قلعه فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک نامی آشنا از معروف ترین آثار تاریخی به جا مانده از دوران باستان می باشد که اغلب ما نام آن را شنیده ایم. این بنای تاریخی بر روی تپه ای در مرکز شهر خرم آباد و در فاصله نزدیکی از رودخانه واقع شده و روایت ها و در طول عمر خود، حوادث تاریخی مهمی را تجربه کرده است. لذا با خواندن مطالبی درباره سرگذشت این قلعه باستانی از زمان ساخت تا کنون که از جاذبه های دیدنی خرم آباد به شمار می رود، می توانیم گوشه ای هر چند کوچک از تاریخ سرزمینمان را دریابیم. به هر گوشه و کناری از این سرزمین کهن قدم بگذاریم، آثار باستانی و جاذبه های تاریخی مختلفی را خواهیم دید که با بازدید از آن ها می توانیم به تاریخ ایران و هر آنچه که در این سرزمین از گذشته تا کنون وجود داشته، پی ببریم. شهر خرم آباد از شهرهای غربی ایران است که انواع جاذبه های دیدنی را در خود جای داده که قلعه فلک الافلاک یکی از آن جاذبه های دیدنی به شمار می رود. در ادامه این مطلب همراه لوکس ویلا باشید تا با این قلعه باستانی بیشتر آشنا شویم و اطلاعات بیشتری درباره آن کسب کنیم.

قلعه فلک الافلاک کجاست و مسیر دسترسی

قلعه فلک الافلاک یکی از قدیمی ترین و مهمترین قلعه های تاریخی ایران است که در شهر خرم آباد استان لرستان جای گرفته و به دلیل آن که بر روی تپه ای با ارتفاع بیشتری از سطح زمین قرار داشته، چشم انداز بیشتری از مناطق اطراف را در اختیار قرار می گیرد. هنگامی که به سراغ بازدید از این قلعه می روید و در این قلعه قرار دارید، می توانید چشم انداز وسیع و زیبایی از شهر خرم آباد را مشاهده نمایید. این قلعه توسط دو رشته کوه از شمال به غرب و جنوب به شرق در نزدیکی جلگه لرستان محاصره گردیده است. کوه های بلندی که دور این قلعه قرار دارند، به صورت حصاری مانند محافظ از این قلعه می باشند. منطقه ای که این قلعه را در خود جای داده، دارای مسیر دسترسی با خودروی شخصی و وسایل نقلیه عمومی می باشد. این منطقه علاوه بر قلعه تاریخی فلک الافلاک، چندین جاذبه دیدنی دیگر از دیدنی های خرم آباد را در خود جای داده که می توانید علاوه بر بازدید از این قلعه، از دیگر جاذبه ها دیدن کنید.

مسیر دسترسی به قلعه فلک الافلاک با خودروی شخصی

از راحت ترین و بهترین مسیرهای دسترسی به این جاذبه تاریخی، استفاده از خودروی شخصی می باشد. برای این منظور ابتدا باید در شهر خرم آباد قرار داشته باشید، سپس مسیر دسترسی به خیابان امام خمینی را پیش بگیرید. خیابان امام خمینی می تواند شما را به سمت خیابان دوازده برجی یا خیابان ساحلی هدایت نماید. با رسیدن به خیابان ساحلی می توانید به راحتی خود را به قلعه تاریخی فلک الافلاک برسانید و از آن دیدن کنید.

مسیر دسترسی به فلک الافلاک با وسایل نقلیه عمومی

منطقه ای که این قلعه در آن قرار گرفته، به گونه ای است که گردشگران می توانند برای بازدید از این جاذبه تاریخی علاوه بر خودروی شخصی از وسایل نقلیه عمومی هم استفاده کنند. نزدیک ترین ایستگاه اتوبوسی که در نزدیکی این قلعه قرار دارد، ایستگاه سبزه میدان می باشد و در خیابان امام خمینی واقع شده است. اگر بخواهید با وسایل نقلیه عمومی خود را به فلک الافلاک برسانید، استفاده از اتوبوس می تواند گزینه مناسبی باشد.

شماره تماس قلعه فلک الافلاک: 06633312511

آدرس قلعه فلک الافلاک: استان لرستان، خرم آباد، خیابان امام خمینی، خیابان دوازده برجی

