عمارت مسعودیه

عمارت مسعودیه که از یادگارهای دوران قاجار می باشد و درست در مرکز پایتخت و حوالی میدان بهارستان جای گرفته است. عمارت مسعودیه از زمان ساخت تا به امروز شاید اتفاقات مختلفی بوده و به همین جهت از نظر رویدادهای تاریخی و معماری، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. شاید برخی از کسانی که به شهرهای تاریخی نظیر اصفهان و شیراز که آثار باستانی های متنوعی از دوره های مختلف را در خود دارند سفر کرده باشد، با دیدن عمارت مسعودیه، بناهای تاریخی را به یاد می آورند. در ادامه این مطلب با لوکس ویلا همراه باشید تا با این جاذبه تاریخی بیشتر آشنا شویم.

معرفی عمارت مسعودیه

عمارت مسعودیه یکی از بناهای فراموش شده ای بود که در حوالی میدان بهارستان و شلوغی های مرکز شهر جا خوش کرده است. عمارت مسعودیه باغی است که از تعدادی بنای تاریخی تشکیل شده است و ویژگی های یک باغ ایرانی را به نمایش می گذارد. اما ویژگی های سبک معماری اروپایی را می توان در عمارت و بناهای داخل آن مشاهده کرد. این عمارت از بناهای دوران قاجار است که به یادگار مانده و امروزه به یکی از جاهای دیدنی تهران تبدیل شده است. عمارت مسعودیه به فرمان مسعود میرزا ساخته شد و از همین رو نام مسعودیه را برای آن برگزیدند. مسعود میرزا فرزند ناصرالدین شاه قاجار بود که با نام ظل السلطان شناخته می شد. هنگامی که وارد باغ عمارت مسعودیه می شوید، نیرویی شما را به جلو فرا می خواند و محو تماشای کاشی های رنگارنگ و پر نقش و نگار خواهید شد. جالب است بدانید پیش از مرمت و بازسازی مجموعه، از برخی بناها به عنوان کافه و گالری استفاده می کردند که امروزه تعطیل شده اند و تنها قسمت بیرونی آن ها قابل تماشا می باشد و نمی توان از آن ها استفاده کرد.

تاریخچه عمارت مسعودیه

در سال 1200 هجری قمری بود که آقا محمد قاجار، تهران را به عنوان پایتخت کشور انتخاب نمود. از آن زمان به بعد بناها و کاخ ها و عمارت هایی در این شهر ساخته شدند. فتحعلی شاه، باغ نگارستان را در مرکز شهر تهران ساخت و پس از آن که باغ نگارستان تکمیل شد، تصمیم گرفت محل سکونت خود را به از کاخ گلستان به باغ نگارستان انتقال دهد. کار ساخت باغ نگارستان در سال 1222 هجری قمری به پایان رسید و باغی به نام باغ نظامیه را در جنوب جلوخان این باغ ساختند. ظل السلطان در سال 1290 هجری قمری اقدام به خرید آن کرد و این دو باغ و عمارت را با یکدیگر ادغام نمود. در میان کاخ ها و بناهایی که ظل السلطان در تهران ساخته بود، باغ و عمارت مسعودیه از تمام آن ها چشم نوازتر و زیباتر به نظر می رسید.

عمارت مسعودیه در مساحتی حدود 4 هزار متر مربع به دست معماری حاذق و همنرمند به نام رضا قلی خان در سال 1295 هجری قمری ساخته شد. برخی از شواهد و مدارک تاریخ ساخت بنای مسعودیه را همین تاریخ می دانند، اما برخی دیگر تاریخ خرید عمارت نظامیه که سال 1290 بود را تاریخ بنیان عمارت مسعودیه می دانند. باستان شناسان، پژوهش های باستان شناختی خود را در تاریخ 5 آبان سال 1390 در این عمارت آغاز کردند و تا 10 خرداد سال 1391 به طول انجامید. ظل السلطان به دلیل آن که مادری اشراف زاده نداشت، هرگز در طول عمر خود به مقام ولیعهدی نرسید و باعث اختلاف وی با برادرش مظفرالدین شاه و برادر زاده اش محمد علی شاه شده بود. برخی اسناد و مدارک نشان می دهند که ظل السلطان در سال 1284 هجری شمسی به فرزند خود وکالت داده که اجازه دارد عمارت مسعودیه را به هرکه خواست می تواند بفروشد.

در سال 1328 هجری قمری، همدم السلطنه، دختر میرزا یوسف مستوفی الممالک صدر اعظم و همسر جلال الدوله، این بنا را به مبلغ 50 هزار تومان خرید. این عمارت به دلیل موقعیت مکانی که در محلی نزدیک به میدان بهارستان قرار داشت، رویدادهای مهمی را در طول عمر خود دیده بود. همچنین به یکی از پایگاه های مشروطه خواهان تبدیل شده بود. در سال 1287 بود که بمبی دست ساز را در زیر کالسکه محمد علی شاه قاجار و در محلی نزدیک به عمارت، منفجر شد و بهانه ای را جهت بستن مجلس به توپ را ایجاد کرد. علاوه بر این عمارت، خانه ظهیرالدوله و دیگر مشروطه خواهان پس از واقعه بهارستان را به رگبار بستند. در همین جریان بود که بسیاری از مشروطه خواهان کشته و یا مجروح شدند. در سال 1342 هجری قمری رضا شاه این عمارت را از همدم السلطنه خرید و پس از یک سال آن را به عنوان هدیه به وزارت فرهنگ و ارشاد و صنایع مستظرفه اهدا نمود.

