انگورستان ملک

انگورستان ملک اصفهان از جمله بناهای تاریخی است که در خصوص شناخت و معرفی اش، کوتاهی شده است. این عمارت و باغ، سرشار از زیبایی و هنر است. به نحوی که به محض پا گذاشتن در آن روح انسان در فضای خیال انگیزش به پرواز در می آید و از این همه ظرافت به شوق می آید. این خانه از افرادی خیر باقی مانده که برای کمک به مردم از اموالشان گذشته اند و شرایطی را فراهم آورده اند تا هموطنانشان بتوانند بهتر زندگی کنند. عمارت انگورستان ملک تنها به عنوان یک بنا دارای ارزش و جایگاه نیست. بلکه به خاطر شخصیت، منش و انسانیت صاحبان آن به شهرت رسیده است.

انگورستان ملک کجاست و مسیر دسترسی به آن

انگورستان ملک در شهر اصفهان واقع شده است. شهر زیبای اصفهان دارای حدود 6000 بنای تاریخی می باشد. عمارت انگورستان، در محله شیخ یوسف و در خیابان ملک نرسیده به خیابان چهار باغ عباسی قرار دارد. با توجه به اینکه در خیابان ملک جای پارک پیدا نمی شود، بهتر است با تاکسی به این مکان تاریخی زیبا بروید. تاکسی های خطی در میدان امام حسین (دروازه دولت) شما را تا خیابان ملک می رسانند. اگر قصد دارید که با اتوبوس بروید، خط شماره 42 . خط شماره 68 ایستگاهی در ابتدای خیابان ملک دارند.

آدرس انگورستان ملک: اصفهان، خیابان شریف واقفی، خیابان ملک، محله شیخ یوسف

معرفی انگورستان ملک

در میان کوچه پس کوچه های شهر دلربا و تاریخی اصفهان، عمارتی است که در دل خود، ماجراهای تاریخی فراموش نشدنی را جای داده است. این عمارت انگورستان ملک نام دارد. معماری انگورستان ملک، به نحوی انجام پذیرفته که در هر گوشه اش علاوه بر ظرافت و زیبایی می توان برنامه ریزی های مهندسی شده ای را دید که حیرت هر بیننده ای را بر می انگیزاند. این عمارت که در طول تاریخ خود، همواره محلی برای انجام کارهای خیر بوده، متاسفانه آنطور که باید و شاید به عموم مردم معرفی نشده است.

از دوره افشاریه، کمتر خانه ای بر جای مانده است و این عمارت از این جهت که تاریخچه اش به آن دوران باز می گردد، نیز دارای اهمیت می باشد. در گوشه گوشه این بنا، تزئینات زیبای کاشی کاری، پنجره های ارسی، لوسترهای باشکوه، تزئینات شیشه کاری عالی، گچبری و آیینه کاری و ستون های منحصر به فرد دیده می شود. در یکی از اتاق های این بنا، آرامگاه ملک التجار مالک این بنا و همسرش دیده می شود. سنگ قبر آن ها به رنگ سفید و به شکلی بسیار ساده می باشد.

 او بر خلاف اکثر بزرگان دوران خودش که وصیت می کردند در نجف و کربلا و سایر عتبات عالیات دفن شوند، وصیت کرده بود تا در منزل خودش دفن شود. این بنای باشکوه تاریخی همواره به جهت کارهای خیر برای منفعت رساندن به مردم مورد استفاده قرار گرفته است. البته بخش زیادی از تاکستان آن در دوران پهلوی اول، از بین رفته و اکنون در حیاط اندرونی آن درختان توت و چنار به چشم می خورد. اگر روزی به اصفهان رفتید بازدید از این بنای باشکوه و خاطره انگیز را از دست ندهید.

تاریخچه عمارت انگورستان ملک التجار اصفهان

این بنای تاریخی باشکوه، از جمله استثناء خانه هایی است که از دوران نادرشاه افشار باقی مانده است. زمینی که این باغ و ساختمان در آن ساخته شد، به عنوان مالیات با زور و اجبار از مردم در آن زمان گرفته شد. نادر شاه افشار، در برهه ای از تاریخ حکومت خود تصمیم می گیرد که مالیات مردم اصفهان را افزایش دهد. آن هم درست در زمانی که مردم پس از تحمل سختی های فراوان از حمله افغان ها، توانسته بودند نجات بیابند. به خاطر حمله افغان ها، بخش های زیادی از شهر زیبای اصفهان با آسیب جدی مواجه شده بود و به خاطر تخریب زمین های کشاورزی و خانه های مسکونی، مردم اکثرا در فقر به سر می بردند.