آشنایی با قلعه فلک الافلاک

قلعه ای تاریخی به نام فلک الافلاک یا دژ شاپور خواست یا قلعه دوازده برجی در استان لرستان و در میان شهر خرم آباد جای گرفته که معروف ترین نام آن قلعه فلک الافلاک می باشد و اغلب مردم این قلعه را با نام فلک الافلاک می شناسند. استان لرستان جزء استان های سرسبز و زیبای ایران است که در بخش غربی ایران جای گرفته و انواع چشمه ها، آبشارها، دشت های سرسبز و جاذبه های تاریخی در آن وجود دارند که جزء جاذبه های گردشگری ایران محسوب می شود و گردشگران زیادی از داخل و خارج از کشور را به سمت طبیعت خود دعوت می کند. فلک الافلاک نیز جزء آثار باستانی و قلعه های تاریخی این استان به شمار می رود که در شهر خرم آباد قرار دارد و از مهمترین آثار تاریخی به جا مانده در ایران محسوب می شود که توجه بسیاری از باستان شناستان را به خود جلب نموده است. این قلعه تاریخی بر روی تپه ای در میان شهر خرم آباد واقع شده و رودخانه ای در فاصله نزدیکی از آن عبور کرده است. این قلعه تاریخی از دوران ساسانیان به جا مانده و در ابتدا تعداد 12 برج داخل آن قرار داشتند و تنها 8 برج از میان آن ها توانستند تا به امروز دوام آورند.

این قلعه تاریخی به قدری مهم می باشد که توانسته به مهمترین نماد شهر خرم آباد تبدیل شود؛ به صورتی که اگر به این شهر سفر کنید، ابتدا به سراغ بازدید از این قلعه تاریخی خواهید رفت. همانطور که گفته شد، چشمه ای از نزدیکی این قلعه جریان دارد که در واقع این چشمه از دامنه های شمالی همان تپه ای فلک الافلاک بر روی آن قرار گرفته به سمت پایین جاری شده است. همچنین چاهی بسیار عمیق در این قلعه قرار دارد که عمق آن به 40 متر می رسد و داخل قلعه حفر شده و وظیفه تأمین آب آشامیدنی قلعه را عهده دار بوده است. این چاه عمیق در ضلع شمال شرقی حیاط قلعه قرار داشته و از جمله راز آلودترین بخش های قلعه می باشد. با توجه به آن که امروزه منبع تأمین آب داخل این چاه بارش های فصلی می باشد، اما بسیاری از باستان شناستان و تاریخ نگاران بر این عقیده هستند که در زیر این چاه قناتی وجود دارد که وظیفه تأمین آب شرب قلعه را عهده دار می باشد. قلعه فلک الافلاک دارای مساحت 5.300 متر مربع بوده و حدود 228 متر از فضای اطراف و بیرونی را به خود اختصاص داده است. از آنجایی که قلعه ها دارای دیوارهای بلندی هستند، یکی از بلندترین دیوارهای این قلعه به ارتفاع 22.5 متر می رسد. برای ساخت قلعه فلک الافلاک از مصالحی همچون سنگ، آجر، ملات و خشت استفاده شده است. با توجه به آن که قلعه تاریخی فلک الافلاک در دوران حکومت ساسانیان ساخته شده، اما در طول تاریخ، هر حکومتی که بر رأس کار می آمد از آن با کاربری های مختلف استفاده می کرد.

از جمله کاربری های این قلعه تاریخی در طول عمر آن می توان به پادگان نظامی، پایگاه حکومت، خزانه سلطنتی، زندان و بسیاری کاربری های نظامی و سیاسی دیگر اشاره نمود. هم اکنون نیز این قلعه با تغییر کاربری مواجه شده و از آن به عنوان آزمایشگاه مرمت آثار تاریخی، موزه باستان شناسی و موزه مردم شناسی استفاده می کنند و گردشگران و علاقه مندان به آثار باستانی و جاذبه های تاریخی می توانند به سراغ بازدید از آن بروند. چهار سالن در فضای داخلی قلعه وجود دارند که هر کدام از آن ها دارای کاربری های به خصوصی بوده اند و چندین تالار مختلف با ابعاد مختلف به همراه دو حیاط خلوت در فضای داخلی فلک الافلاک وجود دارند.

تاریخچه قلعه فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک از تاریخی ترین قلعه های باستانی ایران است که در شهر خرم آباد قرار گرفته و قدمت آن به دوران حکومت ساسانیان می رسد. در زمان حکومت ساسانیان در محل فعلی شهر خرم آباد، شهری به نام شاپورخواست احداث شد که پس از سال ها مورد ویرانی قرار گرفت و در قرن 7 هجری قمری شهر خرم آباد کنونی به جای آن احداث گردید. بر اساس اسناد و مدارکی که از آن زمان باقی مانده، کارشناسان دریافته اند که قلعه فلک الافلاک همان دژ شاپورخواست است که در زمان حکومت ساسانیان ساخته شده و از آن به عنوان کاربری ها نظامی و حکومتی استفاده می کردند. از آنجایی که این قلعه باستانی بر فراز تپه ای در خرم آباد قرار داشت و در آن زمان دارای موقعیت جغرافیایی استراتژیک بوده است، حکومت آل حسنویه و گنجور از آن به عنوان پایگاه نظامی، حکومت آل بویه در قرن 4 هجری قمری به عنوان خزانه حکومتی خاندان بدر، در زمان حکومت اتابکان لر کوچک و والیان لرستان و همچنین صفویه تا قاجاریه به عنوان پایگاه حکومتی و در زمان پهلوی به عنوان پادگان نظامی و زندان مورد استفاده قرار می گرفت.

