مسجد نو شیراز

مسجد نو شیراز از دیدنی های تاریخی شیراز است که به عنوان بزرگترین مسجد ایران شناخته می شود. مساجد تاریخی متعددی در میان شهر شیراز وجود دارند که هر یک از آن ها در دوره های مختلفی ساخته شده اند و تا امروز به یادگار مانده اند. بسیاری از مساجد تاریخی شیراز، از معماری بی نظیر و زیبایی بهره برده اند. شیراز مهد تمدن و فرهنگ ایران است که انواع بناهای تاریخی در آن وجود دارند و زیبایی های خاصی را برای این شهر پدید آورده اند. به هر گوشه ای از این شهر که قدم بگذارید، جاذبه ای تماشایی و دیدنی را یافت خواهید کرد که هر کدام از آن ها متعلق به دوران مختلفی از تاریخ هستند و زیبایی خاصی را برای شهر تاریخی شیراز پدید آورده اند. مسجدی که در این مطلب می خواهیم به آشنایی با آن بپردازیم، مسجدی قدیمی و متعلق به دوران اتابکان است که از ارزشمندترین مساجد ایران به شمار می رود. در ادامه با لوکس ویلا همراه باشید تا با مسجد نو شیراز بیشتر آشنا شویم.

مسجد نو شیراز کجاست و مسیر دسترسی

مسجد نو شیراز که از بزرگترین و معروف ترین مشاجد شیراز به شمار می آید و از قدمت زیادی برخوردار است، در نزدیکی حرم شاهچراغ شیراز واقع شده است. این منطقه یکی از مشهورترین و شلوغ ترین محله های شیراز است که دارای بافت تاریخی و قدیمی می باشد و به خوبی توانسته اند در کنار یکدیگر همخوانی داشته باشند. اگر قصد دارید به عنوان یک جاذبه دیدنی از این مسجد تاریخی دیدن کنید و می خواهید با خودروی شخصی به سراغ آن بروید، بهترین مسیر برای شما استفاده از خیابان مثنوی می باشد.

وارد خیابان مثنوی شده و مسیر خود را در این خیابان ادامه دهید تا وارد کنارگذر ساحلی شوید. سپس وارد خیابان پیشرو شده و تا  رسیدن به بلوار هجرت در این خیابان به حرکت خود در این خیابان ادامه داده و از سمت چپ وارد بلوار هجرت شوید. در ادامه به میدان شهدا خواهید رسید که بایستی از آنجا مسیر خود را به خیابان پیروزی تغییر دهید و در این خیابان پیش بروید. در ادامه بایستی وارد بلوار دستغیب شده و مسیر رسیدن به خیابان 9 دی را پیش بگیرید تا در نهایت به مسجد نو شیراز برسید.

شماره تماس مسجد نو شیراز: 07132234414

آدرس مسجد نو شیراز: استان فارس، شیراز، فلکه شاهچراغ، مقابل حرم شاهچراغ (ع)

آشنایی با مسجد نو شیراز

مسجد نو شیراز که با نام های مسجد جامع جدید یا مسجد اتابک شناخته می شود، یکی از ارزشمندترین مساجد تاریخی ایران است که در شیراز جای گرفته و به لحاظ تاریخی از ارزش بالایی برخوردار بوده و در نوع خود می تواند بی نظیر باشد. مسجد تاریخی نو شیراز بعد از مسجد جامع عتیق شیراز به عنوان قدیمی ترین مسجد شیراز محسوب شده و مقابل شاهچراغ واقع شده است. از مهمترین مواردی که سبب ارزش و شهرت بیشتر این مسجد نسبت به دیگر مساجد شهر شیراز شده، قرار گرفتن آن در میان بافت تاریخی شیراز می باشد که به خوبی توانسته بنای تاریخی خود را با بناهای تاریخی و بافت قدیمی اطراف خود وفق دهد. مسجد نوی شیراز حدود 20 هزار متر مربع مساحت داشته و به عنوان بزرگترین مسجد ایران شناخته می شود.

