کلیسای وانک اصفهان

وقتی تصمیم سفر به شهر اصفهان می گیرید، بی تردید گزینه های زیادی برای دیدن خواهید داشت. با این حال به هیچ وجه نباید بازدید از کلیسای وانک اصفهان (یا کلیسای نجات دهنده مقدس) را در منطقه ارامنه نشین جلفای این شهر از دست بدهید. کلیسای وانک اصفهان با تلفیقی از معماری و فرهنگ غربی و شرقی، نمادی فوق العاده از یک مکان گردشگری میان فرهنگی است. این کلیسا در زمان شاه عباس دوم و قرن 17 میلادی ساخته شده و در جهان به نام آمنا پرکیج شناخته می شود. وانک در زبان ارمنی به معنای صومعه می باشد.

این کلیسا، نه فقط مکانی مذهبی برای ارمنی های اصفهان و ایران، که یکی از مهم ترین عناصر هویت اجتماعی آنها در کشور ما و منطقه نیز هست. تصاویر این کلیسا همچنین نشان دهنده عظمت هنری این بنا می باشد. کلیسای وانک اصفهان، تاریخچه داستانی و پر هیجان و البته مانند بسیاری از دیگر روایات تاریخی، تا اندازه ای غمبار دارد. بیایید قبل از سفر به این جاذبه گردشگری اصفهان، برای شناخت روح جاری در آجرها و سنگ های این بنا جستجویی در تاریخ کنیم.

کلیسای وانک اصفهان در گذر تاریخ

در ابتدای قرن هفدهم میلادی و در میانه یکی از تعقیب و گریزهای همیشگی شاه عباس با امپراتوری عثمانی هستیم. سپاهیان ایران به دستور شاه عباس در حال عقب نشینی از ایروان و گذر از دشت آرارات هستند. ساکنان منطقه یا باید به همراه سپاه ایران به نواحی داخلی این کشور کوچ کنند و یا در میانه نزاع از بین بروند. سیصد و پنجاه هزار نفر از ارامنه منطقه مهاجرت را انتخاب می کنند و راهی سفری نامعلوم می شوند. در پایان، در شهر جلفا و پس از عبور از رودخانه خروشان این شهر، کوچ آنها پایان می پذیرد. پنجاه هزار نفر از ارامنه، پایه گذاران کلیسای وانک اصفهان، زنده مانده در این منطقه از شهر اصفهان ساکن می شوند.

تاریخ همیشه اثبات کرده است که یک فرهنگ زاینده با شکست ها و هجرت ها از پا نمی نشیند. فضای منطقه ارمنی نشین جلفای اصفهان و در مرکز آن کلیسای وانک اصفهان، اثباتی بر این مدعا می باشد. ارامنه کوچ داده شده با هزینه شخصی خود شروع به ساختن کلیسایی شبیه کلیسای خود در سرزمین مادری می کنند. از این طریق آنها روح فرهنگ و زندگی خود را در منطقه تازه جاری می سازند. وقتی ساخت کلیسای وانک اصفهان به پایان می رسد، در کتیبه ای با کاشی لاجوردی و با خطوط طلایی بر سر در کلیسا چنین نوشته می شود:

” ساخت کلیسای وانک اصفهان در سال ۱۶۵۵ به کمک مردم جلفا شروع شد و در سال ۱۶۶۴ میلادی پایان یافت. پاداش عباداتی که در این کلیسا انجام می شود برای آنانی که زنده اند یا در گذشته اند شود.”

روند گسترش و توسعه کلیسای وانک اصفهان به این نقطه از تاریخ محدود نمی شود. در طی دهه ها و سده ها در کنار این مرکز اجتماعی و مذهبی ارامنه اصفهان، ساختمان های دیگری ساخته می شود. علاوه بر کلیسای اصلی و صحن آن، مجموعه ای شامل دیر، ناقوسخانه و کتابخانه در این بازه زمانی به این مجموعه تاریخی افزوده می شود. بر این فهرست باید موزه، برج ساعت، اتاق های مخصوص اقامت اسقف و همچنین تالارهای اجتماعات و چاپخانه را نیز افزود. برای نمونه موزه کلیسای وانک اصفهان درسال ۱۹۰۵ افتتاح شد و تا سال ۱۹۳۰ هم موزه و هم کتابخانه بود.

