مدرسه خان شیراز

مدرسه خان به عنوان یکی از جاذبه های دیدنی در شیراز است که جزء جاذبه های کمتر شناخته شده این شهر تاریخی می باشد. شیراز یکی از اصلی ترین قطب های گردشگری ایران به شمار می رود که بسیاری از دیدنی ها و جاذبه های گردشگری کشور در آن قرار دارد و سالانه میلیون ها گردشگر داخلی و خارجی به این شهر سفر می کنند تا از دیدنی آن بازدید کنند. شهر زیبای شیراز شهر شعر، علم و ادب لقب یافته و وجود جاذبه ها و بناهای تاریخی موجب شهرت هر چه بیشتر این شهر در داخل و حتی خارج از کشور شده است. در این مطلب قصد داریم با یکی از جاذبه های تاریخی شیراز که در میان عوام کمتر شناخته شده و قدمت آن به دوره صفوی باز می گردد، آشنا شویم. پس تا انتهای مطلب با لوکس ویلا همراه باشید.

آشنایی با مدرسه خان شیراز

همانطور که در بالا اشاره شد، شیراز مهد علم و ادب و شعر بوده که یکی از نشانه های آن مدرسه خان شیراز است که می تواند گویای این مطلب باشد. قدمت این مدرسه تاریخی به دوران سلسله صفویان می رسد و در زمان حکومت شاه عباس صفوی بنا گردیده است. یکی از افتخارات مدرسه خان شیراز این است که معروف ترین فیلسوف ایرانی به نام ملاصدرا در برهه ای از تاریخ در آن تدریس می کرد. طرح ساخت این مدرسه قدیمی را الله وردی خان گرجی (والی وقت شیراز و سپهسالاران شاه عباس صفوی) مطرح کرده بود و با همت و تلاش های پی در پی او ساخته شد. درست است که این مدرسه تاریخی و قدیمی بوده، اما آن چنان شکوه، عظمت، صفا و طراوت خود را تا به امروز حفظ کرده است، زمانی که وارد آن می شوید، محو تماشای درختان سرسبز و بلند قامت، گیاهان انبوه و حوضچه میان حیاط آن خواهید شد.

تاریخچه مدرسه خان شیراز

در زمان حکومت صفویان و همزمان با سلطنت شاه عباس صفوی، یکی از سپه سالاران شاه عباس و والی وقت شیراز، ایده ساخت مدرسه ای را مطرح کرد. پس از همیت و تلاش های مکرر وی، عملیات ساخت این پروژه آغاز گردید. الله وردیخان یکی از اسیران گرجستانی بود که زمان تبعید وی از گرجستان به ایران همزمان با حکومت شاه طهماسب صفوی بود و وی را به عنوان یکی از غلامان دربار صفوی معرفی کردند. پس از تبعید به ایران، به دین اسلام روی آورد و موفق شد مدتی بعد، به مقام سپهسالاری حکومت صفوی و فرمانروایی استان فارس برسد. حکومت وی بر استان فارس از سال 1004 هجری قمری آغاز گردید و تا سال 1022 هجری قمری ادامه داشت. از آنجایی که الله وردیخان به علم و فرهنگ توجه ویژه ای نشان می داد، نقش به سزایی در رشد فرهنگ و تمدن ایران ایفا نمود. همچنین مخالف تبعید و زندانی نمودن نوابغ بود. هنگامی که مدرسه خان شیراز ساخته شد و شروع به فعالیت کرد، از ملاصدرا که یکی از معروف ترین فیلسوفان ایرانی بود دعوت کرد تا در این مدرسه به تدریس بپردازد. ملاصدرا در قرن 11 هجری قمری می زیست و به قم تبعید شده بود. الله وردیخان برای ملاصدرا نامه ای با مضمون زیر نوشت و بیان نمود که:

من برای فیض بردن از محضر شما امکان آمدن به کهک (قم) را ندارم، به همین علت بنایی را با کاربری مدرسه در شیراز ساخته ام و پس از تکمیل شدن به شما اطلاع می دهم تا برای تدریس در این مدرسه به شیراز بیایید. جالب است بدانید الله وردیخان برای ساخت این مدرسه تمام هزینه های لازم را پرداخت نمود. پس از شروع به ساخت این بنا، متوجه این موضوع شد که به پایان رسیدن زمانی طولانی نیاز دارد. از همین رو ابتدا دستور ساخت قسمت های ضروری جهت تدریس اساتید و طلبه ها را داد و درخواست خود را برای ملاصدرا فرستاد تا برای تدریس در مدرسه خان به شیراز بیاید. یکی از خصوصیات مهم مدرسه خان شیراز این بود که در آن علوم معقوله تدریس می شد و باعث شده بود این مدرسه در نوبه خود به دانشگاهی نوظهور و مشهور تبدیل گردد و به عنوان یکی از مهمترین فضاها برای علم آموزی و تدریس علم و دین شناخته می شد. در مقابل در بسیاری از مدارس آن زمان علوم معقول تدریس نمی شد. پس از آن که ملاصدرا جهت تدریس به طلاب در این مدرسه حضور یافت، الله وردی خان اختیار تام را به ملاصدرا داد تا بتواند هر علومی را که می خواهد با سلیقه خود به طلاب تدریس کند. این امر نشان از آن است که ملاصدرا بسیار مورد قبول الله وردی خان بوده است. از همین رو، ملاصدرا در این مدرسه بهترین دوران زندگی خود را به لحاظ علم و فرهنگ سپری کرد و آثاری گران بها و ارزشمند از خود بر جای گذاشت. مدرسه خان شیراز همانند دانشگاهی در آن زمان بود که علومی ارزشمند و جاودان نظیر علوم حساب، هندسه، حکمت، ادب، فقه، شیمی، زمین شناسی، گیاه شناسی و جانورشناسی در آن تدریس می شد و طلاب می آموختند. این مدرسه زمانی ساخته شد که متاسفانه الله وردی خان از دنیا رفته بود و هرگز نتوانست پایان ساخت آن را ببیند. اما فرزند وی، امام قلی خان، توانست با ادامه دادن مسیر پدرش در این راستا موفق شود و پس از تلاش های مکرر او، مدرسه خان شیراز که به لحاظ علمی به عنوان دانشگاه شناخته می شد، در سال 1024 هجری قمری به پایان برسد.

این مدرسه تاریخی در طول عمر خود شاهد حوادث و رخدادهای مختلفی بود که یکی از آن ها مربوط به زلزله ای است که در سال 1229 هجری قمری اتفاق افتاد و باعث شد بنای مدرسه تخریب گردد. اما حاجی لطفعلی شیرازی که یکی از تاجران شیراز بود، بازسازی و مرمت این بنا را به عهده گرفت. پس از مدتی که از بازسازی بنا گذشت، در سال 1269 هجری قمری طبقه دوم بنا رو به تخریب گذاشت و باز هم یکی از دولت مردان به نام حاجی میرزا علی اکبر قوام‌الملک شیرازی اقدام به بازسازی و مرمت مدرسه خان شیراز نمود. همانطور که گفته شد، حوادث زیادی در این مدرسه رخ داده که می توان باز هم به تخریب آن در سال 1336 هجری قمری اشاره نمود که دچار تخریب گردید. اما با رخ دادن این حادثه، اداره باستان شناسی فارس به میان آمد و در صدد بازسازی بنا برآمد. همچنین تا به امروز، بازسازی ها و تعمیراتی که در این بنای تاریخی و ارزشمند صورت می گیرد، همگی از طرف سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان مسکن و شهرسازی استان فارس انجام می پذیرد.

لازم به ذکر است الله وردی خان بناهای تاریخی به یاد ماندنی و مختلفی از جمله: سی و سه پل اصفهان، نهر عباسی شیراز، بازار لار فارس، تعدادی پل و کاروانسرا در مسیر جاده اصفهان به شیراز می باشند.

سبک معماری مدرسه خان شیراز

مساحتی که مدرسه خان شیراز در آن ساخته شده است حدود 7 هزار و 700 متر مربع زیر بنا و مساحت کل مدرسه نیز 5 هزار متر مربع می باشد. در زمان ابتدا که معماران می خواستند این بنا را طراحی کنند و بسازند، در چهار سوی بنای مدرسه تعداد 100 حجره در 2 طبقه را برای طلاب ساخته بودند. بنای مدرسه از معماری و تزئینات بسیار ویژه ای برخوردار بود که به عنوان یکی از زیباترین مدراس آن زمان در شیراز شناخته می شد. اما متاسفانه به دلیل حوادث متعددی که در بنای مدرسه خان شیراز رخ داده بود، تنها 70 حجره از میان آن ها به جا مانده و تمام این حجره ها در مقابل خود یک ایوان کوچکی دارند. همچنین حجره ها از قسمت پشت به یک راهرو می رسند. در بالای ورودی یک هشتی قرار دارد که به صورت هشت ضلعی بوده و توسط پلکانی به طبقه دوم راه دارد. بالای هشتی ورودی درست همان جایی است که ملاصدرا به تدریس علوم مختلف می پرداخته و به همین جهت آن را تالار ملاصدرا می نامیدند. همچنین پنجره های چوبی برای این بخش قرار داده شده اند که کتیبه هایی زیر آن ها وجود دارند که آیات قرآنی بر روی آن ها نیز دیده می شوند. کتیبه ای دیگر در این بخش وجود دارد که در بالاترین بخش آن جای گرفته است.