این مسجد به دستور ابوبکر بن سعد بن زنگی در دوره اتابکان ساخته شد و از آن دوره در شیراز به یادگار مانده است. چندین مسجد تاریخی در شیراز وجود دارند که هر یک از آن ها به دلایل مختلفی به شهرت رسیده اند و به نوبه خود مهم و ارزشمند تلقی می گردند. این مساجد که از معماری و تزئینات زیبایی بهره برده اند، از جاذبه های دیدنی شیراز به حساب می آیند و افراد زیادی به بازدید از آن ها می روند. مسجد تاریخی نو شیراز نیز از آن نوع مساجدی است که طراحی و معماری زیبایی برای آن به کار برده شده و نقش مهمی را در جذب گردشگر و صنعت گردشگری ایفا می کند. زمان ساخت این مسجد تاریخی به زمان بعد از ساخت مسجد عتیق شیراز می باشد و با توجه به مساحت وسیع آن، بزرگترین مسجد تاریخی ایران شناخته می شود. مسجد نو شیراز در تاریخ 15 دی ماه سال 1310 با شماره 73 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.

تاریخچه مسجد نو شیراز

مسجد نو شیراز که از مهمترین و معروف ترین مساجد تاریخی ایران است، با مساحت 2 هکتار توانسته جایگاه دومین مسجد بزرگ ایران را به خود اختصاص دهد. مسجد نو شیراز در سال 590 هجری قمری و در دوره اتابکان به دستور ابوبکر بن سعد بن زنگی ساخته شده است. این موضوع به زمانی بازمی گردد که مغول ها به ایران حمله کرده بودند و در حال حکومت رانی در کشور بودند و ابوبکر به واسطه مراوده هایی که با مغول ها داشت، موفق شد شیراز را از حمله آن ها حفظ نماید. علاقه زیاد اتابک به شعر و شاعری و ادبیات باعث شده بود ارتباط خوبی با ادیبان و عارفان داشت و حتی اتابک و سعدی شیرازی در یک عصر به یکدیگر می زیستند و سعدی هم در اول کتاب گلستان خود مدح و ستایشی از اتابک را آورده و به خوبی از او یاد کرده است.

از آنجایی که این مسجد تاریخی در دوره حکومت ابوبکر بن سعد ساخته شده، سرزمین فارس در آن زمان، دوره اوج خود را سپری می کرد و به آبادانی رسید. ابوبکر در زمان حکومت در خود در ایران، خدمات چشمگیری را در اختیار مردم قرار داد. این مسجد تاریخی درست مقابل یکی از دیگر از ارزشمندترین و مهمترین جاذبه شیراز که آرامگاه شاهچراغ شیراز می باشد، قرار گرفته است. از آنجایی که این مسجد به دستور اتابک بنا گردیده بود، در زمان های گذشته آن را با نام مسجد اتابک می شناختند.

بر اساس بسیاری از روایاتی که از گذشته رسیده اند، مسجد تاریخی نو شیراز نذر اتابک سعد بن زنگی برای شفای بیماری فرزندش بوده و نذر کرده بود که اگر فرزندش از بیماری شفا پیدا کند، خانه اش را تبدیل به مسجدی بزرگ کند و این کار را انجام داد و خانه خود را به مسجدی بزرگ تبدیل کرد و آن را مسجد اتابکی نام گذاری کردند. در سال 598 هجری قمری عملیات ساخت این مسجد را آغاز نمودند و تا سال 615 هجری قمری به پایان رسید. درختان تنومند و بلند قامت زیادی در اطراف یک جوی آب وجود داشتند و این مسجد را به صورت دو قسمت ساختند که یکی از بخش های آن یک سوی درختان و جوی بود و بخش دیگر آن نیز در سوی دیگر آن ها ساخته شد. درختان بلند قامتی که در این مکان وجود داشتند، سایه سار آن ها به محل مناسبی برای استراحت و عبادت مردم تبدیل شده بود.

بازسازی و نوسازی مسجد نو شیراز

در میان سال های 690، 1183 و 1296 هجری قمری زلزله هایی در شیراز رخ دادند که سبب ویرانی این مسجد گردند و سپس مسجد را مورد بازسازی و مرمت قرار دادند که همین امر باعث شد، نام مسجد را به مسجد نو تغییر دهند. مسجد تاریخی نو شیراز مانند بسیاری دیگر از بناهای تاریخی که دچار آسیب می شوند، این بنا نیز بر اثر زلزله آسیب های زیادی دیده بود که خوشبختانه با در پی عملیات بازسازی، جای تازه گرفت و همچنان در جای خود باقی مانده و به یکی از معروف ترین و مهمترین جاذبه های دیدنی شیراز تبدیل شده است.