سبک معماری کلیسای وانک اصفهان

واژه ها شاید هیچ وقت نتوانند عمیق زیبایی یک اثر معماری و هنری را نشان دهند. کلیسای وانک اصفهان، از آن دست مکان های گردشگری می باشد که به همت وبسایت رسمی این مجموعه امکان بازدید مجازی از کلیسای وانک فراهم شده است. شما می توانید پیش از سفر به این جاذبه توریستی شهر اصفهان، با بازدید از این صفحه تصویری از آنچه در این بازدید پیش روی شماست، داشته باشید. سبک معماری کلیسای وانک تلفیقی از معماری مسیحی، اسلامی و ایرانی بوده و گنبدهای این کلیسا بر خلاف دیگر کلیساهای کهن مسیحی که مخروطی بوده اند، مدور و به شیوه مساجد اسلامی ساخته شده اند. گنبدهایی که پوسته بیرونی آن از آجر و پوسته درونی آن با رنگ لاجوردی نقاشی شده.

استفاده از رنگ لاجوردی در رنگ آمیزی و کاشیکاری دیوارهای این مجموعه، نمادی دیگر از شباهت این بنا با معماری مساجد اسلامی است. همچنین این بنا بر خلاف کلیساهای کهن ارمنی که بیشتر با سنگ ساخته شده‌اند، با خشت خام بنا گردیده. با این حال رئوس نیمه هشت ضلعی محراب های برجسته کلیسای وانک اصفهان، نمایی غربی به فضای داخلی کلیسا داده اند. این تنوع سبک معماری نشانی از تاریخچه ای سرشار از حضور مسافران، مبلغان مذهبی و سربازان اروپایی در این بنا می باشد.

ارتفاع دیوارهای کلیسای وانک اصفهان، از سطح حیاط تا بام طبقه دوم حدود 12 متر بوده و از کل مساحت 8731 متر مربعی کلیسا، ۳۸۵۷ متر مربع آن مربوط به ساختمان‌ ها و بقیه متعلق به فضای سبز و باغ وانک است. تمام زوایای داخلی کلیسای جامع پوشیده شده از گچ و تزئین شده توسط رنگ روغن و طلا و به سبک ایرانی می باشد.

برج های ناقوس کلیسای وانک اصفهان

چشم هایتان را ببندید و به صدای یک کلیسا فکر کنید. بی تردید اولین آوایی که در گوشتان خواهد پیچید، صدای ناقوس کلیسا می باشد. کلیسای وانک اصفهان نیز دو برج ناقوس بزرگ و کوچک بسیار زیبا دارد. برج ناقوس در فرهنگ معماری مسیحی برجی در کلیساست که دارای یک یا بیش از دو ناقوس باشد. ناقوس ها برای خبر دادن از رویدادهای اجتماعی چون عروسی و عزا یا برای فراخوان دفاع شهری و خطر آتش‌سوزی به صدا در می آمدند.

برج ناقوس اول کلیسای وانک اصفهان، در قسمت ورودی آن و در سه طبقه قرار دارد. در طبقه دوم این برج ساعت بزرگی به وزن 300 کیلوگرم نصب شده است و در سه طرف دیگر برج نیز چهار ساعت مدور با قطر 104 سانتی متر قرار دارد. ناقوس های برج که به صدا در می آیند، صدای زنگ ساعت ها نیز در گوش بازدید کنندگان می پیچد. چه موسیقی زیباتر از این می تواند شما را به سفری در تاریخ زیبای این منطقه ببرد؟

در زیر برج ناقوس یا برج ساعت ، مقبره هایی متعلق به یک سرباز و یک روحانی ارمنی قرار داده شده. لازم به ذکر است که بنای یادبود مربعی شکل دیگری نیز در قسمت شمال غربی کلیسا به یاد ارامنه کشته شده توسط عثمانی ها ساخته شده. هر ساله در 24 آوریل در این محل، مراسم یادبودی با حضور ارامنه اصفهان برگزار می شود.

