دشت مغان

دشت مغان دشتی بزرگ، سرسبز و بکر در شمالی ترین بخش استان اردبیل است که خوراک طبیعت گردی های خاطره انگیز در روزهای گرم تابستان می باشد. این منطقه زیبا و دوست داشتنی آنقدری سرسبز و بی نظیر است که مقصد بسیاری از طبیعت گردان در اقصی نقاط کشور به شمار میرود برای همین اگر عاشق طبیعت گردی هستید و تا به حال به جلگه مغان سفر نکردید، سفری یک یا چند روزه به این منطقه از وجابات زندگی هر طبیعت گرد خواهد بود.

دشت مغان کجاست

در شمال غرب ایران و شمال اردبیل، یک منطقه بزرگی هست که روستا ها و شهر های کوچک و بزرگ مختلفی را در خود جای داده از جملعه مغانسر، پارس آباد، جعفر آباد، اصلاندور، گرمی، اسلام آباد و غیره. سرتاسر دشت مغان طبیعتی بکر و سرسبز و خوراک طبیعت گردی است برای همین، اینکه شما بخواهید به جلگه مغان دسترسی داشته باشید به این موضوع برمیگردد که کدام شهر یا روستا را به عنوان مقصد خود انتخاب می کنید. همچنین پیش از هر چیز این موضوع را هم در نظر بگیرید که دشت مغان در واقع جلگه مغان نام دارد چون یک منطقه جلگه ای به شمار میرود اما به لطف دشت های وسیع و همیشه سرسبزش، همه اینجا را با نام دشت مغان میشناسند.

از آنجایی که اکثر طبیعت گردان برای گشت و گذار در دشت مغان، شهر پارس آباد را به دلیل اینکه پارس آباد شهری بزرگ بوده، بازارچه های مرزی متعددی دارد و دسترسی به جاهای بکر جلگه مغان از این شهر راحت تر است انتخاب می کنند، ما مبدأ را این شهر در نظر میگیریم. برای دسترسی به شهر پارس آباد اگر سفرمان را از شهر اردبیل آغاز کنیم، در شما غرب اردبیل به میدان وحت می رسیم و در ضلع شمالی میدان، وارد جاده ای خواهیم شد که ابتدا ما را به روستای گرمی و سپس به شهر پارس آباد می رساند. می شود گفت پارس آباد شمال غربی ترین شهر ایران به شمار می رود و در مرز بین ایران و آذربایجان قرار دارد. این شهر از توابع استان اردبیل بوده و خودش هم مملو از جاهای دیدنی جذاب و دوست داشتنی می باشد.

البته ناگفته نماند شهر گرمی نزدیک ترین شهر دشت مغان به اردبیل است و اگر حال و حوصله رانندگی طولانی مدت را ندارید، شهر گرمی هم از زیباترین و جذاب ترین مقاصد جلگه مغان برای سفر و گشت و گذار در این منطقه به شمار میرود.

معرفی دشت مغان

دشت مغان بزرگ تر از آن چیزی است که می بینیم چون تنها بخشی از این دشت در ایران واقع شده و مابقی آن در کشور آذربایجان قرار دارد و به عبارتی، بخش اعظمی از جلگه مغان در کشور آذربایجان قرار دارد و قسمت کوچکی از آن، به ایران رسیده. با اینکه پیش تر هم گفتیم دشت مغان از شهر ها و روستا های مختلفی تشکیل شده اما سه شهر گرمی، پارس آباد و پیله سوار سه شهر اصلی و معروف این دشت هستند. جلگه مغان تا سال 1355 هجری شمسی از توابع مشگین شهر بود که در جنوب دشت مغان قرار دارد اما در آن سال به لطف تقسیمات کشوری که انجام شد، دشت مغان از توابع شهرستان مشگین دشت جدا گردید و به یک شهرستانی مستقل تبدیل شد.

دشت مغان یکی از قطب های اقتصادی استان اردبیل و حتی ایران به شمار میرود. اینجا زمین های کشاورزی و دامداری بزرگی دارد که به لطف زمین های بسیار حاصلخیز، دشت های وسیع و سرسبز و هوایی دلنشین و مساعد برای کشاورزی جزء مهم ترین قطب های اقتصادی در خصوص کشاورزی و دامپروری محسوب می شود. جالب است بدانید بیشتر زمین های جلگه مغان را حبوبات، علوفه و غلات تشکیل می دهند برای همین نه تنها دشت مغان را به عنوان دشت همیشه بهار ایران میشناسند بلکه اینجا را انبار غله آذربایجان هم می خوانند البته زمین های کشاورزی و دامداری جلگه مغان با جاهای بکری که پاتوق طبیعت گردان است فاصله دارد تا آسیب نبینند.

