند.

همچنین ستون های چوبی که در سومین طبقه از عمارت قرار دارند، مزین به آینه کاری های زیبایی شده اند. روی تمام دیوارهای تالار پشت ایوان، نقاشی ها و تصاویر زیبایی وجود دارد. اما اگر در حال حاضر به بازدی این عمارت بروید، دیگر اثری از آینه کاری ها و نقاشی های زیبا نمی باشد. ایوان کوچکی در پشت تالار قرار داشت که از آنجا گنبد توحید خانه قابل مشاهده بود. در فضای داخلی کاخ عالی قاپو فرش های پر نقش و نگار زیادی وجود دارند.

زیباترین بخش تزئینات این عمارت مربوط به تالار موسیقی می باشد که سبک نقاشی های روی دیوارها هنر نگارگری غربی دیده می شود. سبک معماری بخش تالار موسیقی مدرن تر از دیگر بخش های عمارت عالی قاپو می باشد. دیوارهای داخلی عمارت با تصاویری از هنرمند مشهور دوره صفوی که رضا عباسی نام داشت مزین شده است. اما در حال حاضر بسیاری از بخش های این تصاویر آسیب دیده اند.

پادشاهانی که در دوره صفوی حکومت می کردند، علاقه زیادی به هنر نگارگری داشتند. همچنین نمونه های باقی مانده از نگارگری در عالی قاپو جزو مهمترین آثار هنری تاریخی اصفهان به شمار می رود. به دلیل وجود نداشتن نام خالق اثر در نقاشی های کاخ عالی قاپو، کار کارشناسان و مورخان را کمی دشوار کرده است.

نقاشی هایی که در عمارت عالی قاپو به چشم می خورد، تصاویری زیبا و مینیاتوری از ترکیب هنرهای سنتی اصیل ایرانی و نگاره های غربی می باشد. در طبقات اول، دوم، چهارم و پنجم نقاشی های رضا عباسی و نمونه های شبیه به آن دیده می شود و در طبقات سوم و ششم نقاشی های سبک مدرن وجود دارند. برای حفاظت و نگهداری بهتر از این نقاشی ها، روی آن ها را با محلولی که باعث تثبیت تصاویر می شود پوشانده اند.

همچنین روی دیوارهای داخلی، طاق ها و سقف های عمارت، تذهیب به همراه طلاکاری وجود دارد. در این نوع معماری، پس از آن که لایه چینی روی تمام بخش ها انجام شد، روی قسمتی که مدنظر قرار داده اند را با طلا پر می کنند و باعث می شود شیارها پر از آب طلا شوند. این عمل باعث درخشان شدن و زیبایی بیش از حد آن ها شود.

کتبه هایی در این عمارت وجود دارند که روی آن ها نوشته دیده می شود که نشان از مرمت و بازسازی قسمت هایی از کاخ عالی قاپو در زمان سلطنت شاه سلطان حسین دارد. روی دیوارهای کاخ نیز شعرهایی نوشته شده که اکنون تنها برخی از کلمات و مصرع های آن قابل مشاهده می باشد و بسیاری از آن ها مورد آسیب قرار گرفته اند.

تزئینات بیرونی عمارت عالی قاپو

اگر به نمای بیرونی ساختمان کاخ عالی قاپو نگاهی کنید، می بینید که به کاشی های هفت رنگ، خطوط اسلیمی، گچ بری های بی نظیر، نقاشی هایی از گل ها و شکارگاه ها مزین شده است. گچبری یکی از هنرهای تازه ای بود که در دوره صفوی کشف شده بود و سبک گچبری کشته بری نیز در همین دوران کشف شد. این سبک از گچبری ها را که از دور تماشا کنید، بسیا شبیه به نقاشی هستند.

گچبری هایی که در فضای داخلی به کار رفته است، نقاشی هایی از گلدان، بطری و همچنین ظروفی دیگر به چشم می خورند که به سبک تنگ بری نام دارند. در کاخ عالی قاپو از این سبک گچبری به وفور استفاده شده است. مقرنس هایی با شکل های 3 ضلعی و چند ضلعی وجود دارند که تزئینات زیبایی روی آن ها انجام گرفته است. مقرنس ها در بناهای تاریخی اسلامی فراوان دیده می شوند.