تاریخچه فلک الافلاک در دوران قاجار

قلعه تاریخی فلک الافلاک در دوران ساسانیان ساخته شده و در دوره های مختلف تاریخ بعد از ساسانیان وجود داشته و از آن با کاربری های مختلف استفاده می کردند. در سال 1237 هجری قمری شخصی به نام محمدعلی میرزا دولتشاه حاکم کرمانشاهان و لرستان گردید و دستور مرمت و بازسازی آن را صادر نمود. با توجه به آن که بسیاری از بخش های قلعه مورد ویرانی قرار گرفته بودند، میرزا ابوطالب خان تنها بخش های کمی از آن را مرمت و بازسازی کرده بود؛ اما همچنان خرابی ها زیاد بودند. سپس با دستور محمدعلی میرزا دولتشاه در پی بازسازی ها و مرمت ها، بخش هایی همچون دیوانخانه و سربازخانه در پایین قلعه ساخته شدند. در زمان قاجار بر اهمیت این قلعه افزوده شد و از آن به کاربری مقر حکومت و مرکز نظامی و اداری منطقه تبدیل گردید و بر همین اساس دولتمردان و بزرگان قاجاری در آن آمد و شد داشتند. برخی از بزرگان قاجاری پس از آن که به این قلعه می آمدند یادداشت هایی را از خود به جای می گذاشتند که یکی از نمونه های آن را برای شما در این بخش آورده ایم:

حاکم اصفهان شخصی به نام مسعود میرزا ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه قاجار، برای مدتی هم حکومت شهر لرستان را بر عهده داشت نامه ای با مضمون زیر را نوشت و در قلعه به جا گذاشت:

“امروز از همه آن آبادی‌ ها و از تمام دولت ‌ها و مکنت ‌ها جز بیغوله و تل خاکی باقی نیست. فقط عمارت و چهاردیواری که در تمام لرستان مشاهده می کنید، شهر خرم‌آباد است که حقیقتاً اسم شهریت به او داده‌اند. یک قصبه بزرگی است، عمارتی از بناهای اتابکان لرستان مشهور به فلک‌ الافلاک و هشت ‌بهشت در شرق شهر لرستان بنا شده است. محمدعلی میرزای دولتشاه، این عمارت را تعمیر کرده و سربازخانه و غیره و غیره بسیار خوب ساخته اگر چه بعد از او هم شاهزادگان بزرگ حاکم شدند. هیچ‌ کدام اقدامی برای آبادی این بنا نکردند نمی‌دانم جواب خلق خدا را چه خواهند داد. من به جز تل خاکی چیزی ندیدم فوراً حکم به تعمیر انجام نمودم و بیست هزار تومان برای خرج آن بناها دادم”.

قلعه فلک الافلاک در دوران پهلوی

در دوران پهلوی و درست زمانی که رضاشاه حکومت ایران را در دست داشت، ساختمان هایی با کاربری سربازخانه و اصطبل و ستاد لشکر 5 ارتش شاهنشاهی ایران در محدوده 12 برجی این قلعه ساخته شدند. امروزه 2 ساختمان از این مجموعه ساختمان ها به جا مانده اند و در محدوده محوطه سپاه پاسداران قرار دارند. یکی از ساختمان هایی که با کاربری اصطبل ساخته شده بود، در سال 1378 هجری شمسی به دست سپاه پاسداران مورد تخریب قرار گرفت. در پی آن مجموعه حصار 12 برجی و قلعه به عنوان پادگان نظامی را مورد استفاده قرار دادند. تا سال 1330 هجری شمسی از این قلعه به عنوان محلی برای نگهداری مهمات لشکر 5 همچون مواد منفجره و مین مورد استفاده قرار می گرفت.

اما تصمیم بر آن شد که تمام مهمات را از این قلعه بیرون ببرند و از قلعه به عنوان کاربری دیگری استفاده نمایند و تبعیدی ها را به آن منتقل کردند. از آنجایی که زندانیان سیاسی را در این قلعه نگهداری می کردند، بسیاری از بخش های فضای داخلی قلعه، همچون تالارها دستخوش تغییرات شدند. در سال 1348 هجری شمسی در این شهر زلزله ای رخ داد که بر اثر آن برجی که به عنوان برج جدیدساز در بخش بخش شمال غربی بود، تخریب گردید. این قلعه تا سال 1347 هجری شمسی کاربری زندان را حفظ کرده بود و در سال 1348 نیز از آن به عنوان محلی برای بایگانی راکد ارتش مورد استفاده قرار گرفت. اما این کاربری تنها برای مدت زمان کوتاهی بود و در همان سال قلعه فلک الافلاک به یکی از بناهای تاریخی شهر خرم آباد تبدیل شد و اداره فرهنگ و هنر استان لرستان وظیفه مدیریت و نگهداری از آن را عهده دار شد. همچنین این قلعه تاریخی در تاریخ 10 مهر ماه سال 1348 با شماره ثبت 883 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