سقف این هشتی به تزئینات بسیار زیبایی مزین شده که می توان به کاشی ماری های معرق و خطوط اسلیمی آن اشاره نمود. کاشی کاری این ناحیه از بنا به کاشی کاری مسجد نصیرالملک شباهت دارد. در دو طرف این هشتی دو دالان دیده می شوند که نسبتا کوچک هستند و هر کدام از این دالان ها به حیاط زیبای مدرسه منتهی می شوند. کتیبه ای زیبا در بخش دور دالان وجود دارد که آیاتی از قرآن کریم بر روی آن به زیبایی و با خط ثلث نوشته شده است به چشم می خورند. اگر به بخش انتهایی کتیبه نگاهی بیاندازید، نام معمار بنا به صورت کمترنی خلاق ساعی عزدین حسین شماعی ۱۰۲۴ ه.ق نوشته شده است.یکی دیگر از بخش هایی که در کنار تالار ملاصدرا دارد، تالار کتابخانه می باشد.

بخش سردر مدرسه نیز به صورت طاق ضربی ساخته شده و مزین به کاشی های رنگی به همراه نقوش زیبایی از گل و ترنج می باشد. در بخش زیرین سقف هم کاشی کاران هنرمند، آن را مزین به کاشی های معرق کاری رنگارنگ نموده اند. علاوه بر این ها، بخش هایی مانند بدنه، پیشانی، قسمت هایی از دیوارهای طرفین نیز مزین به کاشی های رنگین شده اند و همچنین طرح و نقوشی از گل و بوته اسلیمی و زیبا بر روی این کاشی ها دیده می شوند. همچنین از دیگر تزئینات می توان به تصاویر زیبایی از گل و درختان، پرندگان رنگارنگ و خطوط اسلیمی بر روی زمینه های متنوع و زیبا اشاره نمود.

در قسمت بالای سردر مدرسه و در کمرکش زیر طاق، دو کتیبه وجود دارند که آیات قرآنی به صورت بسیار زیبا با خط ثلت و به درشتی دیده می شوند. اگر به کاشی کاری های این بنا دقت کنید، خواهید دید که آیات قرآن نوشته شده اند و ابتدا و انتهای تمام حروف لام و الف، به هم راه دارند. در بخش سردر مدرسه خان شیراز دو طاق نمای آجری وجود دارند که در حال حاضر بخش هایی از انتهای آن ها در پایین به جا مانده اند. حتی معرق کاری های بسیار زیبا را می توان در آن ها دید و به هنر آن زمان پی برد.

در چهار سمت بنای مدرسه خان شیراز چهار طاق وجود دارند که ارتفاع تمام آن ها به 16 متر می رسند. بر روی قسمت پیشانی هر کدام از این طاق ها، حجره ها و جرزهایی مزین به کاشی های رنگارنگ و زیبا شده اند. ترنج های زیبایی در میان کاشی های معرق دیده می شوند که بر روی آن ها نقش و نگارهایی از گل و بوته ها دیده می شوند و نام خداوند در بر روی آن ها به چشم می خورند. یکی از طاق های مدرسه خان شیراز در بخش پشت هشتی وجود دارد به دلیل جرزهای زیرین طاق و پیشانی آن توسط کاشی های رنگارنگ مزین شده اند، به عنوان زیباترین طاق های مدرسه شناخته می شود. زمینه های متنوعی وجود دارند که نقش و نگارهایی از گل و بوته ها به همراه خطوط اسلیمی را خواهید دید که بسیار هنرمندانه طراحی شده اند. بر روی پیشانی هر کدام از ایوان ها، کیتبه های وجود دارند که آیاتی از قرآن به زیبایی و با خط ثلث نوشته شده اند و آیات قرآنی را می توان بر روی لبه داخلی زیر طاق مشاهده نمود. در بخش میانی بدنه طاق، عبارت قل الله تبارک و تعالی شانه ان المتقین فی جنات و عیون، سنه ۱۲۴۹ را خواهید دید که مزین به نقش هایی از گل و بلبل شده است. کتیبه های دیگری که در این مدرسه وجود دارند، در بخش هایی همچون زیر بام ها و بالای طاق ها و مرکز جرزها قرار گرفته اند.

