آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی از یادگاری های قرن 9 هجری قمری در حاشیه شهر تایباد است که امروزه از جاذبه های تاریخی این شهر به شمار می آید و در مجاورت گورستان قدیمی تایباد واقع شده است. تایباد از قدیمی ترین و تاریخی ترین شهرهای استان خراسان رضوی بوده که در شرق این استان قرار داشته و به عنوان مرز ایران و افغانستان شناخته می شود. مرزی بودن این شهر، سبب شهرت بیشتر آن شده و در مسیر ارتباطی تربت جام و فریمان به مشهد قرار گرفته است. شهر تاریخی تایباد تاریخچه ای غنی را پشت سر خود گذاشته و این موضوع را می توان از وجود بناهای تاریخی و آثار باستانی متعددی که در نقاط مختلف این شهر جای گرفته اند، متوجه شد. آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی از جمله جاذبه ها و مکان های تاریخی شهر تایباد بوده که از مهمترین شاخص های تاریخی این شهر به حساب می آید و در این مطلب می خواهیم به آشنایی با آن بپردازیم. پس پیشنهاد می شود تا انتهای این مطلب همراه لوکس ویلا باشید تا شما هم با این مجموعه تاریخی آشنا شوید.
آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی کجاست و مسیر دسترسی
آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی از قدیمی ترین و کهن ترین جاذبه های تاریخی شهر تایباد بوده که امروزه به یکی از جاذبه های دیدنی تایباد تبدیل گردیده و افراد زیادی به زیارت مقبره ایشان اقدام می کنند. اگر می خواهید از شهر تایباد به بازدید از این آرامگاه تاریخی اقدام کنید، می توانید ابتدا خود را از طریق بلوار امام خمینی به بلوار شهید برسانید. سپس وارد خیابان خرمشهر شده تا به سمت جنوب این شهر حرکت کنید. این خیابان به راحتی می تواند شما را به آرامگاه مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی برساند.
آدرس آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی: استان خراسان رضوی، تایباد، خیابان خرمشهر
آشنایی با آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی
تایباد از تاریخی ترین شهرهای ایران در استان خراسان رضوی بوده که انواع جاذبه های دیدنی در آن جای گرفته اند و بسیاری از آن ها جزء جاذبه های تاریخی می باشند که قدمت هر یک از آن ها متعلق به دوره های مختلفی از تاریخ ایران بوده و گویای گوشه کوچکی از تاریخ آن دوره می باشند. جاذبه ای که در این مطلب می خواهیم به آشنایی با آن بپردازیم، آرامگاهی تاریخی بوده که در مجاورت با گورستان قدیمی تایباد قرار گرفته است. در واقع این آرامگاه مجموعه ای تاریخی محسوب می شود که مزار مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی در آن جای گرفته است.
این آرامگاه دارای بنای باشکوه و عظمتی بوده که برای ساخت آن از چیره دست ترین و حاذق ترین معماران آن دوره استفاده کرده اند. به همین جهت از بهترین شاهکارهای آن دوره در شهر تایباد شناخته می شود. معمارانی که برای ساخت آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی انتخاب شده بودند، برادران غیاث الدین و قوام شیرازی بوده اند. بنای تاریخی مزار مولانا ابوبکر به دستور وزیر شاهرخ پسر تیموری که غیاث الدین پیر احمد خوافی نام داشت و تاریخ احداث آن به سال 848 هجری قمری بازمی گردد. برای ساخت بنای این آرامگاه از روش آذری استفاده شده بود و از مهمترین بناهای تاریخی تایباد به حساب می آید و مجموعه ای تاریخی در جنوب غربی تایباد می باشد.
ایوان زیبای این مکان، از مهمترین ویژگی ها و شاخصه های آن می باشد. این بنای تاریخی از بخش های مختلفی همچون مسجد یا گنبدخانه، ایوان به همراه طاق آهنگ و دو حجره دو اشکوبه در اطراف آرامگاه تشکیل شده است. نزدیکی این بنای تاریخی به قبرستان قدیمی شهر تایباد، سبب شهرت بیشتر آن گردیده است. آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی در تاریخ 29 آذر ماه سال 1316 هجری شمسی با شماره 309 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
شیخ زین الدین ابوبکر تایبادی که بود؟
شیخ زین الدین ابوبکر که امروزه آرامگاهی بزرگ و باشکوه در میان شهر تایباد برای وی وجود داشته و افراد زیادی به بازدید از آن اقدام می کنند. در واقع شیخ زین الدین ابوبکر از جمله معروف ترین مشایخ صوفیه و عارفان قرن 8 هجری در تایباد بوده که وی را با لقب مولانا زین الدین می شناختند. زین الدین ابوبکر در آخر محرم ماه سال 791 هجری قمری در گذشت. زین الدین ابوبکر در دوران زندگانی خود با مشهورترین افراد هم دوره خود نظیر حافظ شیرازی و تیمور لنگ ملاقات داشته است.