معماری قلعه فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک با مساحتی حدود 5.300 متر مربع بر فراز تپه ای در شهر خرم آباد قرار داشت و دارای بخش هایی همچون دو میدان، 300 جان پناه و 8 برج بوده که برای ساخت آن از سبک معماری هنرمندانه ای استفاده شده است. همانطور که گفته شد، این قلعه دارای 12 برج بوده که تعداد آن را از 12 برج فلکی یا 12 ماه سال به اقتباس گرفته اند. متأسفانه در طول زمان و بر اثر موارد مختلف تعداد 4 برج از مجموعه 12 برج قلعه تخریب شدند و امروزه تنها 8 برج این قلعه باقی مانده اند. هنگامی که وارد این قلعه می شوید، در نخستین حیاط آن چهار برج وجود دارند که حیاط قلعه را محاطره کرده اند. حیاط دوم که در کنار حیاط اول قلعه قرار گرفته، شباهت زیادی به حیاط اول دارد و به جای برج هایی که در حیاط اول قرار دارند، در 4 طرف حیاط دوم سالن هایی را در نظر گرفته اند و هر 4 سالن دارای راه ارتباطی با یکدیگر هستند. بیشترین تغییر و تحولاتی که در این قلعه صورت پذیرفته اند، مربوط به دوران صفویه تا قاجاریه می باشند.

در زمان های گذشته قلعه فلک الافلاک در شرق خرم آباد قرار داشت و چندین دروازه به سمت های مختلف داشت که می توان به دروازه گرداب در مسیر کاروانسرای کرمانشاه و دروازه خوز در مسیر راست رودخانه خرم آباد اشاره نمود که به عنوان مسیرهای ورودی به شهر شناخته می شدند. در سمت دیوارهای شمالی قلعه دروازه هایی با نام ها دروازه پل و دروازه شهر و در سمت دیوارهای جنوبی قلعه دروازه قلعه قرار دارد که از طریق آن دسترسی به قلعه امکان پذیر شده بود. از میان 14 برجی که در این قلعه قرار داشتند، 2 برج دارای کاربری دیده بانی بودند. بخش جنوبی این قلعه تاریخی توانسته بود اشراف کامل به شهر را فراهم آورد و از طریق آن می توانستند بر شهر اشراف داشته باشند. به دلیل وجود رودخانه خرم آباد در نزدیکی این قلعه، پلی برای عبور و مرور بر روی آن قرار داده اند که معماری این پل به سب معماری دوران صفویه می باشد.

اگر به دیوارهای قلعه نگاهی بیاندازید، خواهید دید که تمام دیوارها دارای شیب به داخل از پایین به بالا می باشند. این دیوارها دارای دو لبه بوده و از قطر زیادی برخوردارند. همچنین برای ساخت این دیوارها از قطعات بزرگ سنگ نیز استفاده شده اند. پس از سال ها و در دوره های بعدی که این قلعه در دست حکومت های مختلف بود، دیوارها را با کاهگل پوشاندند. از دیگر مصالحی که برای ساخت برج ها استفاده شده، می توان به خشت و کاهگل اشاره نمود. متأسفانه ترک های عمیق و زیادی در بخش غربی این قلعه وجود دارند که بر اثر زلزله هایی که در سال های اخیر در این شهر رخ داده، به وجود آمده اند.

فضای داخلی قلعه فلک الافلاک

اگر به شهر زیبای خرم آباد در استان لرستان سفر کردید و قصد داشتید از این قلعه تاریخی که در خرم آباد قرار دارد دیدن کنید، هنگامی که وارد فضای داخلی قلعه می شوید، دو ستون آجری و طاقنما را مشاهده خواهید کرد که در ضلع شمال غربی قلعه قرار گرفته اند. خوشبختانه قلعه فلک الافلاک از آن دسته قلعه های تاریخی و آثار باستانی محسوب می شود که امکان بازدید از فضای داخلی برای گردشگران امکان پذیر می باشد. پیش از هر چیز خوب است بدانید که با توجه به آسیب هایی که در طول مدت زمان بر بخش های مختلف این قلعه به وجود آمده اند، بسیاری از بخش های آن همچون اتاق ها، برج ها و حتی دیوارها مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته اند و متأسفانه در پی این بازسازی ها برخی از برج و بارو ها شکل های اصلی خود را از دست داده اند و به شکل امروزی که آن ها را مشاهده می کنیم، درآمده اند. این قلعه زییا و تاریخی از سبک معماری قاجار بهره برده، به گونه ای که دالان ورودی، نخستین برجی که در قلعه ساخته شد و اتاق های نگهبانی آن در این قسمت از قلعه جای گرفته اند.