از سال 1302 تا سال 1377 وزارت آموزش و پرورش در این عمارت مشغول به کار بود. از سال 1342 تا 1343 عمارت مسعودیه در خدمت دانشکده افسری قرار داشت. در تاریخ 10 اسفند سال 1376 هیئت وزیران جلسه ای را تشکیل دادند و در آن وزارت آموزش و پرورش پیشنهاد نمود که ماده 114 قانون محاسبات عمومی کشور را به کار ببرند و حق استفاده از این بنا را به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار کنند. میراث سازمان فرهنگی نیز جهت حفظ و نگهداری از آثار و بناهای تاریخی، مجموعه باغ و عمارت مسعودیه را به مدت 30 سال از سال 1389 به شرکت سرمایه گذاری عظام واگذار کرد.

تمام بناهایی که در این عمارت وجود دارند، به دوره قاجار تعلق نداشته و از زمان ساخت آن به مرور زمان ساخته شدند. از جمله بناهای اصلی عمارت می توان به عمارت دیوان خانه، حیاط سیدجوادی، عمارت سیدجوادی، عمارت سفره خانه، حیاط خلوت، عمارت حیاط خلوت، عمارت مشیرالدوله، عمارت سر در کالسکه رو، عمارت سر در پیاده رو و باغ دیوان خانه می باشند.

امکانات تفریحی و رفاهی عمارت مسعودیه

کافه ای به نام کافه مسعودیه در یکی از بناهای داخل باغ قرار گرفته است که محیطی بسیار متفاوت و صمیمانه تری نسبت به دیگر کافه های داخل شهر تهران دارد. اگر در میان گردش در باغ و عمارت زیبای مسعودیه، هوس نوشیدنی گرم و یا سرد داشتید می توانید با مراجعه به این کافه نوشیدنی مورد علافه خود را سفارش دهید. در طبقه زیرزمین عمارت، عکاسخانه ای وجود دارد که می توانید با پوشیدن لباس های قاجاری عکس های زیبا و متفاوتی را به عنوان یادگاری بگیرید. سالن تماشاخانه ای نیز در یکی دیگر از عمارت ها قرار دارد که در آن تئاترهای متنوع اجرا می شود. علاوه بر این ها، در برخی دیگر از بناها غرفه های زیورآلات دست ساز نیز برای فروش قرار داده شده اند.

معماری عمارت مسعودیه

هنگامی که ناصرالدین شاه به سلطنت رسید و به دلیل آن که وی به همراه جانشینانش سفرهایی طولانی مدت به اروپا داشتند، سبک معماری غرب را در معماری های سنتی و ایرانی اضافه کردند. در این زمان بود که هنر معماری آینه کاری، گچبری، کاشی کاری و … رونق یافت و معماری غربی در معماری ایرانی نفوذ پیدا کرد. همچنین معماران ایرانی توانستند بناها و آثار تاریخی بسیار زیبا و چشم نوازی را از خود به یادگار بگذارند. در زمان قاجار بر ارزش و اهمیت معماری ایرانی افزوده شد و خلاقیت هایی هم در این میان به آن اضافه گردید. اگر توجه های لازم به آثار و بناهایی که در دوره قاجار به جا مانده است صورت بگیرد، معماری دوره قاجار نسبت به معماری دوره زندیه و صفویه می تواند ارزش و جایگاه والاتری پیدا کند.

هنگامی که وارد مجموعه باغ و عمارت مسعودیه می شوید، برروی سر در ورودی اطلاعاتی درباره معمار و تاریخ احداث مجموعه و مدح و ستایش ظل السلطان نوشته شده است.

                                        نود و پنج بنا گشت پس از الف و دویست                         ز قلی خان رضا چاکر ظلّ السلطان

اسناد و مدارکی که از این عمارت به دست آمده اند نشان می دهند که باغ مسعودیه از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده است. اما اگر به دیدن این عمارت بروید تنها بخش بیرونی باغ مسعودیه باقی مانده که باغ مجموعه مسعودیه را تشکیل داده است. هنگامی که مشغول بازدید از این مجموعه هستید 7 عمارت را مشاهده می کنید که از طریق چندین حیاط به یکدیگر راه دارند. در قسمت حیاط اصلی مجموعه مسیری کالسکه رو وجود دارد که تا حیاط رو به روی دیوان خانه ادامه پیدا کرده است. ستون هایی آجری و نرده های چوبی در باغ وجود داشتند که باعث شده بودند باغ عمارت را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کنند، اما در حال حاضر خبری از این نرده ها نیست. یک حوض دایره ای شکل در حیاط مقابل دیوان خانه وجود دارد که حدود 2 متر شعاع دارد. گردا گرد این حوض را با گل های زیبای شمعدانی مزین کرده اند.