از دیگر تزئیناتی که می توان در مدرسه خان شیراز مشاهده کرد، طاق جنوبی آن می باشد که در قسمت پیشانی و فضای داخلی آن مزین به کاشی کاری های زیبا می باشد. یک محراب در این طاق وجود دارد که تزئینی بر روی آن اعمال نشده است. کتیبه ای بر روی قسمت کمرکش طاق وجود دارد که تاریخ 1278 هجری قمری بر روی آن دیده می شود. در بخش مرکزی جبهه شمالی این مدرسه، ایوان شمالی جای گرفته که می توان هنر کاشی کاری ایرانی را در آن به وضوح مشاهده کرد که بر روی قسمت هایی نظیر جرزها و پیشانی اعمال شده اند.

حیاط مدرسه خان

دراطراف بنای مدرسه باغ هایی وجود دارند که بسیار زیبا و باصفا بوده و طلاب در میان تحصیل و برای اوقات راغت به سراغ آن ها می رفتند. اما متاسفانه امروزه خبری از این باغ ها نبوده و تمام آن ها به خیابان، کوچه و حتی خانه هایی متعدد تبدیل شده اند. اما محوطه بیرونی بنای مدرسه خان شیراز به این باغ ها ختم نشده و باید بدانیم که بنای مدرسه در میان یک حیاط باصفا و زیبا با ابعاد 51 متر طول و 45 متر عرض قرار گرفته است. یک حوض هشت ضلعی در حیاط وجود دارد که در اطراف آن تعداد 6 باغچه سرسبز وجود دارند و درختان نخل و نارنج در آن قرار گرفته اند و به زیبایی هرچه بیشتر این مدرسه کمک کرده اند. یک ایوان در سمت شرق مدرسه قرار دارد که تخریب شده بود و آن را بازسازی کرده بودند. در این ایوان یک درب ورودی به همراه 10 پنجره وجود دارد و چشم انداز آن ها به سمت باغ است. هنگامی مشغول بازدید از مدرسه باشید و در حیاط آن قدم بزنید، با تماشای درختان بلند قامت آن و حوضچه میان حیاط، طراوت و تازگی را احساس خواهید کرد.

اعداد مقدس به کار رفته در معماری مدرسه خان شیراز

یکی از ویژگی های جالب توجه در سبک معماری مدرسه خان شیراز این است که در ساخت بخش های مختلفی از این بنا، اعداد مقدس به کار رفته و این موضوع توجه کارشناسان و باستان شناسان را به خود جلب کرده است. نخستین عدد مقدسی که می توان در معماری این بنا دید، تعداد محل های تدریس آن می باشد که 5 عدد بوده و به نیت پنج تن (ع) می باشد. تعداد اتاق های درس در مدرسه به 14 عدد می رسد که آن هم به نیت 14 معصوم (ع) ساخته شده اند. یکی از نکات جالب این است که تعداد 92 حجره آن را اگر به حروف جمل ترجمه کرد، نام محمد که نام پیامبر اسلام (ص) است را پیدا خواهیم کرد. نکته جالب دیگر این که در صورت جمع کردن تعداد 92 حجره، 12 راهرو، 5 کلاس و 1 مسجد، عدد 110 حاصل می شود که با نوشتن این عدد به حروف جمل، نام حضرت علی (ع) به دست می آید. در نهایت تعداد 4 اتاق دیگر به عنوان اتاق خادم مدرسه، اتاق گیاه شناسی، اتاق موذن و اتاق چراغ دار نیز از دیگر بخش های این مدرسه به شمار می روند که اگر این ها را نیز با تعداد دیگر بخش ها که 110 عدد هستند جمع کنیم، عدد 114 را خواهیم دید که تعداد سوره های قرآن می باشد.