این بخش از قلعه که با نام عمارت گلستان نامیده می شود، اشراف کامل به سمت بیرون قلعه داشته و به عنوان تنها ساختمان دو طبقه فلک الافلاک شناخته می شود. بخش هایی همچون اندرونی، بیرونی، توپخانه، حمام، مسجد و دیوانخانه از دیگر بخش هایی هستند که در عمارت گلستان قرار دارند. هنگامی که در حال گردش در قلعه و بازدید از بخش های مختلف آن هستید، بعد از آن که ورودی و هشتی را پشت سر گذاشتید، اولین حیاط قلعه در مقابل شما قرار خواهد گرفت که می توانید گشتی داخل آن بزنید و از گوشه و کنار آن دیدن کنید. پس از آن که دومین برج این قلعه را تخریب نمودند، ساختمان هایی در ضلع جنوبی اولین حیاط ساخته شدند. یک بنای دیگری در این بخش وجود دارد که پلان آن به صورت مستطیل بوده و تعداد 6 ستون برای آن در نظر گرفته شده و گنبدی روی سقف آن قرار دارد که این 6 ستون وظیفه نگهداری آن را به عهده دارند.

این حیاط همان بخش از قلعه است که چاه عمیق و راز آلود قلعه را در ضلع شمالی خود جای داده است. حیاط اول و حیاط دوم قلعه فلک الافلاک در کنار یکدیگر قرار گرفته اند که توسط یک ردیف ساختمان از یکدیگر جدا شده اند و به عنوان حیاط های مجزایی در این بنا محسوب می شوند و همچنین ورودی های مجزایی برای آن ها در نظر گرفته اند. بخش های حیاط اول تنها به موارد ذکر شده محدود نمی شوند و بخش های دیگری نظیر آب انبار، حمام و دهلیزهای دفع فاضلاب نیز در آن وجود دارند. برای رسیدن به حیاط دوم بایستی از ورودی اتاق ها عبور نمایید. حیاط دوم از ضلع های شمالی و جنوبی یک شکلی بهره برده، به صورتی که هر دو ضلع شمالی و جنوبی آن دارای پلان های یک شکل می باشند. اتاق هایی در بخش شرقی این حیاط وجود دارند که گنبدهای چهار بخشی برای آن ها ساخته شده اند.

اتاق های این بخش به صورت شمالی و جنوبی بوده و با توجه به تونل های ارتباطی و فضای کوچکی که برای آن ها در نظر گرفته شده اند، احتمال می رود که از آن ها در زمان های گذشته به عنوان راه فرار اضطراری مورد استفاده قرار می گرفتند. همانطور که گفته شد، بسیاری از بخش های این قلعه در اثر بازسازی و مرمت ها از شکل اصلی خود فاصله گرفته اند و تنها برجی که در طول مدت زمان عمر این قلعه از کمترین تغییرات برخوردار بوده، برج آجری آن می باشد. برج آجری قلعه فلک الافلاک از زیبایی ها و تزئینات زیادی بهره برده که از آجر و خشت می باشند. هنگامی که در حال گردش و بازدید از فضای داخلی این قلعه تاریخی هستید، می توانید با سبک های معماری دوره های مختلف آشنا شوید.

حیاط اول

هنگامی که می خواهید وارد این قلعه شوید، بعد از گذر از ورودی و راهرو وارد حیاط نخست قلعه خواهید شد و از طراحی جهت شمالی – جنوبی بهره می برد و ابعاد آن برابر با 31 × 22.5 متر می باشد. اطراف این حیاط توسط برج هایی احاطه شده که دو برج در اضلاع شمال و شمال غربی و دو برج در اضلاع جنوب و جنوب غربی واقع شده اند.

حیاط دوم

حیاط دوم در کنار حیاط اول قلعه قرار داشته و در جهت شرقی – غربی ساخته شده و دارای ابعاد 29 × 21 متر مربع می باشد. این حیاط توسط چندین تالار بزرگ احاطه شده و تمام این تالار به صورتی طراحی و ساخته شده اند که دارای راه ارتباطی با یکدیگر هستند. نکته قابل توجهی وجود دارد این است که در حال حاضر از این حیاط به عنوان موزه استفاده می کنند. جالب است بدانید در ضلع جنوبی حیاط دوم یک گریزگاه مخفی و در ضلع شمالی و شرقی آن نیز فضاهای زیرزمینی وجود دارند.