از همین رو پس از مرگ وی، آرامگاهی با عظمت را برای مزار ایشان احداث نمودند که به عنوان یک بنای تاریخی در میان این شهر شناخته می شود و دارای بخش های مختلفی می باشد که مزار ایشان در میان محوطه جای گرفته و یک درخت پسته بزرگ و کهنسالی در کنار مزار قرار دارد که سایه آن بر روی مزار افتاده است. نام زین الدین ابوبکر تایبادی در نوشته بسیاری از تاریخ نویسان و تذکره نویسان آمده بود و بسیاری از مردم ایشان را بزرگ دانسته و برایشان احترام و جایگاه ویژه ای قائل بودند. در برخی از منابع تاریخی آمده که شیخ جامی به صورت پای برهنه به مدت 7 سال خود را به آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی می رسانده و به ایشان ارادت خاصی داشتند.
معماری آرامگاه مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی
آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی که از مهمترین و معروف ترین دیدنی های تایباد به حساب می آوریم، دارای ویژگی مختلف معماری است که توانسته بر شهرت آن بی افزاید و آن را به جاذبه ای خاص و زیبا در میان این شهر تبدیل سازد. از مهمترین ویژگی های معماری آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی می توان به ایوان زیبای آن اشاره نمود که با کاشی کاری ها و کتیبه های چشمنوازی مزین گردیده است. قرار گرفتن این آرامگاه در کنار گورستان قدیمی تایباد سبب شهرت بیشتر آن گردیده است. کتیبه ای تاریخی در این بنا وجود دارد که آجری بوده که بر روی یک کاشی فیروزه ای رنگ قرار گرفته و نوشته هایی با خط ثلث از جلال الدین محمد بن جعفر بر روی آن دیده می شود.
معماری این جاذبه در سال 848 هجری قمری تمام شده و امروزه به جاذبه ای دیدنی در شهر تایباد شناخته می شود. یک محجر در سال 1030 هجری قمری توسط خواجه درویش در اطراف قبر مولانا ابوبکر تایبادی ساخته شده و دو کتیبه خاکستری بر روی این مزار وجود دارند که یکی از آن ها روی قبر بوده و دیگری نیز در قسمت بالای قبر قرار دارد. عبارت کل شی هالک الا وجهه، هذا مرقد مرحوم قطب الاقطاب مولانا، شیخ زین الدین ابابکر بن شیخ علی بن شیخ ابوبکربن شیخ احمدبن شیخ «محمد بن» شیخ محمودبن شیخ سهیل تایبادی وفات یوم پنجشنبه سلخ محرم ۷۹۱ با خطی بسیار زیبا و چشمنواز بر روی سنگ قبر ابوبکر تایبادی نوشته شده است. همچنین ابیاتی شعر زیبا بر روی سنگ قبر افراشته دیده می شوند که به شرح زیر می باشند:
سنه احدی و تسعین بود تاریخ گذشته هفتصد از سلخ محرم
شـده نصف النهار از پنـج شنبه که روح پاک مولانای اعظم
سوی خلد برین رفتند و ملایک همه گفتند از جان خیرمقدم
بخش های دیگر آرامگاه که پیشتر آن ها را معرفی کردیم، در مجاورت آرامگاه قرار گرفته اند که شامل مسجد یا گنبد خانه، یک ایوان زیبا با طاق آهنگ، کتیبه ها و دو حجره دو اشکوبه در اطراف آن می شوند. مساحت فضای اصلی این آرامگاه 50.17 × 50.16 متر مربع می باشد و بخش هایی نظیر فضاهای محدودتری به شکل شاه نشین هایی بوده که از پوشش نیم گنبدی با گوشه سازی و مقرنس کاری برای آن ها به کار برده شده است. در ادامه به معرفی برخی از بخش های این مجموعه تاریخی خواهیم پرداخت.