نقاشی های سبک سنتی داخل عمارت عالی قاپو

اگر روی دیوارهای تالار پایین این عمارت را تماشا کنید، نقاشی های زیبایی از هنرمند نام دار آن دوره، رضا عباسی به چشم می خورد. همچنین علاوه بر بخش تالار پایین، در دیگر بخش های این عمارت نقاشی های این هنرمند برجسته دیده می شوند.

رضا عباسی یکی از هنرمندان مشهوری بود که در دوره صفوی می زیست. اگر به بناهای تاریخی شهر اصفهان سری بزنید، بسیاری از نقاشی های سبک سنتی وی را مشاهده خواهید کرد. نقاشی هایی که از ایشان داخل کاخ عالی قاپو دیده می شود، تصاویری از اشکال زیبا و هنرمندانه، نقاشی پرندگان و جانوران، نقش و نگارهای گل و بوته و گیاهان و همچنین انواع مختلفی از ظروف و جام ها وجود دارند. این نقاشی ها جزو زیباترین بخش های این عمارت محسوب می شوند و بسیاری از بینندگان را مسحور خود می کنند.

بهترین زمان بازدید از عمارت عالی قاپو اصفهان

اگر می خواهید برای بازدید از کاخ عالی قاپو که از جاذبه های گردشگری و تاریخی اصفهان به شمار می رود، راهی استان اصفهان شوید، بهتر است به فصل سفر خود دقت کنید تا بتوانید از سفر خود بیشتر لذت ببرید و نهایت استفاده را بکنید. زیبایی که در فصل بهار و فصل پاییز در این شهر و اطراف عمارت عالی قاپو می توان دید، بسیار تماشایی و دل انگیز می باشد. یکی از شلوغ ترین فصل هایی که اصفهان را می توان دید، فصل بهار است. زیرا هم هوا بسیار مطلوب و دلچسب می باشد و هم زیبایی های طبیعی در این فصل به اوج خود می رسند.

کاخ عالی قاپو کجاست و مسیر دسترسی به آن

کاخ عالی قاپو در استان اصفهان و در ضلع غربی میدان نقش جهان واقع شده است. این میدان در بخش مرکزی و نزدیک به شمال استان اصفهان می باشد. اگر می خواهید به بازدید از این کاخ بروید می بایست خود را به میدان نقش جهان اصفهان برسانید.

برای دسترسی به میدان نقش جهان می توانید از خیابان حافظ که در بخش شرقی میدان و یا خیابان سپه در بخش غربی میدان نقش جهان قرار دارند استفاده کنید. هردوی این خیابان ها به میدان نقش جهان منتهی می شوند. هنگامی که به میدان نقش جهان رسیدید، از طریق خیابان استانداری که در غرب میدان قرار دارد، به خیابان سپه یا خیابان سعدی خواهید رسید.

اگر از وسیله نقلیه شخصی استفاده می کنید، بهتر است از خیابان سپه استفاده نمایید، زیرا دارای پارکینگ برای خودرو می باشد. توجه داشته باشید به دلیل موقعیت مکانی کاخ عالی قاپو که در منطقه ای شلوغ قرار دارد، ممکن است جای پارک ماشین کمی به سختی یافت شود.

آدرس کاخ عالی قاپو: استان اصفهان، خیابان استانداری، خیابان سپه، میدان نقش جهان، ضلع غربی میدان نقش جهان

زمان بازدید و هزینه ورودی کاخ عالی قاپو اصفهان

برای بازدید از کاخ عالی قاپو اصفهان می توانید همه روزه به جز روزهای چهاردهم و پانزدهم خرداد، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، تاسوعا و عاشورای حسینی، از ساعت 9 صبح الی 18 عصر اقدام نمایید. هزینه بلیط برای گردشگران ایرانی 3000 تومان و برای گردشگران خارجی 20000 تومان می باشد.

اقامت در اصفهان

اگر به اصفهان سفر کردید و به دنبال اقامتگاه مناسبی برای اقامت در اصفهان بودید، مناسب ترین گزینه می تواند سوئیت مبله اصفهان باشد. برخی از مسافران برای اقامت خود به دنبال اقامتگاهی با مجهزترین امکانات هستند، اما اگر شما برای اقامت خود به دنبال اقامتگاهی مناسب و تمیز هستید سوئیت های مبله می تواند برای شما بسیار مناسب باشد. همچنین در بسیاری از هزینه هایتان می توانید صرفه جویی کنید. زیرا این نوع اقامتگاه ها از قیمت های مناسب و ارزانی برخوردارند.