دیوارهای قلعه تاریخی فلک الافلاک

دور تا دور این قلعه را دیوارهای بلندی فرا گرفته اند و ارتفاع یکی از بلندترین دیوارهای آن به حدود 23 متر می رسد و برای ساخت آن ها از مصالحی همچون آجر، ملات گچ، خشت و آهک استفاده شده اند. ورودی این قلعه از طریق برج شمال غربی بوده که در ضلع شمالی قرار داشته و یک درب ورودی برای آن در نظر گرفته شده است. برای ورود به این قلعه باید از این بخش استفاده نمایید و سپس وارد راهرویی می شوید که شما را به سمت داخل قلعه هدایت می کند. این ورودی دارای عرض 10 متر و 20 سانتی متر بوده و با توجه به ابعاد زیادی که دارد، از شگفت انگیزترین بخش های قلعه محسوب می شود. در این صورت ابتدا وارد اولین محوطه قلعه می شوید. همچنین دیوار بخش ورودی قلعه دارای 3 متر ارتفاع می باشد و از دیوارهای مرتفع فلک الافلاک شناخته می شود.

حمام فلک الافلاک

هر کدام از بخش های داخلی قلعه فلک الافلاک دیدنی بوده و در صورتی که به بازدید از آن بروید، می توانید از بخش های مختلف آن دیدن کنید. در ضلع شمالی حیاط اول قلعه حمام قرار داشته که به عنوان بخشی دیدنی و تماشایی از فلک الافلاک شناخته می شود. چاه عمیقی که در گوشه ای از حیاط حفر شده، وظیفه تأمین آب این حمام را بر عهده داشته است. تا اواخر دوران قاجار این حمام را مورد استفاده قرار می دادند و امروزه تبدیل به یکی از بخش های تماشایی موزه فلک الافلاک شده است. آهک بری ها و تنبوشه های سفالی از زیبایی هایی است که برای بخش های مختلف حمام به کار رفته اند.

چاه دژ فلک الافلاک

در ضلع شمال شرقی حیاط اول قلعه چاه عمیق آن قرار گرفته که عمق آن به 40 متر می رسد و آب آن توسط چشمه گلستان تأمین می شود. چشمه گلستان در زیر این قلعه تاریخی جاری بوده و به چاه قلعه متصل می باشد. این چاه به عنوان عمیق ترین چاه در ایران شناخته می شود که با دست ساخته شده است و می توانید از آن دیدن کنید. حفره هایی به شکل قرینه بر روی دیواره های چاه وجود دارند که با استفاده از آن ها می توانستند از چاه بالا و پایین رفته و یا داربست ببندند.

موزه قلعه فلک الافلاک

موزه قلعه فلک الافلاک را می توان به عنوان مهمترین و جذاب ترین بخش های این دژ کهن و تاریخی شناخته می شود که اغلب گردشگران برای بازدید از این موزه راهی قلعه تاریخی فلک الافلاک می شوند. این موزه در حیاط دوم قلعه قرار داشته و به راحتی می توانید از آن دیدن کنید. این موزه که با نام موزه باستان شناسی شناخته می شود، از 12 ویترین تشکیل شده و داخل هر کدام از آن ویترین ها 50 شیء وجود دارند که در برابر بازدید عموم قرار گرفته اند. اشیائی که داخل ویترین ها مشاهده می کنید، جرء اشیاء کشف شده از دوران کهن می باشند که در استان لرستان کشف شده اند. از جمله آثاری که می توانید در موزه باستان شناسی قلعه فلک الافلاک مشاهده نمایید، آثار به جا مانده از دوران هخامنشیان است که آن ها را از غار کلماکره کشف نموده اند.

موزه مردم شناسی قلعه تاریخی فلک الافلاک

بخش دیگری از موزه قلعه فلک الافلاک به موزه مردم شناسی اختصاص یافته که تعداد 12 سالن را از آن خود کرده و مجسمه و ماکت هایی در آن قرار گرفته اند که نمایان گر فرهنگ و تمدن مردم استان لرستان می باشند و به همین جهت موزه مردم شناسی نام گرفته است. اگر می خواهید با گوشه ای از فرهنگ و تمدن غنی مردمان لرستان آشنا شوید، می توانید به بازدید از این موزه در دژ فلک الافلاک بروید. این موزه موفق شده علاوه بر فرهنگ و تمدن، اطلاعاتی راجع به شغل و لباس محلی و غیره مردم لرستان را در اختیار بازدیدکنندگان قرار دهد. از جذاب ترین بخش های موزه مردم شناسی فلک الافلاک می توان به ماکت هایی اشاره نمود که صحنه هایی از انواع فعالیت های اهالی لرستان همچون صحنه شکار، پخت نان، مراسم های عروسی و سوگواری، ساخت صنایع دستی و غیره اشاره کرد.