عملیات مرمت و نوسازی که در این مسجد انجام گردید بسیار اساسی بود و به گونه ای است که حتی شاید اثرات زیادی از سبک معماری گذشته خود و آثار دوران اتابکان در آن دیده نشود. در سال 895 که زلزله ای در این منطقه رخ داد، آسیب هایی به بنای تاریخی مسجد وارد شدند که خواجه سعدالدین عنایت شیرازی، وزیر دکن هندوستان، با هزینه شخصی خود به بازسازی بنای مسجد پرداخت. شاه سلطان حسین صفوی نیز در دوره صفویه برای بار دیگر بازسازی بنای مسجد نو شیراز را عهده دار شد و در دوره زندیه نیز مرمت های دیگری بر روی بنای این مسجد انجام شد تا آسیب های وارد شده به بنا را جبران سازند که این بازسازی پس از زلزله ای انجام شد که در سال 1183 هجری قمری در شیراز روی داده بود و صادق خان زند، برادر کریم خان زند، دستور بازسازی آن را صادر کرد.

در سال 1296 هجری قمری نیز زلزله دیگری در شیراز اتفاق افتاد که سبب وارد شدن آسیب هایی به بخش های مختلفی از بنای مسجد نو شیراز گردید و سپس میرزا علی اکبر الملک، دستور بازسازی بنای مسجد را صادر نمود. سقف شبستان این مسجد که فرو ریخته بود، توسط میرزا فتح علی خان قوام الملک در سال 1301 هجری قمری مورد بازسازی قرار گرفت.

از دیگر مرمت هایی که در این بنا انجام پذیرفته، مربوط به سال 1350 هجری قمری می باشد که مهین الشریعه واعظ اصطهباناتی به دستور حاجی محمد باقر بهبهانی به بازسازی بخش هایی از این بنا پرداخت که می توان به سردر مسجد اشاره نمود. آثار باستانی و بناهای تاریخی از ارزشمندترین جاذبه های دیدنی در هر شهری از ایران به شمار می آیند که بایستی از آن ها به بهترین شکل نگهداری شود تا برای آیندگان نیز باقی بمانند. خوشبختانه در سال 1345 هجری شمسی اداره بستان شناسی استان فارس به بازسازی و تعمیراتی در بخش های مختلف این بنا پرداخت و همچنین در سال های اخیر نمای بیرونی مسجد را کاشی کاری شده است.

معماری بنای مسجد نو شیراز

مسجد نو شیراز مساحتی حدود 2 هکتار را به خود اختصاص داده که به عنوان بزرگترین مسجد ایران شناخته می شود و بخش هایی نظیر صحن مرکزی، ایوان و رواق های جانبی، شبستان های ستون دار جنوبی و 4 ورودی مختلف در آن جای گرفته اند. 4 ورودی مسجد در چهار سوی بنای آن قرار گرفته اند که رواق ها و دالان های تعبیه شده در ورودی ها، به صحن مسجد متصل می شوند. برای سردرهای ورودی این مسجد، تزئینات چشنوازی به کار برده شده ان که به مردم در هنگام ورود به مسجد خوش آمد می گویند و بسیاری از این تزئینات بر اساس تحقیقات انجام شده، متعلق به دوره های اخیر از تاریخ می باشند.

صحن میانی مسجد نو شیراز دارای ابعاد 5.148 × 90.74 متر مربع بوده و 3 حوض آب زیبا در میان صحن ساخته شده اند و درختان کهنسال و تنومندی را می توان اطراف آن ها مشاهده نمود که در کنار یکدیگر توانسته اند طراوت را برای این مسجد فراهم آورند. چهار سمت این صحن مسجد رواق های یک طبقه به همراه ایوان های چهارگانه وجود دارند. تعداد 24 دهانه در اطراف ایوان های شمالی و جنوبی این صحن به صورت قرینه وجود دارند و همچنین 12 طاق نما رواق نیز در اطراف ایوان ها دیده می شوند. درخت های بلند قامت و تنومند زیادی در این مسجد وجود دارند که شادابی و سرسبزی را برای فضای داخلی مسجد پدید آورده اند. همچنین درختان چنار زیادی در مسجد وجود داشتند که امروزه متأسفانه خبری از آن ها نیست.

شبکه های چوبی و دیوارهایی در مقابل بسیاری از طاق نما ها و رواق ها وجود دارند. علاوه بر صحن بزرگی که تا الان با آن آشنا شدیم، دو حیاط کوچکتر با مساحتی کمتر به صورت جنوبی ساخته شده اند و یکی از این حیاط ها با نام باغچه شناخته شده و آن را به دبستان تبدیل کرده اند و حیاط دیگر نیز به حیاط منجلاب مسجد معرفی شده است.