نقاشی های دیواری و مجسمه های کلیسای وانک اصفهان

از صدای ناقوس ها که بگذریم، شاید یکی از مهم ترین نمادهای تصویری یک کلیسا، دیوار نگاره های آن است. وقتی وارد یک کلیسا می شویم اغلب ما در نگاه اول ساعت ها مبهوت قصه تصاویر روی سقف و دیوارها می شویم. دیوار نگاره های کلیسای وانک شامل روایت هایی از تولد و عروج عیسی مسیح، روز رستاخیز و داوری و بهشت و دوزخ می باشد. طلاکاری و تذهیب معماری داخلی این کلیسا از دیگر شباهت های این کلیسا به بناهای اسلامی تلقی م یگردد. این تلفیق فرهنگی، از جمله ویژگی های خاص و متمایز این کلیسا در جهان به شمار می آید.

در کنار نقاشی ها و ساخت دیوارها، تندیس های نیم تنه مشاهیر ارامنه این کلیسا بسیار معروف و زیبا هستند. مشاهیری چون اسقف اعظم ارامنه و مؤسس اولین چاپخانه در ایران، ابداع کننده الفبای ارمنی و شاعران نامی ارمنی از جمله آنها هستند. باید یادآور شد که هزینه ساخت این آثار هنری و بنای کلیسا توسط خیرین و ارامنه منطقه پرداخت شده. همچنین اساتید و هنرمندان ارمنی سازنده این آثار هنری هستند.

موزه کلیسای وانک اصفهان

به جمله ای از تورات فکر کنید که روی تار موی دختری هجده ساله با قلمی از الماس نوشته شده: به جهت دانستن عدل و حکمت و برای درک واژگان فطانت. این جمله را می توان تنها با میکروسکوپ مشاهده کرد. این تارموی اهدایی، تنها یکی از آثار ارزشمند موزه کلیسای وانک اصفهان است. موزه کلیسای وانک در ابتدا تنها چند اتاق ساده بوده که در حدود صد سال پیش در ضلع شمالی کلیسای وانک ساخته شد. امروزه این فضا به به موزه ‌ای بسیار زیبا و جامع دربردارنده نقاشی های برجسته تاریخی، کتب نفیس خطی و آثار ارزشمند قدیمی بدل شده. این روزها این موزه را به عنوان یکی از ارزشمندترین مجموعه های فرهنگی ارامنه جهان می شناسند.

شاید در کمتر موزه ای از جهان بتوانید 710 جلد کتاب خطی، تابلوهای نقاشی بر روی کرباس، پوست، چرم، فلز و شیشه را در یک جا بیابید. به این لیست آثار فلزی و منسوجات دستبافته مربوط به البسه مذهبی کشیشان و پوشاک سنتی ارامنه جلفا را بیقزایید. آثار چوبی، فرمان های اداری و تجاری و حکومتی متعلق به قرن هفده تا نوزده میلادی، مسکوکات فلزی و نخستین ابزار مربوط به صنعت چاپ از دیگر دیدنی های موزه کلیسای وانک اصفهان هستند. موزه مردم شناسی ارامنه اصفهان به عنوان بخشی از این موزه، نماینده تاریخ تصویری جالبی از زیست این مردمان دوست داشتنی شهر اصفهان است. موزه موسیقی تاریخی ارامنه نیز از دیگر بخش های دیدنی دیگر موزه می باشد.

شاید کمتر کسی بداند که نخستین نسخه کتاب چاپی در ایران، نسخه ای از زبور بوده است. این کتاب در چاپخانه مدرن کلیسای وانک اصفهان، و به همت همه روحانیون این کلیسا در طی یک سال و پنج ماه و حدود سال 1640 چاپ شد. این چاپخانه دارای تنها دستگاه چاپ مدرن آن روزها بوده که از اروپا به ایران آورده شده. متاسفانه این بخش از کلیسا به خاطر مخالفت ها تعطیل و بعدها سوزانده شد. در حال حاضر تنها ماشین چاپ معروف این کلیسا و برخی از نسخه های چاپی آن در این موزه نگهداری می شود.