کتیبه های مجموعه آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی
کتیبه ها از مهمترین بخش های هر بنای تاریخی به حساب می آیند که در بسیاری از جاذبه های تاریخی و آثار باستانی وجود دارند و اطلاعات مفید و مختصری را درباره هر بنای تاریخی به ما ارائه می دهند. خوشبختانه کیتبه هایی در بخش های مختلفی از این مجموعه تاریخی وجود دارند که هر از آن ها نوشته های مختلفی را بر روی خود جای داده اند و در گوشه هایی از این بنای تاریخی به چشم می خورند. یکی از کتیبه های آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی، مزین به 11 آیه اول سوره کهف بوده که به خط ثلث و توسط جلال الدین محمد بن جعفر نگاشته شده اند و عبارت الملک لله با خط کوفی در بخش بالایی این کتیبه به چشم می خورد.
در اطراف بخش کمرگاه ایوان این آرامگاه، کتیبه ای تاریخی دیده می شود که نوشته هایی تاریخی مربوط به بنیان آرامگاه نوشته شده اند. عبارت مبارکه الملک لله در قسمت بالای این کتیبه نیز با خط کوفی چشمنوازی می کند.
تزئینات زیبایی برای بخش فضای زیر گنبد آرامگاه در نظر گرفته شده اند و ازاره های آن نیز با ادغامی از سنگ و کاشی معرق به روش گره سازی مزین گردیده است. این آرامگاه دارای یک درب چوبی برای ورودی می باشد که بسیار قدیمی و کهنه بوده و قدمت تاریخی، بر ارزش این درب افزوده است و عبارات مفتاح الجنه، لا اله الا الله و محمد رسول الله بر آن دیده می شوند که درب را مزین نموده اند.
نمای بیرونی
نمای بیرونی بنای این آرامگاه از تزئینات زیبایی بهره مند شده که به عنوان زیباترین بخش آرامگاه به حساب می آید. از تزئیناتی که برای نمای بیرونی به کار برده شده اند می توان به کاشی کاری و آجرکاری های ظریف و هنرمندانه اشاره نمود که مزین به نقوش اسلیمی، خطوط معقلی، موتیف ها و غیره می باشند. اطراف صحن مزار این آرامگاه ایوانچه هایی وجود دارند که از بهترین ویژگی های فضای بیرونی آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی به شمار می روند.
یک قبرستان در شرق این مقبره قرار دارد که منسوب به شیخ زین الدین علی، پدر شیخ زین الدین ابوبکر می باشد. یکی از ایوان هایی که در ضلع غربی مقبره قرار گرفته دارای ارتفاع 6.5 متر، عرض 5.5 متر و دهانه 31.10 متر می باشد. یک محراب در فضای داخلی ایوان وجود دارد که توسط کاشی های فیروزه رنگ و لاجوردی مزین گردیده اند. از دیگر بناهای تاریخی شهر تایباد که از دوران سلجوقیان در این شهر به یادگار مانده، می توان به میل کرات تایباد اشاره کرد که در 25 کیلومتری جنوب تایباد واقع شده و در زمان های گذشته به عنوان علامت راهنما از آن استفاده می شد.
یادگاری های ارزشمند آرامگاه مولانا ابوبکر
بنای آرامگاه مولانا ابوبکر تایبادی را به عنوان یکی از ارزشمندترین و باشکوه ترین بناهای تاریخی شهر تایباد می شناسیم که از زمان احداث آن تا به امروز، از شهرت زیادی در این شهر برخوردار می باشد. بسیاری از مردم اهالی این شهر و همچنین بزرگان و شخصیت های برجسته تایباد، ارادت خاصی به این مقبره و آرامگاه داشته اند و یادگاری ها و دست نوشته هایی از آن ها در این بنا به یادگار مانده اند.
از آنجایی که مولانا زین الدین در میان شهرهایی همچون مشهد، هرات و نیشابور در حال رفت و آمد با شخصیت های بزرگ بوده، دست نوشته و یادگاری هایی از آن ها در آرامگاه وجود دارند. هنگامی که این افراد به سراغ بنای آرامگاه می رفتند، دلنوشته های خود را به نوشته تبدیل می کردند و به صورت آیه هایی از قرآن، اشعار، احادیث نبوی و صحبت هایی از بزرگان به شکل یادگاری هایی از خود به جا می گذاشتند.