ایوان ها

ایوان جنوبی مسجد نیز در ضلع جنوبی این صحن جای گرفته که دارای ابعاد طول 40 متر و عرض 25 متر می باشد و رواق ها و غرفه هایی به صورت دو طبقه در کنار آن وجود دارند و همچنین ایوان شمالی مسجد در ضلع شمالی این صحن و به صورت قرینه با ایوان جنوبی قرار گرفته است. کاشی کاری های قدیمی که از زمان گذشته بر جای مانده اند را می توان در قسمت زیر طاق ایوان و پیشانی آن مشاهده کرد و همچنین کتیبه ای که مزین به آیات قرآنی با خط ثلث می باشد نیز در این بخش قابل مشاهده است.

شبستان های مسجد

ایوان جنوبی که در ضلع جنوبی مسجد واقع شده، در بخش پشتی خود دو شبستان را جای داده که یکی از آن ها دارای مساحت بزرگتر و شبستان دیگری دارای مساحت کوچکتری می باشد. در شبستان بزرگ بخش هایی نظیر پوشش کوتاه طاق و گنبد وجود دارند که 24 ستون سنگی و قطور که در 4 ردیف 6 تایی قرار گرفته اند، آن ها را نگهداری کرده اند. هر یک از این ستون های شبستان دارای ارتفاع 5.2 متر می باشند. در قسمت شرقی این شبستان، شبستان کوچکتر مسجد قرار دارد که ستون های مختلفی در آن وجود داشته و هر یک از آن ها از جنس سنگ و گچ ساخته شده اند.

یک محراب زیبا در این شبستان مسجد وجود دارد که کاشی کاری شده و توسط نقش های هندسی و خطوط تزئینی کاشی های معرق زرد، مشکی و فیروزه ای مزین گردیده و از ارزشمندترین قسمت های مسجد به حساب می آید. کتیبه ای در بخش میانی این محراب دیده می شود که احمال می رود متعلق به محراب نبوده و در بازسازی هایی که در مسجد انجام شده، از جای دیگری به محراب منتقل شده است. این کتیبه مزین به نام دوازده امام و عبارات دیگری می باشد. در دوره های مختلفی از طول عمر این مسجد، بازسازی ها و مرمت هایی در بخش شبستان های مسجد نو شیراز صورت گرفته اند. نکته ای که درباره شبستان مسجد نو شیراز وجود دارد، این است که کاشی کاری و گچ برای های خاصی برای آن در نظر گرفته نشده اند.

تزینات بنای مسجد نو شیراز

بسیاری از بناهای قدیمی و تاریخی در شهرهای مختلفی از ایران ساخته شده اند که تزئینات متنوع و زیبایی برای بسیاری از آن ها به کار رفته اند و مسجد نو شیراز از آن دسته بناهای تاریخی است که در بخش های مختلفی از بنای آن می توان تزئینات متنوع و چشمنوازی را مشاهده نمود. طاق نماهایی در بخش جبهه ایوان وجود دارند و همچنین طاق گهواره ای و پوشش نیم گنبدی نیز از جمله تزئینات ایوان شمالی هستند که احتمال می رود در آخرین مرمت های بنای مسجد حذف شده اند و پوشش و مصالحی جدید را به جای آن ها قرار داده اند.

یکی از چهار ورودی این مسجد در بخش پشتی این ایوان جای گرفته که نام ناصرالدین شاه را می توان بر روی باقی مانده هایی که از کاشی کاری های قدیمی ورودی مسجد مشاهده کرد. کاشی کاری های مختصری در بخش ایوان غربی صحن مسجد وجود دارند و کتیبه دیگری که مزین به آیات قرآنی با خط ثلث می باشد، در قسمت پاکار (نقطه ای که طاق یا گنبد از آنجا آغاز می شود) این ایوان دیده می شود و تاریخ 1257 هجری قمری نیز در پایان آن حک شده است.

در پاکار ایوان شرقی این مسجد هم کتیبه دیگری وجود دارد که آیات قرآنی با خط ثلث بر روی آن نوشته شده و یکی دیگر از ورودی های مسجد در بخش پشتی آن قرار دارد. این ورودی رو به فلکه مقابل بارگاه شاهچراغ قرار دارد و سردر جدیدی برای آن طراحی شده است.