کتابخانه و مراکز اداری کلیسای وانک اصفهان

تا اینجا گشت و گذار کاملی در مجموعه کلیسای وانک اصفهان، داشته ایم. اما عجله نکنید، جذابیت های این کلیسا به این موارد محدود نمی شود. نمی توان بدون اشاره به کتابخانه این کلیسا و بناهای اداری آن، نوشتن از این بنای تاریخی زیبا را به اتمام رساند. در بخش شمالی کلیسا و در کنار موزه وانک، کتابخانه ای شامل اسناد و کتاب های تاریخی با قدمت 400 ساله قرار دارد. در مجموع 30 هزار نسخه کتاب، در این کتابخانه منحصر به فرد نگاهداری می شود. تاریخچه این کتابخانه به سال 1884 بر می گردد. هدف اولیه از ساختن آن محافظت از کتاب هایی بود که ارامنه مهاجر به سختی در طی کوچ خود به همراه آورده بودند.

مراکز اداری کلیسای وانک اصفهان، خود نمادی از یک فرهنگ اجتماعی کامل از ارامنه ایران و جهان است. این بخش که در قسمت جنوبی کلیسا قرار دارد، در زمان ناصرالدین شاه قاجار بنا شده. در حال حاضر نیز، تمام امور اداری ازدواج، تولد و مرگ ارامنه جنوب ایران در آن انجام می پذیرد. در دوره ای از تاریخ این بنا، حتی ارامنه هند نیز برای امور اداری خود به این کلیسا مراجعه می کردند.

سفر به اصفهان و بازدید از کلیسای وانک اصفهان

به نظر می رسد تا اینجا گردشگری را که به دنبال بازدید از دیدنی های شهر اصفهان است، مشتاق شده باشد که دیداری از کلیسای وانک اصفهان داشته باشد. با این حال مهم ترین دغدغه یک گردشگر بعد از انتخاب مقصد سفر، پاسخ به پرسش هایی درباره محل اقامت و رستوران های مناسب منطقه است. برای اقامت در نزدیکی کلیسا می توانید هتل جلفا با فاصله یک دقیقه ای از کلیسا را انتخاب کنید.

اما اگر می خواهید در عین نزدیکی به کلیسا به دیگر مناطق دیدنی شهر اصفهان نیز دسترسی خوبی داشته باشید، هتل های 5 ستاره عباسی و نیز هتل کوثر پارسیان گزینه های مناسبی هستند. هتل عالی قاپو، هتل پارت و هتل توریست نیز با بودجه کمتر خدمات خوبی ارائه می دهند. یکی از بهترین انتخاب ها برای رستوران نزدیک به کلیسا، رستوران هرمس با منوی ایتالیایی و رستوران کافه فیروز شربت برای غذاهای سنتی ایرانی است. کافه بهارنارنج نیز برای منوی صبحانه یک انتخاب مناسب می باشد.

نشانی کلیسای وانک اصفهان

این بخش از یادداشت برای آنهاییست که می خواهند بدانند کلیسای وانک کجاست. کلیسای وانک اصفهان در محله جلفا در مرکز شهر اصفهان و در جنوب رودخانه زاینده‌رود قرار دارد. تمام خیابان های اطراف محله جلفا به این کلیسا دسترسی دارند. با این حال می توان از خیابان حکیم نظامی، دسترسی مستقیم به خیابان کلیسا داشت. بازدید از کلیسای وانک اصفهان برای عموم آزاد و هر روز از ساعت ۸:۳۰ الی ۱۳:۳۰ و ۱۶ الی ۱۸:۳۰ می باشد. هزینه بلیط، هر نفر ۱۰۰۰۰ تومان برای بازدیدکنندگان ایرانی و ۵۰۰۰۰ تومان برای بازدیدکنندگان خارجی است.

آدرس کلیسای وانک اصفهان: ایران، اصفهان، خیابان نظر شرقی، محله جلفا، کوچه آلفرد

تلفن تماس: 03136243472