نادر شاه دستور داد که هرکس نمی تواند مالیات بپردازد، خانه، زمین، ملک و یا مغازه اش تحت تصرف دولت دربیاید. فردی به نام حاج ملک که یکی از بازرگانان ثروتمند بود در آن زمان در اصفهان زندگی می کرد. او از بحرین به ایران مهاجرت کرده بود ولی بسیار ثروتمند بود. یکی از املاک او، یک باغ انگور وسیع به مساحت هفت هزار متر مربع  بود. حاج ملک زمانی که وضعیت زندگی مردم اصفهان را دید تصمیم گرفت که درآمد حاصل از فروش انگورهای آن باغ را وقف مردم کند و به عنوان مالیات به دارالحکومه بپردازد.

همین اقدام حاج ملک موجب شد که این باغ، ماهیت و ارزش وجودی متفاوتی با سایر باغ های انگور در اصفهان پیدا کند. در روزگار سختی که مردم اصفهان به غیر از مشکلات مالی در گیر ظلم و ستم پادشاه نیز بودند، وقف درآمدهای این باغ برایشان مانند معجزه بود. پس از گذشت مدت زمانی نه چندان طولانی، مالکیت انگورستان ملک به شخصی با نام محمدابراهیم خان که بین مردم با عنوان ملک التجار شناخته می شد. رسید. او که از نوادگان حاج ملک بزرگ بود نیز تصمیم گرفت، از این خانه برای انجام کارهای خیر استفاده کند.

 او در ابتدا یک عمارت را در میان باغ بنا کرد. او در ماه محرم هر شب برای نیازمندان سفره افطار پهن می کرد. در محرم و سفر نیز مراسم عزاداری در انگورستان ملک برگزار می شد. خانواده های کم بضاعت می توانستند مراسم عروسیشان را در این خانه برگزار کنند. البته مهم ترین اقدام خیرخواهانه او این بود که درآمد حاصل از فروش انگورهای این تاکستان را به طور کامل به بچه های یتیم اختصاص می داد.

در دوره پهلوی دوم و در جریان عریض تر کردن خیابان ملک، بخش زیادی از انگورستان ملک از بین رفت و فقط عمارت داخلی آن باقی ماند. جالب است که از همان باقی مانده بنا نیز به جهت انجام کارهای خیر استفاده می شد. پس از انقلاب سال 57 سازمان اوقاف، خانه ملک التجار را زیرنظر گرفت و اکنون نیز به دست متولیان اداره می شود. مراسم عزاداری در ماه های محرم و صفر همچنان در این مکان برگزار می شود. هر ساله مردم زیادی برای حضور در مراسم روضه خوانی به این عمارت می آیند.

معماری انگورستان ملک

با وجود آنکه تاریخ و سرنوشت متفاوت انگورستان ملک در دوره نادر شاه افشار رقم خورد، اما خانه ملک التجار که در میان تاکستان قرار دارد، در دوره قاجار ساخته شده بود و معماری آن نیز بر اساس سبک قاجاری صورت پذیرفته است. این خانه تمام اجزای خانه های سنتی زیبای ایرانی را داراست. از حیاط های اندرونی و بیرونی گرفته تا سفرخانه و اتاق های چند دری با ارسی ها و ستون های چوبی، کاشی کاری، گچبری و آیینه کاری و غیره. امکان بازدید عموم از زیرزمین خاص و زیبای خانه و نیز پشت بام جالب آن وجود دارد.

در حال حاضر در حیاط این عمارت بیشتر درختان توت و چنار به چشم می خورند. شاه نشین عمارت زمستانه در بخش شمالی این مکان تاریخی واقع شده است. شاه نشین تابستانه نیز در بخش میانی این عمارت واقع شده است. در این بنای تاریخی، اتاق های زیادی وجود دارد ولی شاید بتوان گفت که اتاق های زهرا خانم (اتاق دختر ملک التجار)، حوضخانه و اتاق نظارت بیشتر از سایر بخش های بنا توجه را به خود جلب می کند. این خانه دارای حمام اختصاصی بوده است و سقف گنبدی شکل آن، از جمله شاهکارهای معماری به حساب می آید.