این موزه دارای بخشی به نام گالری می باشد که مجموعه ای از تصاویر طبیعت لرستان و تاریخ گذشته این شهر می باشد که قدمت برخی از عکس ها به دوران قاجار می رسند. همانطور که می دانیم، موزه مردم شناسی قلعه فلک الافلاک از بخش های متنوعی تشکیل شده که یکی دیگر از بخش های آن مجسمه هایی را در خود جای داده که هنر دست هنرمندان حاذقی از خطه لرستان می باشند. هر کدام از این مجسمه ها که لباس های محلی خود را به تن دارند، مشغول به فعالیت های مختلفی هستند. به عنوان مثال می توان به سالن بافته های بومی و عشایری اشاره نمود که در این سالن ماکت هایی از بانوان لرستان وجود دارند که مشغول به بافت جاجیم، قالی و سیاه چادر هستند.

سالن موسیقی هم از دیگر سالن های این موزه است که در آن انواع مختلفی از سازهای سنتی لرستان که شامل کرنا، سرنا، بور، دوزله، دهل، تنبور و غیره می شوند که بازدیدکنندگان می توانند از آن ها دیدن کنند. جالب است بدانید این موزه در دوران پهلوی فعالیت خود را آغاز نموده و بعد از انقلاب اسلامی در سال 1357 فعالیت آن متوقف گردید. اما 10 سال بعد یعنی در سال 1367 و بعد از جنگ تحمیلی بین ایران و عراق دوباره فعالیت آن آغاز شد. همچنین به دلیل فقدان امکانات کافی از سال 1385 تا سال 1387 فعالیت آن با توقف رو به رو گردید و به حالت تعطیل درآمد.

رطوبت گیر

یکی از ویژگی هایی که برای طراحی و ساخت این قلعه به کار رفته، استفاده از کانال های رطوبت گیر می باشند. جالب است بدانید بسیاری از کارشناسان در ابتدا تصور می کردند کانال های رطوبت گیری که در این قلعه به کار برده شده اند، به عنوان مخفیگاه ساکنان قلعه مورد استفاده قرار می گرفتند. اما مهندسانی که در دوره ساسانیان طراحی و ساخت این قلعه را به عهده داشتند، به قدری از هوش و ذکاوت بالایی برخوردار بودند که تغییر اقلیم و شرایط آب های زیرزمینی این منطقه را حدس زده بودند و به همین جهت سیستم رطوبت گیر را برای قلعه در نظر گرفته بودند. همچنین از آنجایی که برای ساخت این دژ از مصالحی نظیر سنگ، چوب و آجر استفاده شده بود و این گونه مصالح در برابر رطوبت مقاومت ندارند، قلعه بر روی تپه ای که به عنوان مرتفع ترین بخش خرم آباد شناخته می شد، ساخته شده بود. در این صورت باد به فضای داخلی قلعه نفوذ پیدا نمی کرد.

رمز و رازهای چاه قلعه فلک الافلاک

وبسایت لوکس ویلا انواع جاذبه های دیدنی و گردشگری در سراسر ایران را در بخش ایرانگردی خود دارد که می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر از هر شهر و جاذبه ای که مدنظر دارید، به این بخش در سایت لوکس ویلا مراجعه نمایید. قلعه ها و بناهای تاریخی مختلفی در بسیاری از شهرهای ایران وجود دارند که قلعه فلک الافلاک یکی از آن قلعه های تاریخی به شمار می رود که در استان لرستان و در شهر خرم آباد قرار گرفته است و امروزه به یکی از جاذبه های دیدنی و تاریخی ایران تبدیل شده است. در ادامه می خواهیم با اسرار آمیزترین بخش این قلعه که چاه آن می باشد، آشنا شویم:

این قلعه از آن دسته بناها و آثار تاریخی است که سرشار از رمز و رازهای مختلف می باشد و در هر دوره ای از تاریخ، رویدادهای مختلفی را به خود دیده است. با توجه به آن که کارشناسان زیادی به کاوش های مختلفی در طول زمان در این قلعه پرداختند که موفق شدند بسیاری از رمز و رازهای آن را دریابند. از اسرار آمیزترین بخش های این قلعه، چاه عمیق آن می باشد که در گوشه ای از آن قرار گرفته و سازمان میراث فرهنگی کشور به کاوش و بررسی آن پرداخته است. طی بررسی ها و کاوش هایی که توسط کارشناسان در این قلعه و در بخش چاه آن صورت پذیرفت، این احتمال به وجود آمد که در زیر قلعه قنات وجود داشته، اما این نظریه هنوز به اثبات نرسیده است. این چاه کاملا به صورت دست کند بوده و به صورت عمودی آن را حفر نموده اند.