ساعت بازدید و قیمت بلیط ورودی مدرسه خان شیراز

اگر در میان جاذبه های دیدنی شیراز قصد بازدید از مدرسه خان شیراز را داشتید، می توانید همه روزه به جز ایام سوگواری که شامل: شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، رحلت امام خمینی (ره)، شهادت امام جعفر صادق (ع)، اربعین، تاسوعا و عاشورای حسینی (ع) می شود، به بازدید از آن اقدام نمایید. همچنین باسعت کاری مجموعه از ساعت 7 صبح الی 13:30 بعد از ظهر و از ساعت 14:30 بعد از ظهر الی 18:30 عصر می باشد. جهت بازدید از این مدرسه تاریخی می بایست هر نفر گردشگر ایرانی بلیطی به بهای 3 هزار تومان و گردشگران خارجی 20 هزار تومان تهیه کند.

بهترین زمان بازدید از مدرسه خان شیراز

شیراز شهری گرم و خشک در ایران می باشد که از بهترین فصل های سفر به آن فصل بهار و پاییز به شمار می آید.حال اگر قصد بازدید از مدرسه تاریخی خان را داشته باشید، از آنجایی که در حیاط آن باغچه و درختانی زیبا وجود دارند، از بهترین زمان های بازدید از آن فصل بهار می باشد. اگر در این فصل به بازدید از مدرسه بروید، حیاط مدرسه بسیار سرسبز و درختان نارنج میوه های خود را به ثمر نشانده اند و از تماشای آن ها لذت خواهید برد.

مدرسه خان شیراز کجاست و مسیر دسترسی به آن

مدرسه خان یکی از جاهای دیدنی و تاریخی در شهر شیراز می باشد که در محله ای از این شهر به نام محله اسحاق بیگ، خیابان لطفعلی خان زند بعد از سه راه احمدی واقع شده است.

مسیر دسترسی به مدرسه خان شیراز با خودروی شخصی

اگر برای دسترسی به این مدرسه تاریخی می خواهید از خودروی شخصی استفاده نمایید، می توانید ابتدا به سمت چهارراه زیر پل کابلی ولیعصر حرکت کنید. پس از آن که به این چهارراه رسیدید، می بایست حدود 100 متر به سمت جلو حرکت کنید تا این مدرسه تاریخی مقابلتان نمایان شود و برای بازدید وارد آن شوید. مسیر دیگری برای دسترسی با خودروی شخصی به این مدرسه وجود دارد که می توانید تقاطع نمازی را پشت سر گذاشته و با رسیدن به سه راه احمدی می توانید به راحتی خود را به این مدرسه برسانید و از آن دیدن کنید.

مسیر دسترسی به مدرسه خان شیراز با وسایل نقلیه عمومی

در صورتی که بخواهید برای رسیدن به مدرسه تاریخی خان از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید، می توانید سوار مترو شده و در ایستگاه ولیعصر که نزدیک ترین ایستگاه به این جاذبه می باشد از مترو پیاده شده و مابقی مسیر را که حدود 2 کیلومتر مسافت دارد به صورت پیاده طی نمایید تا به مدرسه برسید. همچنین می توانید از اتوبوس های خطی نیز برای رسیدن به مدرسه تاریخی خان استفاده نمایید. بدین صورت که در ایستگاه های ولیعصر و یا احمدی از اتوبوس پیاده شوید و مابقی مسیر را به صورت پیاده به سمت مدرسه حرکت کنید.

آدرس مدرسه خان شیراز: استان فارس، شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، بعد از سه راه احمدی

اجاره روزانه آپارتمان در شیراز

شیراز یکی از شهرهای گردشگری ایران است که بسیاری از جاذبه های دیدنی کشور را در خود جای داده است. در صورتی که شهر شیراز را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کردید، بایستی چند روزی را برای بازدید از بسیاری از دیدنی های شیراز در نظر بگیرید. از همین رو اقامتگاهی را در این شهر برای خود رزرو نمایید تا بتوانید چند روزی را در شیراز سپری کنید. اگر جزء گردشگرانی هستید که می خواهید تمام مدت سفر خود را به گشت و گذار در میان دیدنی های شیراز بگذرانید، بهتر است به سراغ اقامتگاهی بروید که نیازی به پرداخت هزینه های بالا برای اقامت در آن نباشد. یکی از گزینه های اقامتی در شیراز با قیمت مناسب، آپارتمان های مبله می باشند. شما نیز اگر قصد اجاره آپارتمان مبله در شیراز را داشته باشید، می توانید هزینه های اقامتی خود را کاهش دهید و هزینه های بیشتری را برای گشت و گذار و تفریح در شیراز کنار بگذارید.