طبق روایات سینه به سینه، معمار عمارت داخلی انگورستان ملک، استاد حسین چی بوده اما، هیچ متن مکتوب و یا کتیبه ای که این ادعا را ثابت کند وجود ندارد. در میان فضای سفره خانه و حیاط این عمارت، ستون هایی وجود که دارای روکش چوبی هستند. سرستون و پایه های ستون با تزئینات زیبایی آراسته شده اند. زیر سفرخانه عمارت، ز یرزمینی وجود دارد که دارای نورگیرهای مشبک می باشد. این نورگیرها، با زیبایی و درخشش هر چه تمام تر، فضایی خیال انگیز را را ایجاد می کند. این نورگیرها نور را از حیاط جنوبی دریافت می کنند.

حیاط اندرونی انگورستان ملک، مسقف است. در بالای اتاق های ارسی دار شاه نشین این عمارت، گوشواره هایی به صورت اتاقک وجود دارد که اهالی خانه برای آزار ندیدن از سرماهای سوزناک زمستان به آنجا می رفته اند. درهای اتاق های شاه نشین کشابی هستند. در کل درباره معماری بنای این عمارت باید گفت که با استفاده از تزئینات پرجزئیات و پرداخت دقیق، فضایی خیال انگیز ایجاد شده است. رقص رنگ و نور در این فضا، حال و هوایی ایجاد کرده که هر مشاهده گری به وجد می آید. در ادامه به معرفی بخش های مختلف و پلان عمارت انگورستان ملک می پردازیم.

حیاط اندرونی

یکی از دلایل مهم ساخت حیاط اندرونی در خانه های قدیمی ایران، خنک کردن هوای کل خانه بوده است. در این بنای تاریخی نیز، یک حیاط اندرونی وجود دارد که درون آن حوضی بزرگ جای گرفته است. تعداد زیادی درخت توت و چنار درون حیاط اندرونی دیده می شود. در این حیاط بعدها به دستور ملک التجار، تغییراتی ایجاد شد تا بشود در آنجا مراسم جشن و عروسی برگزار شود. به همین خاطر این حیاط با استفاده از چوب و روش لمبه کوبی، مسقف شد.

هنگام برگزاری مراسم جشن در حیاط اندرونی عمارت انگورستان ملک، زنان در طبقه بالا و در مهتابی می نشستند. در اطراف این بخش، اشعاد محتشم کاشانی در خصوص واقعه کربلا، به خط خوش، نوشته شده است. تزئینات سرستون های حیاط اندرونی، به مقرنس کاری شباهت دارد. جلوی در، چراغ های لنترن (فانوس) قرار داده شده است. پایه این ستون ها اجنس سنگ و به شکل گلدانی ساخته شده است.

شاه نشین زمستانه (آرامگاه)

در جبهه شمالی انگورستان ملک، اتاقی پنج دری وجود دارد که به نحوی طراحی شده که تا حداکثر میزان جذب نور در زمستان را داشته باشد و از این طریق در فصول گرم سال، ساکنان آن از هوایی مطبوع لذت ببرند. با توجه به اینکه این اتاق، محل پذیرایی مهمان رسمی ملک التجار بوده، تزئینات فوق العاده زیبایی هم در آن انجام پذیرفته است. تالار پنج دری در جبهه شمالی حیاط سرپوشیده، محل دفن زنده یاد ملک التجار و همسرش بوده است. در این اتاق، تزئینات جالبی از جمله نقاشی و گچکاری بر روی آینه دیده می شود.

 تالار شاه نشین تابستانه

در وسط انگورستان ملک، یک شاه نشین بسیار زیبا با ارسی های رنگارنگ واقع شده است. یکی از مزایای استفاده از پنجره ارسی آن است که به واسطه رنگی بودن شیشه هایشان، حشرات مزاحم و موذی در فصول گرم، دفع خواهند شد. این شاه نشین تابستانه دارای دو مانع چوبی می باشد که آن را به دو قسمت تقسیم کرده است و دو گروه از مردم می توانند در آن پذیرایی شوند. این موانع چوبی به شکلی طراحی شده اند که خدمه هنگام عبور از آن ها و ورود به مجلس مهمانی، مجبور به تعظیم کردن در مقابل مهمانان می شدند.

اتاق نظارت

یک اتاق چهار دری در عمارت داخلی انگورستان ملک وجود دارد که با نام اتاق چهاردری شناخته می شود. هر کدام از درهای اتاق نظارت به محل متفاوتی از خانه باز می شوند. یکی از درها به سمت شاه نشین، یکی دیگر به اتاق پس درونی و یکی دیگر هم به محل زندگی خدمه (اتاق غلامان) باز می شد. این اتاق تزئینات زیبا و درخشانی دارد. اضافه شدن مبلمان و گرامافون به آن باعث شده که حالتی متجدد به خود بگیرد. رقص رنگ و نور و نقش در این اتاق قیامت به پا می کند.