لازم به ذکر است چاه قلعه تاریخی فلک الافلاک جزء معدود چاه های دست کند در جهان شناخته می شود. منبع تأمین آب این چاه در حال حاضر از طریق ریزش های جوی می باشند. با توجه به آن که در زمان های گذشته علم و دانش به صورت محدودتر بود، اما این چاه را در محلی حفر نمودند که توانسته مثال زدنی باشد. بر اساس بررسی هایی که در این قلعه صورت پذیرفته است، دریافتند که این قلعه را در محلی نزدیک به چشمه گلستان ساختند تا چاهی را در آن حفر نمایند. قطر دهانه این چاه به گونه ای است که دهانه ابتدایی آن 15 متر بوده و هر چه به سمت پایین تر پیش می رود، فاصله دیواره ها به یکدیگر نزدیک تر شده و قطر آن کمتر می شود. بر روی دیواره های چاه قلعه فلک الافلاک حفره هایی به صورت مکعبی به تعداد 150 عدد وجود دارند که از آن ها برای بالا و پایین رفتن از دیواره های چاه استفاده می کردند. در حال حاضر در بستر این چاه آب شرب وجود دارد که از بارش های فصلی تأمین می گردد.

سفال ها و ملاتی که در ساخت جدارهای سنگ چین چاه به کار رفته اند، دارای قدمتی پیش از زمان ساسانیان می باشد. در زمان های گذشته برای ساخت قلعه ها، مهمترین موردی که در نظر می گرفتند این بود که قلعه را در محلی بسازند تا در نزدیکی محل منبع آب شرب باشد. از آنجایی که در زمان های جنگ، اهالی داخل قلعه این امکان برایشان وجود نداشت تا بتوانند از قلعه خارج شوند و آب شرب از چشمه ها و رودخانه تهیه کنند، چاه هایی را داخل فضای قلعه می ساختند تا نیازی به خارج شدن از قلعه نباشد. اگر به بازدید از این قلعه تاریخی اقدام کردید، پیشنهاد می شود با دقت بیشتری از چاه قلعه دیدن کنید؛ چرا که این چاه به عنوان جالب توجه ترین بخش های فلک الافلاک شناخته می شود. از دیگر بخش های رازآلود و اسرار آمیز قلعه تاریخی فلک الافلاک می توان به مسیر فرار اضطراری آن اشاره نمود که در بخش زیرین اتاق های کوچک قرار گرفته و به صورت تونلی مخفی می باشد. در زمان های گذشته اهالی قلعه در مواقع اضطراری از آن برای راه فرار استفاده می کردند.

امکانات رفاهی در قلعه فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک از جمله جاذبه های دیدنی و گردشگری خرم آباد می باشد که هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی به بازدید از آن اقدام می کنند. از همین رو انواع امکانات رفاهی مناسب برای رفاه حال گردشگران در این قلعه فراهم آمده اند. از انواع امکانات رفاهی قلعه فلک الافلاک می توان به بوفه های فروش خوراکی، بازارچه صنایع دستی، آتلیه عکاسی، کتابخانه، سرویس بهداشتی و غیره اشاره کرد. برخی از گردشگران برای تهیه عکس های یادگاری به سراغ آتلیه عکاسی این جاذبه می روند و عکس هایی را به عنوان یادگاری تهیه می کنند. همچنین رستوران هایی در اطراف و نزدیکی این قلعه وجود دارند که گردشگران می توانند برای صرف یک وعده غذایی لذیذ و خوشمزه بعد از گشت و گذاری حسابی در میان فلک الافلاک به سراغ آن ها بروند.

ساعت بازدید از قلعه فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک از آن دسته جاذبه های دیدنی و گردشگری خرم آباد است که دارای ساعت بازدید بوده که گردشگران باید در آن بازه زمانی به بازدید از آن اقدام نمایند. ساعت بازدید از این قلعه همه روزه به غیر از ایام تعطیل و سوگواری در نیمه اول سال از ساعت 8 صبح تا 21 شب و در نیمه دوم سال از ساعت 8 صبح تا 19 عصر می باشد. شهر خرم آباد که انواع جاذبه های دیدنی و گردشگری را در خود جای داده، یکی دیگر از جاذبه های آن دره خزینه لرستان می باشد که می توانید از آن هم دیدن کنید.

قیمت بلیط ورودی قلعه فلک الافلاک

گردشگران برای بازدید از قلعه تاریخی فلک الافلاک باید بلیط تهیه نمایند. قیمت بلیط ورودی این قلعه برای گردشگران داخلی 9 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 80 هزار تومان می باشد. اما توجه داشته باشید که برای بازدید از هر کدام از موزه های داخل این قلعه بایستی بلیط جداگانه تهیه نمایید.

بهترین زمان بازدید از قلعه تاریخی فلک الافلاک

زمان خاصی را نمی توان به عنوان بهترین زمان بازدید از قلعه تاریخی فلک الافلاک انتخاب نمود. اما بهتر است روزهایی که بارندگی وجود دارد را برای بازدید از قلعه انتخاب نکنید. پیشنهاد می شود پیش از هر چیزی آب و هوای شهر خرم آباد را در نظر بگیرید تا بتوانید بازدید دلنشینی از این قلعه تاریخی و دیگر جاهای دیدنی خرم آباد داشته باشید.