دشت مغان بطور کلی سه بخش جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی دارد. بخش شمالی جلگه مغان منطقه جلگه ای است یعنی همان بخش زیبا و سرسبزی که از شهر پارس آباد می توان دسترسی داشت. بخش جلگه ای دشت مغان شیب نسبتاً ملایمی دارد و دشت های مختلف آن، برای طبیعت گرد ها جای بکری برای محک زدن توانایی آفرود محسوب می شوند. بخش جلگه ای دشت مغان که زمین های شمالی دشت را شامل می شوند، زمین های بسیار حاصلخیز و آبرفتی دارند برای همین، اکثر زمین های کشاورزی این دشت در بخش شمالی قرار دارند. همچنین بخش جلگه ای ارتفاعی 30 متری از سطح دریا داشته و بیشترین جمعیت جلگه مغان هم در این قسمت زندگی می کنند.

قسمت دوم دشت مغان، بخش های کوهپایه ای هستند. همانطور که از نامشان معلوم است، بخش های کوهپایه ای ارتفاع بیشتری نسبت به بخش های جلگه ای دارند و ارتفاع آن ها به 100 متر از سطح دریا می رسد. از نظر تراکم جمعیت، نسبت به بخش جلگه ای جمعیت کمتری در قسمت کوهپایه ای جلگه مغان زندگی می کنند و عمده فعالیت مردم این منطقه هم دامداری و کشاورزی است. بخش کوهپایه ای دشت مغان در غرب این دشت زیبا و دوست داشتنی قرار دارد و از مناطقی همچون اصلاندوز، بخش مرکزی، تازه کند و دهستان قشلاق شمالی می توان به این مناطق دسترسی داشت.

در نهایت هم به بخش سوم یعنی قسمت کوهستانی دشت مغان می رسیم که از سمت مناطقی همچون دهستان قشلاق غربی، قشلاق شمالی و اصلاندوز می توان به آنجا دسترسی داشت. بخش کوهستانی همانطور که از نامش هم پیداست، ارتفاع بیشتری نسبت به دو بخش دیگر یعنی جلگه ای و کوهپایه ای دارد و ارتفاع منطقه به بیش از 700 متر از سطح دریا در برخی از مناطق نیز می رسد.

جاهای دیدنی دشت مغان

دشت مغان بطور کلی منطقه ای بسیار بکر و سرسبز است و با توجه به مناطق سرد و خوش آب و هوایی که در اطرفش وجود دارد، یک منطقه قشلاقی محسوب می شود برای همین، در روز های سرد زمستان اینجا آب و هوای دوست داشتنی و بی نظیری دارد. اما اینکه جلگه مغان منطقه ای قشلاقی به شمار می رود باعث شده در روز های زمستان، جانوران متعددی را در این دشت ببینیم که شامل اردک چشم طلایی، پلیکان های خاکستری، اردک تاجدار، قو های گنگ، کوچک و فریادکش، غاز های بالکان کوچک و خاکستری، مرکوس سفید و کلی جانور و پرنده دیگر هستند. با اینکه همیشه توصیه شده به محیط زیست این پرنده ها و جانوران آسیب وارد نشود و تا آنجا که امکان دارد از محل زندگی آن ها دوری نمود اما همین پرنده ها و حیوانات آنقدری زیبا و جذاب هستند که همیشه کلی عکاس در نزدیکی آن ها میبینیم که مشغول عکسبردای از آن ها می باشند.

در نگاه اول، دشت مغان فقط یک منطقه ای سرسبز و بکر به نظر می رسد و بسیاری هم تصور می کنند که اینجا فقط پاتوق طبیعت گردان است تا چند روزی در دل دشت های سرسبز و سیع منطقه اطراق کنند و لذت ببرند اما در واقعیت، جلگه مغان علاوه بر دشت های سرسبز و مناطق بکر و زیبا در هوایی دلنشین و مساعد، جاهای دیدنی مختلفی هم دارد و چون اکثر گردشگران و طبعیت گردان برای دسترسی به دشت مغان باید ساعت ها در جاده باشند، ارزش دارد حالا که اینهمه راه آمدیم تا جلگه مغان، از جاهای دیدنی این منطقه که بسیاری از آن ها جزء معروف ترین جاهای دیدنی اردبیل هم هستند نیز بازدید کنیم.