حوض خانه

جلوه خاص سنت های ایرانی را می توان حتی در معماری بناهای مسکونی قدیمی هم دید. صاحبان منازل در گذشته هیچ علاقه ای نداشتند که حریم درونی منزل، قابل دید و دسترسی برای افراد غریبه باشد. ملک التجار نیز به همین خاطر دستور داد تا اتاقی در مجاورت حیاط بیرونی، تعبیه شود. این اتاق به اندازه سه پله، پایین تر از سطح خانه بود. در قسمت مرکزی اتاق، یک حوض زیبای فواره دار ساخته شد. این اتاق را با نام اتاق پس درونی می شناختند و کاربرد آن پذیرایی از میهمانان بزرگ و افراد غریبه بود. فضای این بخش از خانه بسیار نوستالوژیک و صمیمی و دل نشین است. بسیاری از گردشگران از بازدید در این اتاق سیر نمی شوند.

اتاق زهرا خانم

زهرا خانم دختر ملک التجار بود. او به اصرار و یا شاید هم اجبار پدرش با پسرعمویش ازدواج کرد. این ازدواج، دوام چندانی نداشت و خیلی زود به طلاق منجر شد. زهرا خانم پس از طلاقش به منزل پدرش بازگشت. اتاقی ویژه برای وی طراحی و ساخته  شد. او مدتی در آن اتاق زندگی کرد و سپس به قم رفت و تا پایان عمر، به عنوان خدمتکار در حرم حضرت معصومه به خدمت پرداخت.

زیرزمین

زیرزمین عمارت انگورستان ملک، یکی از نقاط عطف پلان آن است. با توجه به اینکه در گذشته خبری از یخچال های کنونی نبوده، مردم برای نگهداری مواد غذاییشان و جلوگیری از فاسد شدن، آن ها را در زیرزمین که دمای پایین تری داشت و گردش هوا در آن بهتر انجام می شد، قرار می دادند. معماری زیرزمین انگورستان ملک، به نحوی انجام پذیرفته است که همیشه داخل آن خنک است. نکته جالب در خصوص این زیرزمین آن است که تزئینات جالبی دارد این مکان با کاشی های فیروزه ای و آجرکاری، به زیبایی آراسته شده است.

تزئینات عمارت انگورستان ملک التجار

با توجه به اینکه بنای خانه، در دوران قاجار ساخته و پرداخته شده است، تزئینات آن نیز متاثر از سبک رایج در همان دوران می باشد. در دوران قاجار هنر غربی به هنر کلاسیک ایرانی نفوذ پیدا کرد و به همین خاطر، تغییراتی در نقش پردازی ایرانیان بوجود آمد. مثلا گل ها از حالت کاملا انتزاعی که تا پیش از آن داشتند خارج شدند و حالتی مابین شکل طبیعی و انتزاعی را پیدا کردند. چند رنگ جدید از جمله زرد و صورتی به رنگ های مورد استفاده در کاشی ها اضافه شد. اکثر هنرمندان و باستان شناسان هنر دوران قاجار را آغاز افول هنر اصیل ایرانی می دانند.

هنگامی که در ورودی این عمارت را رو به روی خود می بینید، در نگاه اول با یک در چوبی که دارای دو دق الباب است رو به رو خواهید شد. یکی از الق الباب ها مخصوص زنان است و دیگری به مردان تعلق دارد. دو حاشیه کاشیکاری شده درب چوبی بنا را درخود جای داده است.در پایین هر دو حاشیه، نقش گلدانی آورده شده که در تزئینات دوره قاجار بسیار مرسوم بوده است. در بالای در و در حاشیه بزرگتر، به خط خوش نستعلیق نوشته شده انگورستان ملک التجار.

اطراف و روی عبارات خوشنویسی شده، نقوش مارپیچی گل های ختایی آمده است. این کاشی ها با تکنیک هفت رنگی ساخته و پرداخته شده اند. در اتاق آرامگاه، تزئینات گچبری رنگی به همراه آیینه کاری دیده می شود. چندین طاقچه و طاقنما دور تا دور اتاق را در بر گرفته اند. این تزئینات تا روی سقف نیز ادامه می یابند. رنگ های بنفش و سبز روی سطح سفید گچی سقف و دیوار، جلوه ای درخشان پیدا کرده اند. تزئینات گچبری در بیرون اتاق آرامگاه، با خوشنویسی همراه است.