عمارت سردر پیاده

قدیمی ترین عمارت مجموعه مسعودیه، عمارت سردر پیاده می باشد که با توجه به مرمت های متعددی که در مجموعه رخ داده است، همچنان مشخصات معماری زمان خود را حفظ کرده است. همچنین ورودی عمارت به سبک دوران اول قاجار می باشد که نقشه ای سه قسمتی دارد. این سه بخش به گونه ای است که سه بخش در امتداد یکدیگر مفابل معبر ورودی قرار گرفته اند. در دو طرف محیط دو اتاق سه بخشی وجود دارد. این عمارت از تزئینات بسیار زیبا و باشکوهی بهره برده اند.

سردر پیاده به همراه یک عقب نشینی پیشطاق، متعلق به زمان فتحعلی شاه قاجار تخمین زده می شود. در محور ورودی عقب نشینی کوچکتر و مسقفی قرار دارد که درب چوبی آن به معرق و منبت مزین شده است. در معماری بناهای ایرانی همیشه یکی از اجزای ماندگار آن ها سکوی پیرنشین می باشد که در این بنا نیز به کار رفته است و از تزئینات سنگی و مقرنسی زیبا بهره برده است. دو طاق نما به همراه مقرنس زیبا در دو فضای کناری قابل مشاهده هستند.

فضای باغ مسعودیه

باغ مسعودیه در ابتدا مساحتی حدود 40 هزار متر مربع داشت و براساس تصرفاتی که در آن صورت گرفت، مساحت باغ افزایش پیدا کرد و به حدود 2 هکتار رسید. یکی از جالب توجه ترین بخش های باغ مسعودیه متعلق به سردر کالسکه روی آن می باشد. چراکه مسیری بسیار عجیب را در تغییر زاویه محور باغ ایجاد کرده و تزئینات آن بسیا زیبا و دلنشین می باشد. هنگامی که وارد باغ مسعودیه می شوید و از میان درختان چنار کهنسال و سرسبز باغ عبور می کنید، نخستین چیزی که توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند، عمارت دیوان خانه و حوض مدور زیبای مقابل آن می باشد. امروزه چندین بنای دیگر به این مجموعه اضافه گردیده که شامل یک بنای یک طبقه در سمت راست عمارت دیوانخانه، دو بنای سه طبقه در سمت چپ و یک بنای یک طبقه ای دیگر در سمت چپ می شود. در گذشته خبری از این بناها نبود و به جای آن ها یک نرده چوبی و چراغ های بلندی در لا به لای درختان چنار وجود داشتند.

عمارت مسعودیه کجاست و مسیر دسترسی به آن

عمارت مسعودیه که یکی از دیدنی های تهران محسوب می شود، در منطقه ای قدیمی و تاریخی تهران به نام میدان بهارستان قرار گرفته است. برای رسیدن به این عمارت می توانید علاوه بر وسیله نقلیه شخصی، از وسایل نقلیه عمومی نیز استفاده کنید. بهترین روش دسترسی به مجموعه مسعودیه استفاده از مترو می باشد که در این صورت می بایست در ایستگاه ملت از مترو پیاده شده و خیابان ملت را به سمت خیابان اکباتان پیش بروید. اگر از این مسیر استفاده کنید ورودی عمارت مسعودیه در این خیابان را خواهید دید. علاوه بر ایستگاه ملت شما می توانید در ایستگاه بهارستان از مترو پیاده شده و به طرف میدان بهارستان حرکت کرده و مسیر ضلع جنوب غربی میدان بهارستان را پیش بگیرید و از درب ورودی مجموعه که در خیابان اکباتان قرار دارد استفاده کنید. اما مسیر ایستگاه ملت راحت تر و کوتاه تر می باشد. علاوه بر مترو می توانید از اتوبوس نیز استفاده کنید که در این صورت باید سوار اتوبوس های خط میدان جمهوری اسلامی – میدان بهارستان شوید.

آدرس عمارت مسعودیه: تهران، میدان بهارستان، خیابان اکباتان

شماره تماس مجموعه عمارت مسعودیه: 33992012-021

ساعت بازدید و قیمت بلیط ورودی مجموعه مسعودیه

بازدیدکنندگان می توانند در تمام ایام هفته به جز ایام تعطیل و سوگواری از ساعت 8 صبح الی 16 بعد از ظهر از مجموعه زیبای مسعودیه دیدن کنند. اما با توجه به شیوع ویروس کرونا و محدودیت هایی که در مجموعه به دلیل بازسازی و مرمت ها وجود دارند، پیشنهاد می شود پیش از بازدید، با مجموعه تماس حاصل نمایید. قیمت بلیط ورودی و بازدید از مجموعه در سال 1398 برابر با 5 هزار تومان بود.