قلعه دختر دشت مغان

یکی از معروف ترین جاهای دیدنی دشت مغان قلعه دختر نام دارد که در روستایی با همین نام واقع شده البته چون در استان اردبیل قرار دارد، نام روستا و قلعه دختر، قیز قلعه سی است. روستای قیز قلعه سی در شمال گرمی واقع شده و 17 کیلومتر تا این شهر فاصله دارد. قدمت قلعه دختر به سال 629 میلادی برمیگردد و از معدود جاهای دیدنی منطقه است که همچنان پاربرجا مانده چون از موادی همچون سنگ، ملات ساروج و آجر ساخته شده و گفته می شود قدمت قلعه به دوران حکومت اشکانیان و ساسانیان برمیگردد.

قلعه اولتان مغان

اگر برای گشت و گذار در دشت مغان بخواهید به شهر پارس آباد سفر کنید، این امکان را دارید که از قلعه اولتان هم بازدید کنید چون این قلعه به پارس آباد نزدیک تر است. قلعه اولتان یک دژی مستحکم است که قدمتش به دوران حکومت اشکانیان برمیگردد. قلعه اولتان 500 متر تا روستای اولتان فاصله دارد و نزدیک به رود ارس واقع شده است. این قلعه در زمان اشکانیان ساخته شده و یک زمینی به وسعت 320 هزار متر مربع را هم از آن خود کرده است. معماری قلعه اولتان ترکیبی از معماری اشکانی و اسلامی است چون در اینجا بعد از سال ها کاوش و بررسی، کلی آثار تاریخی از جمله ظروف سفالی، تنور، بخاری و غیره پیدا کردند که برخی از آن ها به دوران صفویه و برخی هم به دوران ساسانیان برمیگردد.

تپه خرمن

تپه خرمن با نام های تپه خرمن یئری و امستان علیا از دیگر جاهای دیندی و تاریخی دشت مغان است که در نزدیکی شهر گرمی قرار دارد. این تپه که در طی سال های گذشته مورد بررسی و کاوش قرار گرفته بود، به لطف کلی آثار تاریخی که از آنجا کشف شد گفته می شود قدمتش به دوران اشکانیان برمیگردد. همچنین تپه خرمن در سال 1345 هم به فهرست آثار ملی ایران افزوده شده است و اگر برای سفر به جلگه مغان، شهرستانی گرمی مقصد شما می باشد، بازدید از این تپه تاریخی خالی از لطف نیست.

برج سنگی قارلوجا

در غرب دشت مغان شهرستان کوچکی هست با نام شهرستان کلیبر و در شمال این شهرستان یعنی شمال غرب جلگه مغان در نزدیکی رود ارس برجی تاریخی و سنگی هست با نام برج قارلوجا یا برج سنگی قارلوجا که قدمتش به قرن سده 17 هجری قمری برمیگردد. این اثر تاریخی هم در سال 1347 به فهرست آثار تاریخی کشور افزوده شده است.

تالاب میل مغان

تالاب میل مغان نام های مختلفی دارد. برخی به اینجا دریاچه و سد مغان می گویند، برخی دریاچه و سد شهرک مغان، عده ای میل مغان و برخی هم سد میل مغان می دانند. تالاب میل مغان جزء جاهای دیدنی پارس آباد است که در شمال جلگه مغان واقع شده و فاصله این تالاب تا شهرستان اصلاندوز هم به 10 کیلومتر می رسد. سد میل مغان روی رودخانه ارس قرار دارد و در سال 1394، اینجا به یک تالاب بین المللی تبدیل گردید و شکار در این منطقه ممنوع شد. تالاب میل مغان جزء تفریحگاه های جذاب و بکر شمال غرب کشور است و همیشه گردشگران در اطراف این تالاب ساعت ها می نشینند و از طبیعت لذت می برند و همچنین خوب است بدانید که سد میل مغان محل زندگی بسیاری از پرندگان مهاجری است که از شمال زمین و مناطق سیبری به این منطقه مهاجرت می کنند.

کلی آثار تاریخی و جای دیدنی دیگر هم در دشت مغان قرار دارد شامل، سواحل آراز چایی، جنگل های مغان، زیستگاه آقا بابا، پل تاریخی خمارلو و کنار همه این ها، دشت مغان گذشته ای تاریخی دارد و در صد ها و شاید هزاران سال پیش، در جای جای این دشت زیبا و دوست داشتنی گورستان های متعددی بود که برخی به لطف قاچاقچی ها و عوامل طبیعی از بین رفتند اما تعداد زیادی هم بخاطر ارزش بالایی که داشتند همچنان پابرجا مانده و از قضی، جزء جاهای دیدنی معروف منطقه به شمار میروند و خوشبختانه، این گورستان های در نقاط مختلف جلگه مغان واقع شده اند و شما به هر شهرستانی در نزدیکی دشت مغان مراجعه کنید، دسترسی خوبی به این گورستان های تاریخی خواهید داشت.