 در بالای درهای طاقی شکل این اتاق پنج دری، عبارات مذهبی نوشته شده و بالاتر نیز اشعار محتشم کاشانی در خصوص واقعه کربلا (باز این چه شورش است…) دیده می شود. در یکی از تالارهای این عمارت، شیشه های رنگی در و پنجره های ارسی با پنجره های اتاق های گوشواره، جادویی از رنگ و نقش پدید آورده اند که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می سازد. اگر از نمای یکی از گوشواره های بالا به این تالار نگاه کنیم، منظره ای خاص و متفاوت در مقابل چشمانمان پدیدار خواهد شد. در سقف زیر زمین بنا آجرکاری با نقوش گره چینی انجام پذیرفته است. داخل زیر زمین دو سماور بسیار بزرگ فلزی دیده می شود.

ساعات بازدید و هزینه ورودی به انگورستان ملک

بازدید از این عمارت تاریخی، همه روزه از ساعت 9 صبح تا 14 امکان پذیر می باشد. قیمت بلیط ورودی انگورستان ملک برای شهروندان ایرانی 5هزار تومان و برای گردشگران خارجی 20 هزار تومان است. بازدید از این عمارت در ساعات نزدیک به ظهر، دلچسب تر است. زیرا زیبایی عبور و رقص نور در میان شیشه های رنگی در و پنجره های ارسی به اوج می رسد. با توجه به اینکه استان اصفهان از جمله مناطق گرم و خشک ایران می باشد پیشنهاد می شود که برای بازدید از این عمارت، در فصل های سرد سال برنامه ریزی نمایید.

جاذبه های دیدنی اطراف انگورستان ملک

زمانی که به شهر اصفهان سفر می کنید، قطعا برای دیدن چندین جاذبه گردشگری از این شهر برنامه چیده اید. در هر قدم از این شهر، یک جاذبه دیدنی، آماده است تا با زیبایی هایش شما را شگفت زده کند. در ادامه این یادداشت به معرفی چند نمونه از جاذبه های دیدنی اصفهان که در نزدیکی انگورستان ملک واقع شده اند می پردازیم.

میدان نقش جهان: این میدان زیبا و تاریخی را کمتر کسی هست که در ایران نشناسد. این جاذبه گردشگری تاریخی، مانند دریایی وسیع، سرشار از دیدنی های مختلف است. میدان نقش جهان اصفهان در فاصله 1.3 کیلومتری عمارت انگورستان قرار دارد و در زمان کوتاهی می توان به آن رسید.

زاینده رود: سی وسه پل نیز یکی دیگر از آثار تاریخی ایران است که توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. پیش از آن آنکه بخش زیادی از زاینده رود خشکانده شود، این محوطه را همه به عنوان جایی می شناختند که از آن زندگی جریان می یابد. زاینده رود با عمارت انگورستان، حدود 3/5 کیلومتر فاصله دارد.

منار ساربان: در منطقه یهودی نشین اصفهان، یک مناره وجود دارد که قدمت آن به دوران سلجوقی می رسد. منار ساربان دارای تزئینات کاشیکاری و آجرکاری چشم نوازی می باشد. این مناره در فاصله 2/9 کیلومتری انگورستان ملک واقع شده است. این مناره از فاصله دور هم دیده می شود.

اقامت در اصفهان

سفر به اصفهان، از جمله سفرهای زیبا و به یاد ماندنی است. گردش در این شهر فوق العاده، به چندین روز زمان نیاز دارد. بدیهی است که با یک روز و یا چند ساعت گردش در این شهر نمی توان از تمام جاذبه های آن بازدید کرد و از آن ها لذت برد. هر فرد یا گروه و یا خانواده ای که قصد سفر به اصفهان را دارد در صورتی که از اهالی آن شهر نباشد، قطعا به دنبال سرپناهی امن و آرام برای اقامت در اصفهان می باشد. اگر شما هم جزء این دسته از افراد هستید و قصد سفر به اصفهان را دارید و به دنبال اجاره خانه مبله در اصفهان می باشید می توانید به راحتی از طریق سایت لوکس ویلا در فرآیندی امن و کاملا معتبر و قانونی، مورد مناسب خود را بیابید و اجاره نمایید. برای شما و همسفران عزیزتان سفری خوش و خاطره انگیز و اقامتی آسوده را آرزو می کنیم.