بطور مثال، در حوای شهرستان اصلاندوز که گورستان هست با نام گورستان های قوش اوتران، گدایلو، افجی، قلی بیگو و کرار کورعباسلو که قدمتشان به دو هزار سال پیش می رسد. کمی آنطرف تر، یک منطقه ای هست با نام مقصودلوی کورعباسلو که محل دفن تعدادی از شهیدان جنگ های 10 ساله هستند و لاز مبه ذکر است جنگ های ده ساله معروف همان جنگ هایی هستند که بین روسیه تزار و ممالک محروسه قاجار رخ داده بود.

بهترین زمان سفر به دشت مغان

بد نیست یکبار دیگر بگوییم و تاکید کنیم که مناطق اطراف دشت مغان آب و هوایی سرد و دلنشین دارند که به واسطه این موضوع، در روز های سرد و سوزناک زمستان، اینجا منطقه ای قشلاقی به شمار میرود اما با این حال، با توجه به آب و هوا و طبیعتی که جلگه مغان دارد، بهترین زمان برای بازدید از دشت مغان فصل تابستان است چون در این فصل از سال، اینجا آب و هوایی بسیار دلنشین دارد و طبیعت و دشت های وسیع منطقه نیز به زیباترین حالت خود رسیده اند البته در نظر داشته باشید در فصل تابستان، اینجا مملو از طبیعت گرد و آفرودباز است اما چون جلگه مغان منطقه بسیار بزرگی به شمار می رود، جاهای بکر و خلوتی هم در دل این دشت پیدا می شود تا ساعت ها اطراق کنید و از سکوت طبیعت لذت ببرید هرچند برای این کار، نیاز به تجهیزات کافی و خودروی مناسب برای سفر به دل دشت دارید.

یک نکته مهم را هم در مورد بهترین زمان سفر به دشت مغان باید در نظر بگیرید. همانطور که گفته شده، جلگه مغان بطور کلی از سه منطقه جلگه ای، کوهستانی و کوهپایه ای تشکیل شده است و همیشه می دانیم که مناطق کوهستانی بخاطر ارتفاعی که از سطح دریا دارند (در منطقه مغان به 700 متر از سطح دریا می رسند) بسیار سردتر از مناطق اطراف بوده و به همین دلیل، پاییز و زمستان به هیچ وجه توصیه نمی شود بخاطر بارش های سنگین برف و باران و هوایی سوزناک به این بخش ها سفر کنید و از سوی دیگر، اگر به غیر از فصل تابستان خواستید سفری چند روزه به دشت مغان داشته باشید پیشنهاد می شود به مناطق جلگه ای مراجعه کنید چون در این مناطق، هوا آنقدر سرد یا گرم نمی شود و از طرفی، بارش باران در این مناطق قابل تحمل تر از جاهای کوهستانی خواهد بود.

بطور کلی، طبق گزارشاتی که وجود دارد دمای هوای دشت وسیع مغان در گرم ترین روز های تابستان حداقل به 23 و حداکثر به 30 درجه سانتی گراد می رسد و در روز های سرد زمستان، گاه تا 5 درجه زیر صفر و این عدد در مناطق مرتفع و کوهستانی هم کمتر خواهد شد.

اقامت در دشت مغان

نزدیک به 90 درصد از گردشگران و طبیعت گردانی که به دشت مغان سفر می کنند، همگی آفرود سوار هستند و با تجهیزات کامل به دل دشت های وسیع مغان سفر می کنند تا شب و روز را در منطقه ای بکر و سرسبز سپری کنند. بی شک طبیعت گردی و اقامت در دل طبیعت از خاطره انگیزترین تفریحات است ولی با این حال، بسیاری از گردشگران هم هستند که توانایی اقامت در طبیعت را ندارند یا از تجهیزات و خودروی مناسب برخوردار نیستند. از این رو، خوب است بدانید که در نزدیکی های جلگه مغان بخصوص مناطق معروف اطرافش شامل پارس آباد و گرمی، هتل ها و اقامتگاه های مختلفی وجود دارد که برخی از آن ها هم دارای ویو به سمت دشت های وسیع هستند اما جدا از هتل ها، در روستا های دشت مغان اقامتگاه های بوم گردی هم هست تا تجربه زندگی به سبک قدیمی ها و حتی زندگی به سبک عشایری ها را هم تجربه کنید.